Onder eigen niveau
Een Nederlandse sociaal-democratische minister-president die een Duitse christen-democratische bondskanselier in bescherming neemt - dat is een moment dat welhaast historisch te noemen is. Het heeft zich dinsdag in de Tweede Kamer voorgedaan.
Wat was de aanleiding? Vorige week vrijdag heeft bondskanselier Kohl in Leuven een hartstochtelijk pleidooi gehouden voor voortgang op de weg naar Europese integratie. Stilstand zou achteruitgang betekenen, die niet in een generatie in te halen zou zijn. Ja, ‘de kwestie van oorlog en vrede in de 21ste eeuw draait om de vooruitgang van de Europese integratie.’
Nu kan men deze voorstelling van zaken veel te dramatisch vinden of er zelfs simpelweg helemaal niet mee eens zijn, maar er is geen reden aan te nemen dat Kohl hier niet uit zijn hart heeft gesproken. Te suggereren dat Kohl met oorlog dreigde als hij zijn zin niet kreeg, is een totale miskenning van zijn denken, zo niet van zijn integriteit.
Het omgekeerde is eerder waar. Kohl is een leerling van de eerste bondskanselier, Konrad Adenauer, en evenals deze wantrouwend jegens de krachten die in het Duitse volk schuilen. Europese integratie moet, in hun denken, juist dienen om die krachten te beteugelen.
Nogmaals: dat kan men overdreven vinden of, zoals Bolkestein in de Kamer zei, ‘totaal overtrokken’ - maar ja, tien jaar geleden heeft ook niemand een oorlog in Joegoslavië voorspeld -, maar om op grond daarvan tot een soort van motie van wantrouwen jegens de Bondsrepubliek te besluiten - dat is pas totaal overtrokken, ja onrechtvaardig. En toch deed Bolkestein dat.
Immers, hij zei dat Kohl met zijn uitspraak er niet in geslaagd was het vertrouwen in de Bondsrepubliek te vergroten, en door eraan te herinneren dat in de grote oorlogen die sinds 1870 in Europa zijn gevoerd, Duitsland steeds partij is geweest, speelde hij in op goedkope anti-Duitse sentimenten. Bolkestein was hier onder eigen niveau. Het is moeilijk voorstelbaar dat hij, die zoveel weet, niet vertrouwd is met de gedachtenwereld van de bondskanselier.
Maar ja, Bolkestein schiet wel eens meer vanuit de heup. Zo beweerde hij vorig jaar dat ex-communisten nooit rekenschap hadden afgelegd van hun verleden, terwijl dat wèl was gebeurd, onder andere in de boeken Alles moest anders en De man die faalde. (Of die rekenschap bevredigend was en of we het moeten toejuichen dat sommige van die ex-communisten thans het hoogste woord krijgen in de pers, is een andere vraag.)
Waarschijnlijk heeft Bolkestein zich te veel laten beïnvloeden door zijn lectuur van de Britse pers, want in Engeland is er werkelijk bijna hysterisch gereageerd op Kohls uitspraak - te meer omdat hij het ook nog gewaagd had te zeggen dat het langzaamste schip (waar hij Engeland natuurlijk mee bedoelde) niet de snelheid van het Europese konvooi mocht bepalen.
Welnu, tegen dergelijke reacties op en interpretaties van Kohls woorden kwam minister-president Kok dinsdag op. Hij deelde Kohls perceptie dat de integratie een kwestie van oorlog en vrede was, weliswaar niet, maar hij trok de ernst van zijn bezorgdheid over eigen land niet in twijfel. Nederlands positie ten opzichte van de integratie sluit nauw aan bij die van de Duitsers, zei hij.
Dit was het ogenblik waarop een van de Kamerleden wel had kunnen herinneren aan deze uitspraak in de nota Het gemeenschappelijk Europees buitenlands, veiligheids- en defensiebeleid van minister Van Mierlo en staatssecretaris Patijn uit 1995:
‘Gelet op het accent dat Nederland legt op de communautaire benadering streeft de regering ernaar op dit punt aansluiting bij Duitsland te zoeken.’ (Letterlijk staat daar overigens niet dat Nederland aansluiting zoekt bij Duitsland, maar er slechts naar streeft zo'n aansluiting te zoeken.)
Wat is het resultaat van dat streven of van die zoektocht?, zou dat Kamerlid Kok hebben kunnen vragen. Hebben de Duitsers er al enige sjoege van gegeven dat ze zo'n aansluiting zouden verwelkomen? Of leefden zij in de veronderstelling dat die aansluiting er al lang was?
Duidelijkheid is niet het sterkste punt bij uitspraken van de Nederlandse regering - zelfs niet wanneer de regie in handen is van de ex-journalist Van Mierlo. Maar over de mate van duidelijkheid waarmee Kok dinsdag voor Kohl in de bres gesprongen is, mag niemand klagen. Ook Kohl niet.
NRC Handelsblad van 09-02-1996, pagina 7
Auteursrechtelijk beschermd