Goddank, die zijn we kwijt
Enige weken geleden stond in een Amsterdams ochtendblad een door burgemeester en gemeentesecretaris getekende overlijdensadvertentie met deze aanhef: ‘De Gemeenteraad en het College van Burgemeester en Wethouders van Amsterdam gedenken in dankbare herinnering het overlijden van...’ Letterlijk staat daar dus: goddank, die zijn we kwijt.
Kennelijk was de fout al gauw ontdekt, want in een avondblad van dezelfde dag werd dezelfde overledene herdacht in een advertentie met deze aanhef: ‘Het Gemeentebestuur van Amsterdam gedenkt in dankbare herinnering...’ (Overigens is ‘gedenken in herinnering’ dubbelop.)
Andere taaleigenaardigheden die de afgelopen zeven weken mijn aandacht trokken:
‘Onder de Engelse critici waren twee artsen met veel ervaring in de stervensbegeleiding van ALS-patiënten. Vanuit Nederland weerlegde minister Borst toen de kritiek. Prof. Vermeulen: “Maar de Engelse critici hadden gelijk”.’ Waaruit blijkt dat minister Borst die kritiek niet weerlegd, maar op z'n hoogst bestreden had.
‘De principes van het jodendom zijn geweld aangedaan.’ Zijn die principes aangedaan of is hun geweld aangedaan?
‘Ineens had de officier naast mij, evenals de andere aanwezige officieren, hun wapens in de hand.’ Daar staat dat die officier niet zijn, maar hun wapens in de hand had.
‘Veel van deze nieuwelingen waren een kort leven beschoren.’ Waren die nieuwelingen beschoren of was hun een kort leven beschoren?
‘De premier, die er duidelijk allergisch voor is als deze kwestie wordt aangeroerd...’ Aan te nemen valt dat hij altijd allergisch is voor deze kwesties, en niet alleen maar wanneer ze aangeroerd worden.
‘Morgen worden zonnige perioden afgewisseld door enkele wolkenvelden, maar het zijn er minder dan vandaag en gisteren.’ Minder zonnige perioden of minder wolkenvelden?
Uit de brief van een verzekeringsmaatschappij: ‘U heeft nog niet gereageerd op dit tijdelijke aanbod, waarmee u uw nabestaanden grotere financiële zekerheid verschaft.’ Waar slaat waarmee op? Niet op het niet-reageren kennelijk, maar evenmin op het aanbod. Pas door het aannemen van het aanbod verschaft u uw nabestaanden (misschien) grotere financiële zekerheid, maar dat staat er niet.
‘Afgezien van de risico's die de uitbreiding naar het oosten voor de interne markt met zich meebrengen...’ Brengen de risico's die uitbreiding met zich?
‘Ik vind euthanasie een groot goed. Er zijn situaties waarin je het echt moet doen en waarin ik het ook heb gedaan, maar niet na op de juiste manier het lijden te hebben verlicht.’ In de handen van deze arts val ik liever niet, want hij pleegt euthanasie voordat (= niet na) hij het lijden op de juiste wijze heeft verlicht.
‘...en had hij het merkwaardige vermogen met zijn mond allerlei muziekinstrumenten na te kunnen doen.’ Het vermogen iets te kunnen: dubbelop. ‘Aan de Koningin wordt grotere zeggenschap toegedacht dan strikt genomen het geval is.’ Dan wat het geval is?
‘De tuinen van Beeckestijn zijn, samen met die van Paleis Het Loo, een van de weinige overgebleven barokke tuinen in Nederland.’ Is het nou één tuin of zijn het er meer?
‘De veteranen van het 1ste Regiment Huzaren-Motorrijder - zonder s erachter, zoals wij zaterdag ten onrechte schreven -...’ Hadden wij zaterdag die s er nu wel of niet achter gezet?
‘Ook het extreem-rechtse Vlaams Blok ging vooruit, maar veel minder dan was gevreesd.’ Gevreesd door wie? Toch niet door de velen die op het Vlaamse Blok hadden gestemd? (Strikt genomen is dit geen taalkundige opmerking.)
‘Die dreigende overcapaciteit werd veroorzaakt door warmte/krachtopwekking, een van de hete hangijzers in de elektriciteitswereld die de afgelopen vijf jaar gloeiend heet is geworden.’ Waar slaat dat die op? Toch niet op elektriciteitswereld, want die is niet gloeiend heet geworden. Op hangijzers dus? Maar dan had er ‘...heet zijn geworden’ moeten staan, want op het hangijzer kan die niet slaan.
‘Honderd procent perfect is het niet, maar het scheelt niet veel: het ijskastwitte nieuwe stadhuis in Den Haag.’ Ik dacht dat perfect altijd honderd procent was.
‘Toen in 1968 op een vergadering van de senaat van de universiteit een aantal aanwezigen durfde te zeggen dat binnenkort ook wel eens een delegatie van studenten op dergelijke bijeenkomsten aanwezig zou kunnen zijn, werd hun duchtig de oren gewassen door een belangrijke functionaris.’ Waar slaat het enkelvoud werd op?
‘Of er was van ontevreden personen uit de Wehrmacht sprake, die het duivelspact met Stalin veroordeelden en een gruwelijk toekomstbeeld van een gebolsjewiseerd Duitsland voor ogen stond.’ Hetzelfde woordje, die, gebruikt in eerste èn in derde naamval. In het tweede geval zou het trouwens wie moeten zijn.
‘“Die zin heeft men in een koffer gedaan en reist mij nog steeds achterna”, zegt Rihm in zijn riante huis in Karlsruhe.’ Dat heeft Rihm bijna zeker niet zo gezegd, want Duitsers houden vierde en eerste naamval doorgaans goed gescheiden. Zoals het er nu staat, is het dezelfde constructie als: mij heeft men in een koffer gedaan en reis hem nog steeds achterna.
‘Aan de vooravond van de oorlog werd de BWP verscheurd tussen voorstanders van regeringsdeelname “à tout prix” en tussen hen voor wie deelname synoniem was met het opgeven van de idealen.’ Verscheurd tussen Jan en tussen Piet?
‘In feite ontsnapten de ernstigste zaken aan het oordeel van de commissie door te vluchten of eenvoudigweg door zich uit eigen beweging terug te trekken.’ Vluchtten die zaken of trokken zij zich terug?
‘De Industriële Revolutie had veeleer die “Verelendung” doorbroken en een zodanig einde bereid dat de arbeidende stand tot een echt klasse bewustzijn kon komen.’ Hier fungeert ook hetzelfde woord, in dit geval Revolutie, èn als eerste èn als derde naamval.
‘Is er verband met het feit dat Stutterheim zoals in de lijn der verwachtingen lag, geen “school” gevormd heeft?’ Wat lag nu in de lijn der verwachtingen: dat hij wèl of geen school gevormd heeft? (Overigens zou een komma vóór zoals logisch zijn geweest.)
‘Als u het meest optimale uit uw tuin wilt, is het 't beste om goed voorbereid aan de gang te gaan.’ Deze zin citeerde ik in mijn vorige taalstuk, en ik tekende daarbij aan: ‘Optimaal betekent op zichzelf al meest.’ Dat is niet waar, schrijft mij een lezer, maximaal is het meest; optimaal is het best mogelijke, het gunstigst mogelijk, zoveel mogelijk. Akkoord.
Deze lezer merkt ook op dat in het midden wordt gelaten wàt de tuinbezitter zoveel of zo goed mogelijk uit zijn tuin wil: rendement, genoegen, fruit?
En ten slotte: er staat niet: ...uit uw tuin wilt halen. Zonder halen zou je kunnen lezen dat u zoveel mogelijk uit uw tuin wèg wilt hebben.
‘Op de lege stoelen van rij 13 zegt Pierre Mauroy...’ Dit doet denken aan wat Churchill eens over zijn opponent Attlee zou hebben gezegd: voor Downing Street 10 stopte een lege taxi, en Attlee stapte eruit.
‘De beperkte invloed die een klein land kan uitoefenen, gevoegd bij het verlies aan autonomie van alle actoren in het internationale speelveld vragen om een zo effectief mogelijk beleid.’ Waarom dat meervoud vragen? (Ook zou een komma na speelveld logisch zijn geweest.)
NRC Handelsblad van 09-06-1995, pagina 7
Auteursrechtelijk beschermd