Europa in zijn schamelheid
‘Een sterk uitvoerend orgaan’ - daartoe moet de Europese Commissie omgevormd worden. Met de verandering (velen zullen zeggen: degradatie) van de bestaande Raad van Ministers, die de soevereiniteit van de nationale staten belichaamt, in een ‘Europese Kamer van Staten’ is dit het opzienbarendste voorstel in het plan van bondskanselier Schröder over de toekomst van de Europese Unie.
Het plan is al dadelijk op grote scepsis, zo niet vijandschap, bij de meeste andere leden van de EU gestuit. Alleen België reageerde ronduit geestdriftig. Minister-president Kok had zijn bezwaren. Weliswaar vond hij het plan ‘in hoofdlijnen goed’, maar hij was niet gelukkig met de degradatie van de Raad van Ministers, ‘want in de komende tien jaar kan de ondersteunende rol van de nationale regeringen niet worden gemist’ (komt die in Schröders ‘Kamer van Staten’, gemodelleerd naar de Duitse Bondsraad, dan niet tot zijn recht?).
Koks raadgever in Europese Zaken, staatssecretaris Benschop, had zich zondag, in het televisieprogramma Buitenhof, al welwillend over Schröders plan uitgelaten (‘zeer welkome bijdrage’, ‘op zichzelf goed idee’), wat schril afstak bij de kwalificatie (‘absurd’) waarmee hij eerder Joschka Fischers Europese ideeën, die toch niet zo erg verschillen van die van Schröder, naar de prullenbak had verwezen. Misschien verklaart hij zich nader in zijn essay in het nummer van Vrij Nederland dat vandaag in de kiosken ligt.
De scepticus in Buitenhof was de CDA'er Van den Broek, voormalig minister van Buitenlandse Zaken, die erop wees dat Schröders plan ook bezien moet worden in het licht van de intern-Duitse situatie (de verhouding tussen bondsregering en Länder). Dat haalt je de koekoek! Geen bewindsman is zo stom om de situatie in eigen land niet in zijn Europese berekeningen te betrekken. Of kwam hier bij Van den Broek het Nederlandse morele superioriteitsgevoel om de hoek kijken (zoiets zouden wij, Nederlanders, nooit doen!)?
En minister Van Aartsen? Die houdt zich aan zijn verklaring van twee maanden geleden dat er van hem geen bijdrage aan het debat over Europa's toekomst te verwachten is. In plaats daarvan bezoekt hij het Midden-Oosten - alsof daar een bijdrage van hem wél zoden aan de dijk zal zetten. Wat heeft hij daar meer klaargespeeld en gehoord dan al zijn Europese collega's die vóór hem daar op bezoek zijn geweest (laatstelijk zijn Benelux-partner Louis Michel)? Ja, waar heeft de EU eigenlijk, in de persoon van Javier Solana, een Hoge Vertegenwoordiger voor buitenlandse politiek voor nodig, als elke minister van Buitenlandse Zaken het nog eens dunnetjes overdoet?
Maar vooral de grote Europese landen zullen zich zulke reisjes, die de illusie van soevereiniteit en rendement scheppen, niet gauw laten ontzeggen. Het zijn dan ook vooral die landen die niets moeten weten van het soevereiniteitsverlies dat in Schröders plan besloten ligt, al hebben landen als Denemarken, Zweden en Oostenrijk zich ook bij het koor van tegenstanders gevoegd. Kortom, het plan-Schröder lijkt bij voorbaat onhaalbaar.
Is het daarom ook absurd? Nee, want het drukt de Europeanen met de neus op hun eigen grootspraak - vooral op hun herhaaldelijk geuite wil dat Europa met één stem zal spreken. Dat kan Europa alleen als het, zoals Schröder wil, geregeerd wordt door een sterk uitvoerend orgaan, dat dan ook nog beschikt over de middelen om aan zijn beleid kracht bij te zetten. Anders wordt er niet naar Europa geluisterd.
Nu komt Europa niet verder dan een zware missie te sturen naar Noord-Korea (is er een crisishaard denkbaar die verder van Europa ligt dan Korea?), waar het in feite de kous op de kop kreeg. De dictator Kim Jong-Il bleek eigenlijk alleen maar geïnteresseerd in de houding van de Verenigde Staten. Terecht, want die hebben troepen in Zuid-Korea gelegerd. De ironische reactie van de Amerikaanse senator Helms was dan ook niet helemaal ongegrond: hij verwelkomde die Europese missie en verwachtte dat Europa nu ook spoedig enkele tienduizenden soldaten naar Korea zou sturen. (Ook reactionairen, zoals Helms er een is, maken wel eens rake opmerkingen).
Maar nee, Europa komt niet verder dan papieren plannen voor een zogenaamd snelle interventiemacht van 60.000 man, die in 2003 niet eens paraat zal zijn, maar drie maanden nodig zal hebben om ergens in te grijpen als dat nodig is. Maar zelfs dat is theorie, want als je de catalogus doorbladert, ‘dan zie je dat we meer dan genoeg medische troepen hebben, maar totaal onvoldoende strategisch vermogen’, aldus wordt in De Standaard van eergisteren een Europese diplomaat geciteerd.
Met andere woorden: ‘Zolang de EU niet onder één politiek gezag staat, blijft Europa een anarchie - in de letterlijke zin van het woord: een samenleving zonder regering’, waarmee Erik Holm de voornaamste stelling bevestigt van zijn reeds in mijn artikel van 3 mei genoemde boek The European Anarchy: Europe's hard road into High Politics.
Zolang dat zo is - en blijkens de reacties op Schröders plan zal dit heel lang zo blijven - getuigt het van een aan leugenachtigheid grenzende schijnheiligheid te spreken van een Europa dat met één mond moet spreken en de gelijke van de Verenigde Staten moet zijn. Het is Schröders verdienste dat hij, met zijn onhaalbare plan voor een ‘sterk uitvoerend orgaan’ in de EU, gewild of ongewild de valsheid van de meeste Europese verklaringen onthult. En dat wordt hem natuurlijk kwalijk genomen, want niemand staat graag in zijn schamelheid bloot.
NRC Handelsblad van 10-05-2001, pagina 9
Auteursrechtelijk beschermd