De meest getrouwde man
Nog steeds is het Amsterdamse wereldje, dat de zedenmeester en smaakmaker van heel Nederland is (wee ons gebeente als we het ding van Kounellis dat minister D'Ancona de Tweede Kamer heeft aangeboden, niet mooi vinden) - nog steeds is het Amsterdamse wereldje niet uitgepraat en uitgeschreven over de liefde tussen ‘de meest getrouwde man van Nederland’ en een bekende schrijfster. Daarin toont dat wereldje hoe provinciaals het in werkelijkheid is.
Ik wil niet achterblijven en doe daarom ook een duit in het zakje. Een taalkundige duit. Een lezer vraagt mij: moet het niet ‘de meest-getrouwde man’ in plaats van ‘de meest getrouwde man’ zijn?
Inderdaad kan ‘de meest getrouwde man’ ook gelezen worden als ‘de vaakst getrouwde man’, terwijl in dit geval met die uitdrukking juist het omgekeerde bedoeld was: de meest aan vrouw, kinderen en kleinkinderen gebonden man. Maar of dat streepje tussen meest en getrouwde onmiddellijk de onzekerheid zou opheffen? Een andere lezer legt mij het Besluit ssubsidiering Restauratie Monumenten voor, waarvan art. 2, lid 2b, zegt: ‘2. Het meerjarenprogramma dient... b. een opsomming te bevatten van in technische zin matige en slechte beschermde monumenten...’ Vraag: bestaan er matige en slechte monumenten? Of is bedoeld: matig en slecht beschermde monumenten? Hetzelfde Besluit heeft het in art. 7, lid 6, over ‘burgemeesters en wethouders van de betrokken gemeenten’. Het college heet: burgemeester en wethouders.
Worden in dit artikel de ln van het college afzonderlijk aangesproken? Nu de andere taalcuriosa die mij de laatste vier en een halve week onder ogen zijn gekomen: ‘Een mens moet na zoveel gastvrijheid helaas toch weer opstappen. Maar niet nadat alle gasten in de zaak massaal “Een-twee-drie-vier, hoedje van papier” hebben gezongen.’ Dus de gast stapt op voordat (= niet nadat) de anderen dat lied hebben aangeheven.
Hoe weet hij dan dat ze dat hebben gedaan? Of is bedoeld: niet dan nadat? ‘Deze thema's moeten vrede ind gaan geven in Oost-Europa-contacten. Op een gelijkwaardige manier, met erkenning dat wij met dezelfde problemen zitten.’ Gelijkwaardig met wat? ‘De verdachte wordt verschillende zaken ten laste gelegd.’ Wordt de verdachte gelegd? ‘VN-afgezant Marrack Goulding vertelt dat hij door Israelische militairen werd verboden een Palestijns vluchtelingenkamp te bezoeken.’ Werd hij verboden? Of werd hem dit verboden? ‘Toen Christus voor het laatst met zijn leerlingen bij elkaar was, gingen ze samen eten.’ Toen C. en zijn leerlingen voor het laatst bij elkaar waren.
‘Volgens Bijnoord worden de slachtoffers “extra leed” toegevoegd.’ Worden de slachtoffers toegevoegd? Of wordt hun dat leed toegevoegd?
‘Als zij het al niet klaarspeelde om een evenwaardige verhouding te hebben, wie dan wel?’ Wat is een evenwaardige verhouding? Een verhouding die evenwaardig is met een andere verhouding. Maar is dat hier bedoeld? ‘...een teken dat zijn moeder toen de middelen miste om hte kunnen onderhouden.’ Het kunnen ligt al in middelen opgesloten, is dus overbodig. ‘In principe verboden wegens de kerkelijke wetgeving tegen gokken, verleenden de graven van Vlaanderen toch regelmatig octrooien aan hofdienaren om een speelhuis te exploiteren.’ Waren die graven in principe verboden? ‘Toch bleken er ook daar al veel eerder speelkroegen geweest te zijn, die niet in het minst vreemde handelaars onder hunandizie telden.’ Dus die speelkroegen telden helemaal geen (= niet in het minst) vreemde handelaars onder hun klandizie. Of was hier niet het minst (=vooral; niet in de laatste plaats) bedoeld? (Die komma hoort er ook niet te staan.) ‘Lijdend aan de ziekte van Parkinson werd zijn Umwelt steeds kleiner.’ Leed die Umwelt aan die ziekte?
‘...waarin Piet Grijs Renate Rubinstein eerst een neofascist noemt, en later Carmiggelt en zij “huurmoordenaars”. Noemde Grijs zij “huurmoordar”? ‘Maar wat beeldden deze kaarten van Afrika eigenlijk uit? Niet anders dat wat Europese diplomaten in hun kanselarijen hadden afgesproken.’ We nemen maar aan dat een zetfout van dan dat heeft gemaakt. ‘De vele tekstcitaten maken de lectuur voor de oningewijde lezer misschien niet licht, maar verhogen toch de verifieerbaarheid, zoals ook het uitvoerige notenapparaat.’ Verhogen de tekstcitaten ook het notenapparaat? ‘Het zullen geen goudstukken zijn geweest die keizer Vespasianus dedeftige senatoren de wenkbrauwen deed fronsen.’ Die zin begrijp ik niet. Wie deed (of deden) bij wie de wenkbrauwen fronsen?
‘Zowel Marlies Cordia als Elisabeth Marain geeft toe dat zij tot voor heel kort heel weinig over Anna Bijns wisten.’ Dus Cordia en Marain geven dat ook van elkaar toe? ‘Wethouder A. van Kampen vermoedde dat sprake was van fraude.’ ‘Toch is sprake van een merkwaardige schizofrenie.’ Waar is toch dat aardige woordje er gebleven, dat zo eigen aan het Nederlands? ‘Nederland moet uitkijken om in een perifere positie te belanden in Europa.’ Of moet het ervoor uitkijken dat dit juist niet gebeurt? ‘Dan is de keuze niet tussen Frans of Amerikaans leiderschap, maar tussen een verdeeld of een in beperkte zin samenwerkend Europa.’ Het is: tussen dit en dat. Wat is overigens een samenwerkend Europa? Een Europa dat met andere werelddelen samenwerkt.
Maar is dat hier bedoeld? ‘Het vliegwiel van de gezondheidszo draait steeds hoger toeren, al kost dat steeds meer geld en steeds meer slachtoffers. En iedereen heeft er belang bij dat zo te houden, de afnemers van de gezondheidszorg niet in het minst.’ Dus de afnemers van de gezondheidszorg hebben er helemaal geen (= niet in het minst) belang bij dat zo te houden Of was bedoeld: niet het minst? ‘De groei van het aantal inactieven moet minimaal tot stand worden gebracht.’ Een groei tot stand brengen lijkt mij een contradictio in terminis. Of is bedoeld: tot stilstand gebracht? Maar wat is dan de betekenis van minimaal? Iets staat stil of niet stil. Onlangs las ik in het gedicht Rimboe van Slauwerhoff: ‘Er is hier niets meer dat mijn leven stoort,- hetzij de plaag van mieren en muskieten- en soms de vage haat aan 't vaderland.’
Dat moet toch zeker tenzij zijn? ‘Ik ben een van die mensen die niet zoveel last heeft van zijn oorlogsverleden’ (hebben). Nog onlogischer is dit: ‘Frankrijk, een van de landen die het initiatief had genomen or de vorming van die EPG...’ (logisch, maar toch nog fout zou zijn geweest: dat in plaats van die). Maar dat niet alleen gebruikers van het Nederlands zich aan die contructie bezondigen blijkt hieruit: ‘...he seemed to be one of the few Democrats who was able to attack the administration's domestic policy’ (The Economist). ‘...she is one of the few remaining socialists who dareso contradict him’ (Financial Times). Moet zijn respectievelijk: ‘were able’ en ‘dare’.
NRC Handelsblad van 04-06-1991, pagina 9
Auteursrechtelijk beschermd