|
| |
| |
| |
Den Vermakelyken Avanturier.
Eerste deel.
Eerste boek.
DE plaats myner geboorte, Waarde Lezer, is een van de vermaardste en beste Steden van Holland, en wat myn afkomst en geslagt aangaat, indien ik niet een al t'opregt man was, zou ik u lichtelyk konnen doen geloven (volgens het hedendaags gebruik) dat ik uit een van de doorlugtigste Stammen van Europa gesprooten ben, en maken u een lange deductie van Graven en Marquisen, die ik alle myn naaste Bloedvrienden zou konnen noemen; maar dewyl ik vastelyk voorgenomen heb, u een waarachtig verhaal van myn leven te doen, en u, wat meer is, eenige voorvallen niet te verswygen, die zelfs tot myn nadeel konnen strekken, zon het ook ongevoegelyk zyn, indien ik u de geringheid van myn afkomst wilde verbergen. Gelieft dan te weeten, dat myn Grootvader (wiens Vader een Schoenmaker zyns handwerks was) zich met zyn vyftiende jaar in den Oorlog begaf; en na hy zich onder het beleid van den Zeeghaften en Victorieusen Sweedsen Monarch Gustavus Adolphus, in verscheyde Belegeringen en Vekdska- | |
| |
gen bevonden had, eindelyk om syn uitstekende dapperheid, in zyn vyf en sestigste jaar tot Adelborst verheven wierd, en zou het zonder twyffel in weinig jaaren tot een Corporaals plaats gebragt hebben, indien een wreede Falconet koegel, voor de belegering van Brisach, de loop van zyn steigerend geluk niet gestuit, en zyn levens draad afgesneden had, twee moederlose Sonen nalatende, waar van d'oudste myn Vader was.
Uit dese myn geringe afkomst, bescheiden Leser, zult gy dan ook lichtelyk afnemen konnen, dat myn naam sonderling niet bekent is, derhalven gelief u te vergenoegen dat ik my die van Mirandor geef, te meer, dewyl dezelve genoegsaam de wonderlyke toevallen van myn leven uitdrukt. Zo ras dan myn Oud-oom (dat een land-meter, en een wel gesteld man was) zyn broeders dood verstaan had, nam hy myn Vader en zyn broeder tot sig, en deed hem, beneffens zyn kinderen, eerlyk in den rouw kleden, en in alles onderwysen, het geen hy oordeelde tot een goede opvoeding van noden te zyn, leerende myn Vader de Land-metery, die sig nu al met zyn toekomende eer tytel van Heer Landmeter, begost te kittelen, daar hy zyn Oom, myn Groot-vaders Broeder dagelyks mede hoorde aanspreken. Wat myn Oom, zyn Broeder aangaat, die vergenoegde sig, dat myn Groot-Vaders Broeder hem by een Barbier deed om het handwerk, of, zo gy wilt, de konst te leeren; maar dewyl hy groothertig van aart was, en geensins na de vermaning van zyn goeddoender wilde luisteren, zoo begeerde hy ook niet langer onder het gebied van een snotschrapper te staan, en begaf sig, door recommandatie van zyn Oom, in dienst van zeker jong Edelman, in qualiteyt van Kamerdienaar, met
| |
| |
wien hy korts daar na naar Vrankryk reisde.
Ondertusschen lag myn Vader sig vlytig op de Landmetery, daar hy ook wel haast volmaakt in zou geworden zyn, indien hem het geluk zo dienstig in het einde, als in het begin had willen zyn; want eens op een tyd, dat zyn Oom, dat een zeer swaarlyvig en onderset man was, van de trappen wilde komen, deed' hy een zware val, waar van hy in weinig dagen quam te sterven. Door dit verlies zag myn Vader ook zyn geluk t'eenemaal verdwynen, en met het eindigen van zyn Ooms leven, zyn elende beginnen; want dewyl syn Ooms Vrouw al eenige jaren voor hem gestorven was, en dat myn Vader geen bloedvriend had, die hem helpen, en in zyn ongeval de hand bieden kost, was hy genoodsaakt zyn hoogmoed te laten sinken, en sig op een snyders tafel te begeven. Dit besluit viel hem in het eerst wel wat swaar, zynde goede dagen by zyn Oom gewoon, maar wat zou den armen hals beginnen? Zyn groothertigheid most eindelyk voor de nood wyken, en indien hy den bedel-staf niet had willen aanvaarden, most hy zig wel getroosten, met gekruiste schinkels een oude bepiste broek t'ontornen.
Zo ras hy zyn leer-jaren geeindigt had, wierd hy het sitten op de tafel moede, en begaf sig in dienst van een oud en ongehuwt Edelman, die na een knegt zogt, die een weinig in de snyderye gestudeert had, waar toe hy myn Vader bequaam oordeelde. Hy wist in 't eerst desen Heer zo wel ter hand te gaan, dat hy een groote plaats in zyn goede gunst gewon, daar hy zonder twyfel nog dieper in zou gekomen zyn, indien zyn Heer, aan het swellen van zyn Keuken-maagts-buik (namaals myn Moeder) niet bespeurt had, dat myn Vader beter de naalde kost han- | |
| |
delen, als hy gewilt had; en bevindende zyn huis hier niet weinig door beschimpt, dwong myn Vader zyn beswangerde Maagd te trouwen, en korts daar na zyn huis beide te verlaten, waar door myn Vader genoodsaakt was, zyn kost met zyn naalde te soeken, en sig in het snyders ampt of Gilde te begeven, daar hy met het weinig, dat hy nog van de Mathematica onthouden had, in 't kort de naam van de voornaamste Meester in verkreeg, zo dat 'er nauwelyks een dag verby ging, dat hem niet een menigte Luisen-marts kramers, over het omkeeren van eenige oude klederen quamen consulteren. Omtrent twee maanden na myn Moeder getrouwt was, verloste zy gelukkig, en zonder veel smerte, als ik dikmaals van haar gehoort heb, van my, die wel haast van een groot getal Sustertjes en Broertjes gevolgt wierd, zo dat, wanneer myn Vader en Moeder tien jaren getrouwt geweest waren, wy ons met ons achten sterk bevonden. Hoewel acht jonge en frisse gasten als wy, al vry een goed gedeelte brood verslinden konden, had myn Vader nogtans zoo veel te doen, dat hy ons de kost voor konde winnen, door dien hy alleen meer als vier andere van zyn Gildebroers te doen had, het welk gevolgt by eenige sinryke handgrepen van zyn handwerk, daar hy zich zeer voordeelig, in het aanpassen en snyden van eenige klederen wist van te dienen, zouden hem in het kort tot een ryk man gemaakt hebben, indien hem den Hemel met een vochtiger strot had willen begunstigen; want het geen hy des daags met arbeiden verdient had, wist hy des avonds in korten tyd in wyn te verteeren, zoo dat wy arme kinderen dikmaals met een stuk droog brood mosten te bed gaan.
Wat myn Moeder aangaat, hoewel zy in haar jeugd verscheiden konsten en hand-werken geleerd
| |
| |
had, als borduren, bloemen en kanten maken, daar zy een goed stuk gelds mede had verdienen konnen, was zy nogtans zoo lui, dat zy den gantschen dag niet anders deed, als in de tuin wandelen, en haar bekenden en buur-vrouwen, dat al de grootste klappeyen van de wereld waren, te bezoeken, daar myn goede Vader niet veel tegen dorst spreken, indien hy de huid niet wilde vol gescholden zyn. Dese vryheid gevoegt by een weinig bevalligheid, was oorzaak, dat myn Vader d'eer had van in verscheide voorname swagerschappen te treden, en wanneer hy des avonds in de kroeg zat, zyn huis door verscheide jonge Studenten ingenomen te zien, het welk zoo heimelyk niet toeging, of hy kreeg eindelyk hier van de lucht in de neus, dog dewyl hy haar niet zekerlyk van ontrouw beschuldigen kost, dorst hy haar zyn misnoegen niet te kennen geven, zich alleenlyk vergenoegende haar te bidden, dese jonge luiden zoo zeer niet aan te halen, dewyl zulks nergens toe diende, als haar by de luiden van oneer, en hem van horendragerye verdagt te maken, daar zy zich nogtans zeer weinig na richte, en daarom geensins naliet, haar oppassers, of in ons huis, of op andere plaatsen te spreken. Die geen die zy nogtans het meeste van al haar boelen beminde, was zeker Luitenant, die, om des te beter toegang tot haar te hebben, verscheide klederen by myn Vader had maken laten, en hem gemeenlyk, wanneer hy in ons huis quam, eenige kannen wyns spendeerde, waar door hem myn Vader, die het nat liefde, zeer gaarn komen zag, en niet eens aan het geen gedacht, dat hem hier door op zyn hooft wassen kost. Evenwel kost zy zich zoo wel niet met desen eenen Minnaar vergenoegen, of haar hert wierd wel haast door het aangenaam gezigt van een jong Student ingenomen, die in der daad een
| |
| |
uitstekend aardig jongman was, met dewelke zy wel haast gelegentheid vond te spreken, en na die tyd een goede alliantie of verbintenis met hem te maken. Hoe zeer zy zich nu bevlytigde dese hare liefde voor myn Vader, en noch meer voor den voornoemden Luitenant te verbergen, wierd de laatste nochtans hier van wel haast verwittigt, en bespiede myn Moeders doen zoo wel, dat hy in het kort vernam, op wat plaats zy zich met haar Ritsaart lustig maakte. Derhalven, oordeelende, dat hy door zyn gestadig oppassen en menigte van geschenken, daar hy het meeste van zyn middelen, mede doorgebragt had; een beter standvastigheid, en getrouwer liefde van myn Moeder verdiend had, nam hy voor, myn Moeder, wanneer zy met haar Student in 't midden van haar omhelsingen zyn zou te betrappen, en haar als dan haar ontrouw voor oogen te stellen, die hy haar anders swaarlyk zou bewysen konnen.
Het huis, daar in myn Moeder en dit jong Studeer-ventje gewoon waren by een te koomen, en hun vermaak te plegen, wierd van zekere oude Matroon bewoont, die, door verscheide goede diensten, die zy aan jonge luiden gedaan, eindelyk de naam verkregen had, dat zy met regt voor de behendigste van haar order passeeren kost, wiens dienst-meyt onse Luitenant zoo wyt door een vereering wist te brengen, dat zy hem versprak, zoo ras myn Moeder wederom met haar Student daar komen zou, heimelyk in te laten, en hem in een kamer te verbergen, van waar hy niet alleen al haar woorden zou hooren, maar ook hun gantschen handel zien konnen. Dese belofte behaagden onsen jaloersen kryger niet weinig, derhalven, wanneer myn Moeder eens op een tyd wederom met haar nieuwe
| |
| |
Boel te dit huis te zamen was, om volgens hun gewoonheid, zich een weinig te verlustigen, tot kosten van myn Vaders voorhoofd, bleef deze dienstbare geest geenzins in gebreeken, den Luytenant hier van te verwittigen, die hier op zich aanstonds na dit voornoemde huys begaf, alwaar hy ook wel haast door een achterdeur van haar ingelaten, en in een kamer gevoerd wierd, van waar hy hun handel beter zien en horen kost, als hem lief was, en daar hy noch naauwelyks een half uur vertoeft had, of hy zag onze twee verliefde Campioenen op het swanen-veld treden, en zich tot een Minne-stryd bereiden, daar ze naauwelyks d'eerste beweegingen van begost hadden, of hy, zynde te gelyk van een geweldigen liefdens-yver, en geen minder verwoedheyd en gramschap aangeprikkelt, begaf zich van de plaats daar hy zich verborgen had, en openende te gelyk de kamerdeur (die ze uyt zekerheyd niet eenmaal gesloten hadden) vloog met een uytstekende geswintheid met een breede ontblootte houwdegen naar het bed, met de welke hy door verscheide sware streken den aandacht van onzen goeden Student niet weynig versteurde, die niet wist wat hy van dit onthaal denken zou, dewyl hy nimmer den Luytenant gezien had. Derhalven begaf hy zich wel haast van het bed, met voornemen van zyn vorig gevegt in een veel bloediger te veranderen, en het ongelyk van dezen onbekenden belediger te wreeken, het geen nochtans zoo wel niet gelukte, als hy gewenst had; want de Luytenant viel zoo verwoet op hem aan, dat hy hem na twee gemaakte openingen in het lyf; ten laatsten niet alleen de kamer, maar ook het huys deed ruymen.
Zoo ras zich de Luytenant meester van het slagtvelt zag, begost hy myn Moeder niet weynig uyt te
| |
| |
schelden, noemde haar Schot en Canaalje-hoer, en gevende haar in gevolg een goede portie muilpeeren, en stoten voor haar achter kwartier, ging ten huyzen uyt met de verschrikkelykste eeden des werelds, van haar nimmermeer voor zyn oogen te willen zien. In deze verstoorde zin begaf hy zich dan op de straat, daar hy naauwelyks op gekomen was, of hy wierd op een onvriendelyke wys van onzen Student, die noch eenige van zyn makkers te hulp gehaalt had, aangetast, en dewyl het getal ongelyk was, en dat hy zich alleen tegens drie most weeren, kreeg hy verscheyde wonden; waar van hem de laatste, die de zwaarste van allen was, en hem dwars door de long ging, ter aarde deed vallen, waar op d'andere de vlugt namen. Ondertusschen waren de buuren op dit geraas voor de deur gekomen, die wel haast van den gewonden Luytenant d'oorzaak van hun tweedragt vernamen, die in een van de buuren huisen gedragen zynde, opentlyk bekende, dat myn Moeder oorsaak van al desen handel was, biddende dat men om een Barbier senden sou, die nauwelyks gekomen was, of hy oordeelde de wonden dodelyk, gelykse ook in der daad waren, dewyl hy binnen twee dagen zyn geest op gaf, vervloekende tot de laatste oogenblik de stond, dat hy myn Moeder ooit gesien had. Het gerugt hier van, verspreide zig wel haast door de stad, en quam zelf ter ooren van het Geregt, die myn Moeder ontbood; maar dewyl men haar niet bewysen kost dat zy oorsaak van desen doodslag was, en dat de Studenten die deselve begaan hadden gevlugt waren, liet men haar gaan: maar de vrouw daar ik te voren van gemeld heb, en in wiens huis dit ongeluk zyn oorsprong genomen had, wierd, dewyl zy overtuigd wierd van de schandlooste Koppelaarster van de stad te zyn; eeni- | |
| |
ge dagen daar na gequispelt, en met het stads zegel vereert.
Dese toeval veroorzaakte dat myn Vader opentlyk met vingers nagewezen, en duizendmaal voor een horenbeest gescholden wierd, waar door hy dikmaals gants verstoort te huis quam; en myn Moeder zulks verhaalde, die zich als dan zoo onschuldig en onnozel wist aan te stellen, als of zy de beste vrouw van de wereld geweest was, en myn Vader daar toe nog digt uitschold dat hy zulke gedagten van haar hebben kost, zoo dat hy, zynde een vroom en goedaardig man, haar dikmaals nog om vergeving bidden most, hoewel hy na die tyd nogtans haar gestadig verdagt hield, en veel naauwer acht op haar gaf. Weinig tyds daar na gevoelde zich myn Vader, gedurende eenige dagen, een weinig onpass'lyk, weshalven hy alleen slapen wilde, en myn Moëder bevolen had, hem een bed in een andere kamer te bereiden. Wanneer my dan eens op een tyd de Natuur dwong in de nagt op te staan, en my naar het heimelyk gemak (met oorlof te melden) te begeven, het welk achter in onze tuin stond, was ik niet weinig verwonderd, wanneer ik niet alleen d'agterdeur van ons huis open vond, maar ook door de klaarheid van de Maan, een Vrouw met een man in onze tuin zag spreken, die zoo ras hy my gezien had zich op de loop begaf, en langs een ladder die aan de muur stond, in een van onze buuren zyn tuin sprong, terwyl zich de Vrouw achter eenige struiken en bomen in de tuin verbergde. Deze toeval verwonderde my niet weinig, en dewyl ik my vastelyk inbeelde dat het dieven waaren, begaf ik my aanstonds naar myn Moeders kamer, met voornemen van haar zulks te verhalen, dewyl ik myn Vader om zyn ziekte niet
| |
| |
dorst opwekken, of met diergelyke tydingen beswaren: maar indien myn verwondering te voren groot was geweest, was deze niet kleinder, wanneer ik myn Moeder niet alleen in de kamer, maar ook in haar bed niet vinden kost, het welk nog lauw was; en haar korts hier op met haar schoenen in de hand in de kamer zag komen, waar uit ik de lont begost te ruiken. Zoo ras zy my vernomen had, vroeg zy my op een vergramde toon, wat ik zoo laat in de nagt, op, en in haar kamer te doen had? waar op ik haar de oorzaak wilde verhalen, en te kennen geven wat ik gezien had, maar ik had nauwelyks de mond geopend, of zy gaf my een sware slag in 't gezicht, dat my het bloed uit de neus sprong. Op dit quaad onthaal van myn Moeder, begost ik zoo een vervaarlyken keel op te zetten, dat niet alleen myn Vader, maar ook het gantsche huisgezin daar wakker van wierd, die hier op het ligt begosten aan te steken.
Ondertusschen had my myn Vader, die om zyn swakheid nog niet uit het bed kost komen, tot zich geroepen, en ik was nauwelyks by hem gekomen, of hy vroeg my naar d'oorzaak van myn schreeuwen. Hoe ongaarn ik de waarheid hier van bekent, en tweedragt tusschen myn Ouders gestookt had; vond ik my nogtans al te zeer van myn Moeder beledigt, om haar te geval myn Vader een leugen op de mouw te spelden. Derhalven verhaalde ik hem, hoe my de Natuur gedwongen hebbende, my naar een plaats te begeven, daar ik geen ander voor my zenden kost, niet alleen de agter deur van ons huis open gevonden, maar ook een man met een vrouw in onze tuin te zaamen gezien had, waar van d'eerste over de muur gesprongen, en de laatste zich achter eenige bomen verschuild had, en dat ik my hier
| |
| |
op na myn Moeders kamer had begeven om haar zulks te verhalen, die ik aldaar in haar bed niet aangetroffen, en kort daar na met de schoenen in de hand, zagt in de deur had zien komen, en die ik zoo ras de oorzaak van myn komst niet had te kennen gegeven, of zy had my met een sware vuistslag begroet, het welk de oorzaak van myn roepen geweest was.
Myn Vader was een al t'en grooten Politicus, om niet te merken wat de klok geslagen had, derhalven had het weinig gescheelt, of hy was, hoe swak hy ook was, uit het bed gevlogen, en had myn Moeder in haar bed gaan verworgen; maar ik bad hem zyn wraak tot de dag te willen uitstellen, en dewyl hy my altyd meer, als zyn andere kinderen bemind had, vonden myn gebeden nog een weinig plaats op zyn gemoed, zich alleenlyk voor dit maal met een paar dousyn vloeken vergenoegende, swoer dat hy haar, zo ras het dag zyn zou, levendig wilde villen, gebiedende my hier op wederom slapen te gaan.
Nauwelyks had de klaarblinkende Aurora de papiertjes uit haar goud-paruik gekemt, en eenige plaastertjes in haar tronie geplaatst (misschien om Phaebus dies te eer aan het natuuren te helpen) of myn Vader begaf zich met een wraakgierig gemoed, en zoo goed zyn swakheid toeliet, uit het bed, en naar een klein huisje dat agter in onze tuin stond, alwaar hy myn Moeder ook wel haast door my deed' roepen. Zoo ras zy by hem gekomen was, sag zy hem met een vriendelyk en een onverschrokken gelaat in het gezicht, terwyl hy haar op deze wys aansprak: Hoe derft gy, eerlose en Godvergete schand-hoer en Egtbreekster, u nog verstouten voor myn oogen te verschynen, zonder te vresen, dat ik uw trouw- | |
| |
loosheid met duizenden van stokslagen op u zoek te wreeken? Maar gedenkt niet, Pest-hoer, vervolgde hy, dat gy my voor dit maal zonder het breken van een arm of been ontkomen zult. Dit zeggende, hief hy zyn arm op, die met een ysere el van een goed gewigt gewapent was, die hy ten dien einde met zich genomen had, en zou haar zonder twyfel de kop daar mede te schande geslagen hebben, indien zy hem met de tranen in de oogen niet om den hals gevlogen, en den arm vast gehouden had, hem om het jongste gerigt biddende, zyn gramschap een weinig te matigen, haar d'oorzaak van deze zyn vreselyke en niet min onregtmatigen wraak te willen melden, en haar onnoselheid en onschuld te willen aanhoren. Zyt gy, vervloekte Galey-hoer nog wel stout genoeg van u onschuldig te noemen? antwoorde myn Vader, en zoud gy nog wel derven ontkennen, dat gy uw' vervloekte hoererye dese nagt met een van uw' boelen in onze tuin gepleegt hebt? Op deze woorden liet zy myn Vader los, en viel hem met gevouwen handen te voet, hem biddende, dat hy haar het leven nemen zou, dewyl zy nu niet langer in deze wereld wilde leven, nu haar eigen man haar van de gruwelykste misdaad des werelds betichten dorst, en ziende dat myn Vader door dit haar misbaar een weinig begost te bedaren, en zyn arm die hy al opgeheven had, om haar verdiende de loon toe te passen, wederom zinken liet, sprak zy aldus verder tegens hem: Wat vertoeft gy, wreede, myn kuis en onnozel hert, daar noit ander beeltenis als het uwe in gedrukt geweest is, aanstonds te doorboren en aan uw' bloeddorst op te offeren, daar gy niet schroomt met uw' vervloekte laster-tong myn eer te besoedelen, en van zyn onbevlekte glans te beroven? Of schroomt gy mogelyk een beul van
| |
| |
myn leven, daar gy wreet genoeg zyt, om die van myn eer te zyn? Neen, neen, Barbaar, voer zy voort, gedenkt niet, dat ik een uur langer begeer te leven, en schoon gy my deze laatste dienst schynt te weigeren, heeft myn arm nog kragt en moeds genoeg, om my van uw' tyrannye te verlossen. Dit zeggende, greep de doortrapte Feex na een mes, dat met een zilvere keten op haar zyd hong, en wist zich zoo wanhopig aan te stellen, dat myn goede Vader, die nu wel duizentmaal berouw had van haar een woord hier van gezegt te hebben, zekerlyk meende dat het haar ernst was, en zyn uiterste vermogen deed' om haar het mes te ontweldigen, daar hy geen groote kragt toe behoefde te gebruiken, en zogt haar, zoo veel hem mogelyk was, wederom met goede woorden te bevredigen, daar zy nogtans geenzins naar luisteren wilde.
Na dat zy dan wederom een geruime tyd met huilen, en wringen van haar handen doorgebragt had, begost zy ten laatste in deze droeve klagten uit te bersten: Ach Hemel! riep zy, gy hebt my alleenlyk dan daarom geboren laten werden, om dat ik rampzalige deze gruwelyke smaad verdragen most: ach! hoe veel beter zou het voor my geweest zyu, dat my uw' blixem in myn wieg tot asch gezengt had, als dat ik door deze schipbreuk van myn eer door droefheid vergaan moet; ten weinigste zou my deze dood veel aangenamer geweest zyn, als die ik nu door de adder-tong van die geen verdragen moet, die gy my tot een beschermer van myn eer gegeven hebt: maar indien gy zoo regtvaardig, en een voorstander der bedrukte en onschuldigen zyt, als men u noemt, zo laat de myne door uw' almagt en goetheid aan den dag koomen, op dat deze onmensch na myn dood, zyn wreetheid betreuren mag. Zoo ras zy deze weinig
| |
| |
woorden geëindigt had, wist zy zich zoo aan te stellen, als of zy in een flaauwte viel: zy sloot haar oogen; hield haar aassem in; en liet zich ter aarden zinken, stellende zich niet anders aan, als of zy zoo aanstonds van de werelt had willen scheiden. Myn Vader, die haar in der daad beminde, meende schier van angst te sterven, wanneer hy haar in deze staat zag, en liep met grooter geswintheid, als ik een ziek man toevertrouwt had, naar huis om wyn-azyn, daar hy haar de lippen en onder de neus mede streek, waar door zy zich eenigen tyd daar na veinsde wederom by zich zelven te komen, en begost met half geslote en als stervende oogen, en een flaauwe stem myn Vader over zyn onbarmhertigheid te beschuldigen, dat hy haar met vrede niet wilde sterven laten, en haar wederom tegens haar wil had doen herleven, daar zy niet wyt meer van d' Eliseesche velden geweest was, alwaar zy een rust zou genoten hebben, die haar in dit leven geweigert wierd. Hier op begost zy wederom met zoo een gewelt te huilen en te balken, dat men zou gesworen hebben, dat zy nog nimmer aangevangen had; en ik geloof niet, dat tien andere vrouwen zo veel nats in drie dagen zouden konnen by een brengen, al zettense al de sluisen van haar lighaam open, daar haar de konst en wetenschap, van te konnen huilen, wanneer zy wilde, niet weinig toe te hulp quam.
Ondertusschen zogt myn Vader de zoetste en vriendelykste woorden om haar wederom te bevredigen, haar duizentmaal om vergeving biddende, en belovende noyt na deze diergelyke gedagten van haar te zullen hebben; daar by voegende, dat hy na deze na het aanbrengen van valsche leugen-tongen niet luisteren, maar haar daar en tegen, nu hy haar getrouwheid zoo zeer bespeurt had, duizentmaal meer als te
| |
| |
vooren beminnen wilde. Dit alles is niet bequaam antwoorde zy, om my van myn voornemen van te sterven af te wenden, ten zy gy my den naam van deze schelm meld, die zich niet ontzien heeft onze rust te stooren, en u van d' aldergetrouwste vrouw des werelds te willen beroven; en zyt verzekert, vervolgde zy, dat, ten waar gy my dese myn regtmatige bede toestaat, nog uw' voorzorge, nog al uw' goede woorden en ontschuldingen, oyt bequaam zyn zullen, om myn vast voorgenomen dood te beletten. Myn Vader, die door haar geveinsde kuisheid t'eenemaal beweegt was, en haar daar en boven uitstekend beminde, en my ook niet gaarn verraden had, scheen geen kleine stryt in zyn gemoed te hebben, hoewel myn Moeders tranen eindelyk d'overhand hielden. Derhalven gebood hy my uit het tuin-huis te gaan, het welk hy toesloot, terwyl ik my voor een van de vensters stelde, van waar ik vernam, dat hy haar bekende, zulx uit myn mond vernomen te hebben. Hier op antwoorde zy, met een geveinsde zedigheid, dat haar zulx niet vreemt voor quam te horen, dewyl zy te vooren wel had konnen denken, dat geen mensch in de gantsche wereld schelms genoeg zyn zou, om diergelyke leugens te bedenken, als ik; daar by voegende, dat ik niet anders zogt als hen van een te helpen, en dat ik ten dien einde dikmaals by haar gekomen was, en gezegt had, dat myn Vader des avonds by d'oneerlykste en schandelykste hoeren van de stad ging; maar dat zy zulx niet alleen nooyt had willen horen, maar my daar en boven dikmaals daarom geslagen had, waar door ik haar gesworen had, in 't kort een pots by hem te zullen spelen, het welk ik nu gewis in het werk had stellen willen; daar by voegende, dat zy den Hemel tot getuigen nemen kost, dat zy dien avond te voor, pre- | |
| |
cies om negen uuren te bed gegaan was, en niet eer een voet daar uit gezet, eer ik haar uit zyn naam opgewekt had, het welk zy met zulke diere eeden bekragtigde, dat myn Vader haar woorden zoo zeker, als een Evangelium geloofde, en nu geensins twyfelde, of ik had myn moeder alleen uit haat van dese misdaad beschuldigt, het welk zy merkende, bad myn Vader, dat, nademaal hy haar onschuld nu genoegzaam bemerken kost, hy ook myn valsheid en schelmerye, waar mede ik hen in onenigheid had zoeken te brengen, behoorlyk straffen zou, op dat ik na dezen, my voor diergelyke gruwelen wagten zou, of dat zy anders hem het ongelyk, het welk hy haar door het geloven van myn woorden aangedaan had, nooyt vergeven wilde; zoo dat myn Vader, die niet liever zogt als haar weder te bevredigen, aanstonds in huis ging, en wel haast met een roede van een verschrikkelyke gestalte weder keerde, my met een arm in het tuin-huis trekkende, en niet een vergramt gezigt bevelende myn broek t'ontveteren, en op tafel te gaan leggen.
Nu bemerkte ik eerst, wat een dwaasheid het is, wanneer kinderen d'ouders aan een ander soeken te helpen, het welk gemeenlyk naderhand op hun eigen kop uit draait; en wat gewelt de woorden en de tranen van een valsche en doortrapte vrouw, niet op het gemoed van een ligt gelovig man hebben.
De liefde die ik voor myn agter quartier had, was zoo groot, dat ik geensins myn Vaders wreet besluit toestemmen kost; hem duizentmaal met de tranen in d'oogen biddende, dat hy dog zoo onbarmhertig niet met my handelen wilde, en zekerlyk geloven, dat alles, het geen ik hem van myn Moeder gezegt had, waar, en niet uit myn duim gezogen was; het welk myn Moeder horende, meende schier razend van
| |
| |
boosheid te worden, en ziende, dat myn Vader om zyn krankheid niet kragt genoeg had, om my myn broek los te maken, kwam my by den hals pakken, wierp my op de tafel, en maakte my deselve met meerder geswintheid los, als my lief was. Ondertusschen bemerkte ik aan het reppen van myn Vaders armen dat het hem ernst was, terwyl hy my meer als een beul, dan als een Vader handelde, en niet eer van slaan ophield, voor my het roode sop langs de benen liep, en my op myn Moeders verzoek, na gedaane executie, nog dwong de roede te kussen, en hem voor genadige straffe te bedanken. Hier op most ik na de kelder danssen, alwaar ik den gantschen dag myn residentie houden most, zonder dat men my een mont vol eeten quam aanbieden, daar ik ook behalven dat niet veel lust toe had. Het geen het smertelykste van allen voor my was, was dat myn billen zoo geslagen waren, dat het vel daar van was, en ik derhalven niet sitten kost sonder een dodelyke pyn uyt te staan, zoo dat ik genootsaakt was den gantschen dag de kelder op en neer te wandelen, en nu op d'eene en dan op d'andere voet, als de Kranen, te staan.
Gedurende dese tyd, gedagt ik gestadig aan de geveinsde deugd, en vervloekte ontrouw van myn Moeder, die ik voornam om haar Godloosheid altyd te haten; en schoon ik my gaarn van haar had willen wreken, nam ik nogtans voor, haar noyt by myn Vader over diergelyke materie wederom te verklagen, ja al had ik haar van een gantsche Compagnie Ruiters sien caresseeren. Terwyl myn bedrukte geest met dese en diergelyke gedagten in genomen was, sag ik des avonds omtrent ten agt uuren de kelder openen, en onse dienst-maagd met een kaers in de hand na my toekomen, my boodschappende, dat ik van myn arrest ontslagen was, en dat ik by myn Vader
| |
| |
komen zou, die met my begeerde te spreken. Ik ging dan naar de kamer daar hy my verbeide, en daar ik hem met myn Moeder vond, hebbende de roede daar hy my dien morgen zoo mede gestreelt had, weer in de hand. Zoo ras ik dan binnen gekomen was, sloot hy de deur toe, en gaf my te kennen dat hy my om geen andere oorsaak ontboden had, als om dat ik myn Moeder om vergeving bidden, en bekennen sou eerloos gelogen te hebben, en haar te beloven, dese schrikkelyke misdaad in 't toekomende met myn gehoorsaamheid en dienstwilligheid wederom te vergelden; daar by voegende, dat indien ik my hier toe onwillig betoonde, en myn Moeder voor haar aangedane smaad en ongelyk dese geringe voldoeninge weigerde, hy vastelyk voorgenomen had my zoo lang te geesselen, tot ik myn schelmery bekennen zou, al sou hy my ook dood slaan. Hoe slim my ook den ontbyt, die ik dien morgen gedaan had, gevallen had, kost ik evenwel niet besluiten zoo lafhertig te zyn, van myn eerste woorden te herroepen, en my zelfs tot een leugenaar te maken, daar ik nogtans de waarheid gesproken had. Derhalven gaf ik myn Vader tot antwoord, dat het my onmogelyk was dat gene te doen, het welk hy my beval, en dat ik my zelfs hier in tot geen leugenaar maken kost, zonder een te welen, dewyl ik in alles 't geen ik hem van myn Moeder gezegt had, geen stip van de waarheid geweken was, en dat ik my liever getroosten wilde onschuldig van zyn handen te sterven, als voor een gehouden te werden, die oneenigheid tusschen zyn Ouders sticht. Nauwelyx had ik dese woorden gesproken, of myn Moeder bad myn Vader, dat hy of haar het leven benemen, of my zoo lang slaan wilde, tot ik myn guiterye bekende, en haar ontschult hier door aan den dag quam. Hier op bereide zich myn Vader wederom
| |
| |
tot een nieuwen aanval, die zonder twyfel ruim zoo goed als d'eerste sou geweest hebben, indien ik hem met de tranen in d'oogen niet te voet gevallen was, en gebeden had, dat hy gedenken sou, dat ik zyn Soon en hy myn Vader was, en dat, indien hy my aldus niet handelen wilde, hy ten minste gedenken sou dat ik een Christen was. Dit wist ik op zoo een erbarmlyke wys te uiten, dat myn Vader (die my altyd uitstekent, en ver boven zyn andere kinderen bemint had, hoewel d'inbeelding van myn Moeder t'onregt beschuldigt te hebben, zyn liefde t'mywaards al vry wat verkoelt had) my nog eenmaal vermaande, myn schuld te bekennen, en my door myn hardnekkigheid geen swaarder straf op den hals te halen, met belofte, dat indien ik bekende gelogen te hebben, myn Moeder om vergeving bad, en na deze diergelyke stukken noyt meer bedreef, hy my niet alleen sulks uit grond zynes herten vergeven, maar daar en boven wederom zo feer als te vooren beminnen wilde, my daar en tegen voor oogen houdende, dat ik door myn hartnekkigheid my niet alleen een verschrikkelyke straf, maar daar en boven zyn eeuwige ongenade op den hals halen zou.
Na het eindigen van dese redenen bleef hy staan, als of hy uit myn mond myn laatste besluit vernemen wilde. Wat zou ik armen Duivel doen? Ik kost de tyrannische physiognomie van de rugge stryker niet zonder schrik aanschouwen; daar by meende ik van spyt te bersten, wanneer ik gedagt dat ik myn zelf van een waarsegger tot een leugenaar maken most: maar ten laatste wist de vrees, en de hoop die ik had, dat hy my volgens zyn belofte, alles vergeven sou, indien ik bloot bekende gelogen te hebben, en myn Moeder om vergeving bad, zoo veel op myn gemoed te werken, dat ik, na ik op myn knien gevallen was,
| |
| |
met een bevende stem en neergeslagen oogen bekende alles verciert (gelogen mogt ik niet seggen) en uit myn duim gesogen te hebben. Myn Vader scheen niet weinig over dese bekentenis verheugt, die ik nauwelyks gedaan had, of myn Moeder keerde zich na myn Vader, sey hem: Siet nu, wat een duivels aart gy geteelt, en het ongelyk dat gy d'aldergetrouwste vrouw des werelds aangedaan hebt; en gy, vervloekte boos wigt, vervolgde zy, zig na my keerende, sou men u groot onregt doen, wanneer men u eerst totter dood toe geesselde, en daar na voor uw' leven in het Rasp-huis sette? Het had weinig gescheelt, of de broeks-band van myn gedult waar op dit slegt Compliment in stukken gesprongen, en indien ik de roede niet voor myn oogen gesien had, sou ik haar mogelyk geen veel beter gemaakt hebben.
Noyt liet het vreselyk Serpent Hydra sulke verschrikkelyke, en van vuur glinsterende blikken sien, als dese verwoede Xantippe; en na zy my nog een tyd lang, volgens het A.B.C. alderley sobere eertitelen toegeworpen had, bad zy myn Vader dat hy my voor tydverdryf nog een weinig quispelen wilde; maar hy, die my zyn zuiverlyk parool gegeven had, wilde door het onregtmatig versoek van een verstoorde vrouw, de grensen van zyn goedheid niet overtreden. Derhalven bad hy haar, dat zy zich met de gedane straf, en met de belofte (die my de vrees had uitgeperst) van haar altyd gehoorsaam te sullen zyn, wilde vergenoegen, haar versekerende, dat hy na desen my zo streng onder dwang sou houden, dat zy noyt oorsaak hebben sou het geringste over my te klagen. Na desen hate zy my dodelyk, en veroorsaakte dat ik nu meer slagen in een week van myn Vader, als ik te voor in een jaar gekregen had; ook most ik, wanneer onse Schoolmeester (die my op haar versoek
| |
| |
gemeenlyk des daags tweemaal om een geringe oorsaak geesselde) ons kinderen oorlof gaf, den gantschen dag in plaats van spelen, met hout-hakken, en andere swaren arbeid doorbrengen, en most daar en boven dikmaals, wanneer myn Vader uit was, des avonds sonder eeten te bed gaan. Omtrent dese tyd vernam myn Vader van een van zyn Collegaas of Gilde-broers, die eenige jaren in Vrankryk gearbeid had, en nu eerst t'huis gekomen was, dat zyn broeder, die, als hier voor gemelt, voor eenige jaren met een Edelman voor Kamer-dienaar na Vrankryk gereist was, en hebbende zyn Heer een beurs met omtrent honderd Pistoletten en eenige goede klederen ontdragen, en zig daar na tot eenige jonge Edellieden of Cadets geslagen, die des avonds gewoon waren de luiden op de Pontneuf of nieuwe brugge tot Parys, met het rapier in de hand, om een discretie aan te spreken, om sekere diefstal gevangen, en tot een Ridder van Mont-Faucon geslagen, of om duidelyker te spreken, in de lugt aan een dwars-balk verarresteert was, tot grote droefheid van de Bende, die hem weinig te voren voor hun Capitein verkoren en gehuldigt hadden. Dese tyding ging myn Vader niet weinig ter herten, die zyn broeder altyd seer bemind had; maar dewyl het onmogelyk is altyd over een ongeval, hoe groot het selve ook zyn mag, te treuren, matigde de tyd eindelyk ook zyn droefheid, zich vastelyk voornemende, zich aan dit droevig exempel te spiegelen, en zyn handen rein te houden, en de ladder zo veel hem doenlyk zyn sou, te myden, en zich van geen andere hand-grepen te dienen, als die door zyn hand-werk geprivilegeert zyn souden.
Ondertusschen liet myn Vader my vlytig in de school gaan, dewyl hy gesworen had, als een eerlyk Snyder dat hy my ten minste tot een Raads- | |
| |
heer maken wilde, daar men hem ook met regt geen ongelyk in geven kost, dewyl dese plaatsen hedendaags seer licht te krygen zyn, wanneer vier woorden Latyn, die men in de scholen geleert heeft, slegts door een vermogend schoon vader, of swager ondersteunt en gesecondeert zyn: maar wat kan men hier anders op zeggen? als: ô Tempera! ô Mores! Tot nog toe had de vlytigheid van myn Vader ons van alle sorge ontbonden, wanneer eens op een avond laat aan onse deur geklopt wierd, daar ik na toe liep om deselve t'openen, en vernam dat het een Lakey was, die met myn Vader begeerde te spreeken, en die ik sulks ging aandienen. Zyn versoek was, dat hy gaarn gewilt had, dat myn Vader hem van een oude scharlaken mantel, die hy by zig had, en die hy fei van zyn Heer, dat een Ritmeester was gekregen te hebben, een rok, regen-rok, Chabrak, of dek-kleet voor zyn paart, en een paar pistool-kappen maken sou, daar byvoegende, dat dewyl zyn Heer nog voor den dag vertrekken wilde, myn Vader sulx in drie of vier uuren vaardig maken sou. Myn Vader kost zig niet onthouden over d'aardige voorslag van desen goeden vriend hertelyk te lachen, hem te kennen gevende, dat zyn versoek niet in rerum naturâ bestond, dewyl geen Snyder in Europa hem sou bewysen konnen, dat men door Mathematische of Geometrische proportie, daar zo veel als hy begeerde uit sou krygen konnen; want, vervolgde hy, wanneer ik myn Mesure door een Circumflexe, directe en Perpendiculare linie neem, en het centrum, circumvolatie en latitude des mantels considereer, kan ik met al myn vyf sinnen niet begrypen, dat men meer als een rok en een broek, en dat nog knap daar uit snyden kan, en begeert gy daar meer uit, voer hy voort, zo zoekt 'er een die het u schaft.
| |
| |
De Lakey die een Fransman, en seer oplopend van kop was, gaf myn Vader zoo goed als hy in het Duits kost, al kromtongende te verstaan, dat hy maar een Masette of een weet niet was, en dat de geringste snyders jongen tot Parys, die oyt d'eer gehad had van voor de Fripiers of luisen-mart-kramers t'arbeiden, daar wel raad toe sou weten, en daar en boven ten minste nog anderhalf el laken over houden sou: maar myn Vader, die zig inbeelde, dat 'er niets zoo swaar in zyn handwerk was, dat hy door hulp van de Landtmeterye, die hy in zyn jeugt geleert had, niet behoorde te weten, kost zich niet onthouden hem te beantwoorden, dat hy wist, wat men in Vrankryk doen kost, dewyl hy daar na bloedvrienden gehad had, (menende mogelyk myn Oom, zyn Broeder, patibularischer memorie) en dat hy derhalven om rond uit te spreken, in zyn hals gelogen had. De Fransman, die gelyk zyn Land-aard, het geringste affront niet kost verdragen, gaf zig op het horen van dit Hollands Compliment, t'eenemaal aan zyn point d' Honneur of Eer-sugt over, en beantwoorde myn Vaders beleeftheid met een paar douzyn Hontsvotten, die wel haast van zoo een sware oorvyg gevolgt wierden, dat myn Vader genoodsaakt was ter aarden te vallen, van dewelke hy wederom opgestaan zynde, een lange stok die agter onse deur stond, vatte, daar hy zonder twyfel den Lakey de kop in de eerste slag mede sou verbryselt hebben, indien de slag tot myn Vaders ongeluk niet op zyn schouder gevallen, en derhalven de stok in stukken gesprongen was, waar op de ander gants verwoet den degen trok, en myn rampsalige Vader een steek in de linker borst bragt, dat hy ter aarde viel, waar op desen schelm de vlugt nam.
Ondertusschen waren onse knegts, die agter in
| |
| |
een kamer van ons huis gearbeid hadden, als ook eenige van onse naburen voor den dag gekomen, dog al te laat om myn ongelukkigen Vader te helpen, en van dewelke eenige na een Barbier, en andere na den moorder liepen, die egter niet gekregen wierd, wat vlyt het Geregt ook naderhand gedaan heeft om hem op te speuren. Nauwelyx was myn Vader door eenige van de buuren in het bed gedragen, of de Barbier trad in huis, die zyn wonden gesien hebbende, ons sonder veel Complimenten te kennen gaf, dat het onnodig was hem te verbinden, dewyl het onmogelyk was dat hy boven twee stonden leven kost, dewyl het net van het hert afgesteken was. Evenwel, om dat men sien sou, dat het aan zyn voorsorge niet ontbrak, bemoeide hy zich om het bloed te stelpen, daar hy geen groote moeite toe van noden had, dewyl de wonden korts daar na, door het eindigen van myn Vaders leven, ook van selver ophielden te bloeden, sonder dat hy myn Moeder of ons, het geringste woord bevelen of toe spreken kost. Het is niet te beschryven hoe droevig het stond, agt jonge en onnosele kinderen om het doode lyk van hun Vader te sien staan, en zyn dood-hemd met tranen nat maken, daar myn Moeder ons met gewelt sogt in te vergeselschappen, schoon haar sulx seer weinig ter herten ging. Evenwel wist zy zig zoo wanhopig aan te stellen, dat de buuren alle moeite van de wereld aanwenden om haar te troosten, en haar by na in twee dagen niet verlaten dorsten, uit vrese dat zy zig selfs verhangen mogt, daar het evenwel ver na geen gevaar had; want nauwelyx was myn Vader drie dagen begraven geweest, of haar Cortisanen quamen haar met menigte, onder schyn van haar den rouw te beklagen, besoeken, en dan most ik aan- | |
| |
stonds om wyn gaan; die als dan met de grootste vreugde des werelds verteert wierd. Nu bemerkte ik eerst, wat ik aan myn Vader verloren had, want daar ging by na geen eenen dag voorby, dat zy my niet als een hond sloeg, en om het geringste ding niet dreigde in het Rasphuis voor eeuwig te doen zetten, schoon zy zulx beter, als ik verdient had. De beste namen die ik van haar kreeg, waren, schurk, vagebond, hangebroek, gauwedief, en meer diergelyke heerlyke tytelen, die ik op het laatst zo zeer als myn doopnaam gewoon wierd. Ook wilde zy niet meer lyden dat ik in de school ging, om het geld te besparen, voorgevende, dat het onnodig was dat ik verder leerde, dewyl zy my tot een Schaar-slyper wilde maken, daar my het lezen weinig in helpen zou, en deed my daar en tegen den gantschen dag hout kloven tegens d'aanstaande Winter, hoewel het nog midden in de Somer was; ja ik most de vaten wassen en het huis schrobben, als of ik een dienstmeyt geweest was. Wierd ik nu qualyk van haar gehandeld, hadden het myn overige Broeders en Susters niet veel beter, die als bedel-kinderen gekleet waren, en schier zo wel als ik van honger versmagten, terwyl zy het weinig, dat myn Vader nog nagelaten had, aan haar eigen lyf wende en met haar boelen doorbragt, die alle van haar leven mosten, en veel naakter als Kerkrotten waren. Eindelyk begost my dit leven te verdrieten, en de wanhoop bragt my eindelyk zo ver, dat ik besloot myn Moeder te verlaten, en myn geluk in een vreemd Land te soeken.
Derhalven, wanneer myn Moeder my eenmaal aan zeker man zond om twee Ducatons, die hy haar voor het maak-loon van een kleet dat myn Vader Salr. voor hem gemaakt had, schuldig was, in te manen, besloot ik, na ik dezelve ontfangen had,
| |
| |
myn voornemen in het werk te stellen, en myn reis met dit geld naar Antwerpen te nemen, van welke Stad en desselfs Inwoonders myn Vader, die in zyn jeugd daar ook geweest was, my met grote roem gesproken had.
Dit dan vast gestelt hebbende, begaf ik my eerst wederom na huis, met voornemen van eenig linnen tot myn verschoning mede te nemen. Wanneer ik dan t'huis gekomen was, vroeg my myn Moeder aanstonds of ik het geld ontfangen had? waar op ik haar antwoorde, dat ik den man niet t'huis gevonden had. Hier op begaf ik my heimelyk na de zolder, alwaar ik my van zo veel linnen verzag, als ik tot myn reis dienstig oordeelde. Ik had myn Broeder die na my d'oudste was, gaarn met my gehad, maar ik dorst hem myn aanslag niet openbaren, uit vreze dat hy zulx myn Moeder mogt ontdekken, of my andersins in myn voornemen hinderlyk zyn, zo dat ik my stil uit ons huis, en uit de stad begaf, en myn weg over de Moer-dyk naar
Antwerpen
nam. De gestadige regen, de slimme weg, en de bekommering van myn aanstaande Fortuin deeden my de weg niet weinig verdrietig en lang vallen, maar voor al de vrees van de Struik-rovers daar doenmaals die weg zeer onveylig van was.
Omtrent den derden dag van deze myn Pelgrimagie, vernam ik van ver op een groote heide een Koets, die van eenige luiden begeleid was. Ik spoeide my dan zoo veel my mogelyk was dezelve te genaaken, en repten myn schinkels zo wel, dat ik nog binnen een half uur dezelve onderhaalde. Ik was niet weinig verwonderd, wanneer ik deze Koets gesloten, en t'eenemaal met swartlaken, gelyk ook twee knegts die dezelve geleiden, bedekt vond. Derhalven nieuwsgierig zynde om d'oorzaak hier van te weten,
| |
| |
vroeg ik aan een van de twee knegts, wat d'oorzaak van deze droevige toerusting was? die my hier op antwoorde, datze over hun afgestorven Heer treurden, wiens lyk in die koets in een kist van lood lag, en die in zyn leven Collonel van een Regiment Paarden, onder den Koning van Spanjen geweest, en in Holland om eenige zaken te verrigten gereist zynde, aldaar gestorven was, van waar ze hem nu door bevel van de Weduwe, zyn Vrouw, die tot Antwerpen woonde, afgehaalt hadden, en haar toe bragten, om aldaar begraven te worden.
Na my deze zelve knegt nog op eenige vragen geantwoord, en my genodigt had by hem agter op de koets te komen zitten, daar ik my (alzo my de voeten niet weinig smerten door het gestadig gaan) niet lang toe bidden liet, vroeg hy my wederom, hoe ik zo alleen was, waar ik van daan quam, waar ik heen wilde, hoe lang ik tot Antwerpen wilde verblyven, en waar ik in keeren wilde? waar op ik hem wederom antwoorde, dat ik uit Holland quam, en naar Antwerpen van myn Ouders, om eenige zaken aan myn Oom geschikt was, by wien ik eenige dagen meende te verblyven. Ik wilde hem deze leugen liever op de mouw spelden, als hem de toestand van myn zaken betrouwen.
Ondertusschen begost den avond te genaken, zo dat de koetsier zyn paarden een weinig deed' spoeden om dien avond in een dorp te slapen, dat omtrent nog een myl weegs daar van daan was. Daar gekomen zynde, bad ik de waardin, dat zy my aanstonds wat eeten wilde geven, dewyl ik des morgens met het aanbreken van den dag, my wederom op den weg begeven, en derhalven vroeg slapen wilde. Zoo ras den dag dan door een van de spleeten der vensters van myn kamer begost te schynen, be- | |
| |
taalde ik myn Waart, en begaf my alleen op den weg, dewyl de Koetsier, om de vermoeitheid van zyn paarden, niet eer als tegens tien uuren meende te vertrekken, tegens welken tyd ik al in Antwerpen, dat niet meer als drie uuren gaans van daar gelegen was, meende te zyn, en daar ik zoo ras niet aangelant was, of ik begaf my in d'eerste herberg die ik aantrof, daar het Moriaans-hoofd uithong.
De Waart, dat een Luiker-waal, en by gevolg de grootste schelm van Europa was, had de voorsigtigheid van my te vragen, siende dat ik desperaat gekleet, en geen bagagie by my had, waar ik van daan was, hoe lang ik my in Antwerpen meende op te houden, en of ik redelyk van munt versien was? waar op ik hem de vyf gulden, die ik nog van de twee Ducatons, die ik mede genomen, over gehouden had, sien liet, die hy met een zonderlinge beleeftheid tot zig nam, zeggende, dat hy die voor my bewaren wilde. Ik gaf hem ook openhartig te kennen, dat ik van myn Moeder, om haar quaad onthaal, gevlugt was, en dat ik my gaarn in dienst van d'een of d'andere Heer begeven wilde, daar hy my beloofde in weinig dagen toe te helpen, my hier op gebiedende naar de keuken te gaan, alwaar ik, weinig daar na d'eer had met de Maagden een redelyk sober maal te houden, die my door een meenigte van vragen by na onsinnig maakten, daar ik haar nogtans, zoo goed als my mogelyk was, op zogt te antwoorden.
Na het verloop van twee dagen, riep my de Waart alleen in een kamer, my met een geveinsde genegentheid te kennen gevende, dat hy alle moeite van de wareld gedaan had, om my een dienst te verschaffen, maar dat daar tegenwoordig, alzoo het juist buiten de tyd was, geen kans toe was, daar by
| |
| |
voegende, dat de vyf guldens, die ik hem te bewaren gegeven had, nu al verteert waren, my derhalven uit een sonderlinge liefde aanbiedende, die Winter die nu aanstaande was, by hem in dienst voor Kelder-knegt te blyyen, my belovende niet alleen als zyn eigen zoon te houden, maar daar en boven nog binnen een maand een nieuw kleed te geven, het welk ik ook zeer wel van noden had, also het myne redelyk dun was, en daar en boven tegens de Winter ging.
Dese voorslag was in der daad zoo slim niet, en daar by had de naam Kelder-knegt, zoo een aangenaam geluit in myn ooren, dat ik hem niet alleen aanstonds zyn versoek toestond, maar ook duisendmaal voor zyn goede voorzorge bedankte: maar ik was nauwelyks agt dagen by hem geweest, of ik zag my van Kelder-knegt, in Spit drayer, Stal-jongen, en in Schotel-wasser gemetamorphoseert, en daar by abondantelyk met slokslagen begiftigt. Hy begenadigde my ook met het uittrekken van onkruid in zyn tuin, de schoenen van de gasten die by hem t'huis lagen, schoon te maken, de mist uit de stal te dragen, hout te hakken, en diergelyke meer laborieuse oeffeningen, en indien ik zulks alles niet na zyn sin verrigte, wierd ik op een lafterlyke wys met een bullen-pees, die hy ten dien einde agter de keuken deur aan een spyker gehangen had, van het hoofd tot de voeten zeer deerlyk betrokken. Wanneer een van de gasten my zomtyds een drink-penning gaf, nam hy my die aanstonds af, met voorgeven, dat hy het voor my bewaren wilde, hoewel ik daar namaals noit een duit van gezien heb. Zoo onbarmhertig als hy nu tegens my in het slaan was, was hy niet veel beter in het rekenen tegen zyn gasten, wiens goed hy, wanneerse hem een weinig aftrek- | |
| |
ken wilden, zoo lang in arrest nam, tot hy zyn volle rekening had, zoo datse gemeenlyk swoeren, hals en been te willen breken, indiense oyt een voet weer in zyn huis zetteden, het welk hem niet vreemt voor-kwam, dewyl hy diergelyke afscheit van zyn Gasten zeer wel gewoon was. Hy verstond zich ook grondig wel op het vervalschen van bier en wyn, het welk met een valsche maat uitgetapt zynde, hem geen klein gewin by bragt. Quam 'er d'een of d'ander by hem t'huys leggen, die een paard by zich had, gebood hy my in desselfs byzyn het paard wel te voeden, en de haver door de kamer, daar zy gewoon waren te eeten, te dragen, die ik dan in plaats van het paard te geven, wederom in de kist werpen most. Op dese en diergelyke wys handelde hy alle zyn gasten, zoo dat die geen die zyn streken wist, en eenmaal onder zyn handen geweest was, hemzelden voor de tweedemaal toesprak.
Ondertusschen genaakte de Winter, zoo dat ik om d'oudheid en dunheid van myn kleet, dat nu met lappen aan myn lyf hing, by na van kouw meende te verstyven. Derhalven verstoute ik my eens op een tyd, wanneer ik oordeelde dat hy een goede buy had, hem zyn aan my gedaane belofte, van tegens de Winter een nieuw kleed te geven, te doen herdenken, het welk my wel haast berouwde, want nauwelyx had ik hem myn mening te kennen gegeven, of hy, kerende zich met een gram gelaat na my toe, antwoorde my niet weinig verwondert te zyn, dat een schurk en ondeugende luis hond, als ik, stout genoeg was, om hem van dierge]yke odieuse materie te spreken, en zyn gedagten, die met veel gewigtiger zaken beladen waren, met diergelyke beuselingen te komen lastig vallen; niet dat hy ontkennen wilde, dat wanneer hy my zyn dienst uit medely- | |
| |
den aangeboden had, hy my zulx niet toe gezegt had; maar dat hy alsdoen niet geweten had, dat ik zo een luyen dief was. My derhalven radende, hem na dezen met zulke belachelyke en verdrietige redenen niet meer te bejegenen, of dat hy genoodzaakt zou moeten zyn, my een houten rok aan te passen, die my het vel zeer verwarmen zou, en na het breken van een arm of een been, uit zyn huis te jagen.
Wat zou ik armen bloed aanvangen? ik had den duivel ingescheept, en most hem ook over zetten. Darhalven kost ik niet anders doen, als in deze myn erbarmlyke toestand, myn toevlugt tot myn tranen te nemen, en den Hemel te bidden, dat hy my gedult verlenen, en by gezondheid houden wilde. Hy was ook zoo onbarmhartig, dat hy my geen stuiver van het drinkgeld geven wilde, dat ik hem te bewaren gegeven had, om my een paar schoenen te kopen, schoon ik by na met de blote voeten door de sneeuw gaan most, zo dat ik na die tyd voornam, hem noyt regt te zeggen, wat ik van de gasten kreeg, en altyd een stuiver daar af te houden, om door dit middel t'eeniger tyd aan een paar schoenen te geraken, maar dewyl de gasten gemeenlyk t'onvreden vertrokken, gedagten ze ook weinig om my drinkgeld te geven.
Het geen my het zwaarste viel, was, dat ik gemeenlyk alle morgen naar zyn tuin wandelen most, die over een grote halve myl van de Sad gelegen was, om de wortelen en knollen uit de aarde te graven, die daar zo hard in bevrozen waren, dat ik dikmaals een quartier uurs arbeiden most, eer ik daar een uit krygen kost. Dit alles was nog over te komen geweest, indien ik nog myn buik vol gekregen had: maar ik zou zonder twyfel van honger versmagt zyn, indien myn handigheid zyn gierigheid zomtyds
| |
| |
niet voorgekomen was, en indien ik my dikmaals niet, wanneer ik het eeten afdroeg, van een stuk vleesch of ander eeten voorsien, en met een zonderlyke geswintheid in myn zak gesteken had, het welk my evenwel niet veel beter, als den hond de worst zou bekomen hebben, indien hy zulks gewaar geworden was. Hoe swaar my desen beul nu viel, was zyn wyf die ook een Waalinne was, nogtans veel slimmer, en ik kreeg zeer zelden slagen, daar zy d'oorzaak niet van was, en bestrafte daar toe nog dagelyks haar man, dat hy my niet genoeg sloeg, hoewel ik daar met regt niet over klagen kost.
Onder andere diensten, die ik gewoon was te verrigten, most ik des avonds, wanneer de post-wagens aan kwamen, dezelve voor de post-huisen verbeiden, en de vreemde Reizigers die daar op waren, onse herberg aanbieden, en dewyl zulks by andere Waarden niet gebruikelyk was, wierd ik dikmaals wanneer hun jongens my ontmoeten, deerlyk van hen geslagen, niet zonder bevel van hun Meesters, die schier razend waren, dat ik hen de gasten ontvoerde, en evenwel te genereus of edelmoedig waren, om de gasten al bedelende te gaan soeken. Indien het dan geschiede, dat ik myn Meester eenige gasten t'huis bragt, kreeg ik nog een vriendelyker gezigt, maar geen beter tractement, en zoo het tot myn ongeluk geschiede, dat de luiden by een ander in keerden, en ik hem niemand, die hy schinden kost, mede bragt, schold hy my voor een lompen hond, die het brood niet waardig was, dat ik by hem at, en kreeg dikmaals, na hem de kop stond, nog wel een goede dragt slagen.
Eens op een tyd, wanneer ik volgens gewoonheid eenige gasten zogt te werven, bood ik by geval ons huis aan zeker Heer aan, die zeer kostelyk ge- | |
| |
kleed was, en daarenboven twee knegts by sig had, die ik myn Meester 't huys bragt. Het is niet te beschryven, wat een vreugde daar ontstond, wanneer hy zoo een vette vogel in zyn klauwen zag, wiens vederen hy niet weynig hoopte te plukken, voornamentlyk, wanneer hy verstond, dat het een Hoogduitsche Graaf was, en dat hy eenigen tyd tot Antwerpen, om de Stad te besien, meende te verblyven. Derhalven sogt hy hem met de grootste beleeftheid en gedienstigheid des werelds te believen, weshalven ook de beste kamer van het huis aanstonds voor hem vervaardigt wierd. Myn Meester had een Dogter, die omtrent agtien jaren oud, en van een middelbare schoonheid, maar van een onuitsprekelyke hoogmoed was, zoo dat zy zich te goed hield, om met een Burger, ja, zelfs met voorname Koopluiden te spreken, of, wanneer zy van hen gegroet wierd, eens te nygen, waar in haar Vader haar sterkte, dewyl hy voorgaf, dat hy haar niet minder als aan een ryk Edelman wilde uyt-trouwen, en hield haar derhalven zoo kostelyk in klederen, als de voornaamste Dame van de Stad, het welk hy alles op credit nam, uythoop, van door zyn dogters schoonheyd, d'een of d'andere ryke gast te bekoren, die hy dan de schuldenaars op het dak meende te zenden; maar schoon hy nog zo wel de Reken-konst verstond, vergiste hy zich doch redelyk in deze, gelyk gy gunstigen Leser, wel haast vernemen zult, indien gy de moeite wilt nemen van verder te lezen.
Zoo ras onze Graaf haar gezien had (daar zy hem gelegentheyd genoeg toe gaf, komende wel vyf of zesmaal in een uur door de kamer gaan daar hy in was) sprak hy haar seer vriendelyk aan, en roemde haar zeer over haar schoonheid, 't welk het aas niet weinig hovaardig maakte, en bad haar ook,
| |
| |
wanneer het tyd was om te gaan eeten, dat zy nevens hem aan de tafel wilde komen sitten, het welk zy op zyn verzoek, en op het bevel van haar Vader ook deed, die de genegentheid en gedienstigheid, die de Gaaaf had om zyn Dogter het beste en lekkerste voor te dienen, niet weinig aanstont, en was mogelyk zot genoeg, om door dese kleine en swakke liefdens-teekenen vastelyk te gelooven, dat dit de ware Messias was, daar hy zoo lang voor zyn Dogter op gewagt had, daar hy zich even zoo zeer, als de Joden voor eenige jaaren in de komst van de hunnen bedrogen in vonden. Na de maaltyd geeindigt was, verzogt hy de Juffer dat zy een weinig met hem in de kaart wilde speelen; daar zy zich uit hoop van gewin niet lang toe bidden liet: maar indien myn Meester tot nog toe over de komst van zoo een voorname gast verheugt geweest was, wierd zyn blydschap niet weinig vermeerdert, wanneer de Graaf een groote beurs met Ducaten voor den dag kreeg, waar van hy zyn dogter al willens eenige gewinnen liet, het welk myn Meester zoo zeer het gemoed trof, dat hy hem zeekerlyk om den hals zou gevlogen en gekust hebben, indien hy wederom niet gedagt had dat hy de persoon van een Graaf zoo gemeen niet handelen mogt, door welke voorzigtige betragting hy de drift van zyn vreugde wederom een weinig intoomde. Des anderendaags liet onze Graaf niet na, de Dogter wederom met verscheide aangename en verliefde discoursen t'onderhouden, en bezogt haar dien zelfden namiddag nog op haar kamer daar zy een treffelyk Collation deed' brengen, om kort te gaan, hy zat van den morgen tot den avond meest alle dagen by haar, zo dat myn Meester geen groot onregt had, indien hy sig inbeelde dat de Graaf zyn dogter wel lyden mogt, maar voor al
| |
| |
wanneer de Graaf hem op zekeren dag eens alleen riep, en hem openbaarde, hoe hy van 't eerste oogenblik dat hy zyn dogter gesien had, een zonderlinge genegendheid voor haar gehad had, die dagelyks zoo heftig toegenomen was, dat het hem onmogelyk viel die langer te verswygen, en derhalven iets besloten had te doen, dat zyn staat en geslagt niet betaamde, namentlyk, zyn Dogter binnen korten tyd te trouwen; en dat hy derhalven besloten had een aanmerkelyke wissel uit zyn Land, het welk hy zeid in Oostenryk gelegen te zyn, t'ontbieden, en zyn bruiloft met de grootste pragt en kostelykheid te houden, daar men oyt in dit Land van had hooren spreeken. Hy bood daarenboven myn Meester aan, dat indien hy Nederland verlaaten, en met hem in het zyne trekken wilde, hy hem niet alleen Amptman over al zyn goederen, en twee duysend Ryxdaalders jaarlyks, maar daarenboven ook een treffelyk, en adelyk goed geeven wilde, van welkers inkomsten hy als een Prins zou leven konnen, en een koets met zes paarden houden.
Ik laat een ieder oordeelen, of myn Meester oorsaak had zich over de goedheid en miltheid van zyn verhoopte Schoon-zoon te bedanken? Zoo veel is daar van, dat het weinig gescheelt had, of hy had van vreugde beginnen te huilen. Eens op een avond, dat de Graaf uit geweest was, kwam hy zeer melankolyk en droevig te huis, het welk myn Meester siende, begeerde d'oorzaak daar van te weeten, waar op hy verhaalde, dien avond met ik weet niet wat voor een Dame gespeelt, en zes honderd Ducaten verloren te hebben, zoo dat hy nu een tyd lang zonder geld zyn moest, eer hy een nieuwe Wissel bekomen kost. Myn Meester zogt hem over zyn ongeval, zoo veel hem doenlyk was te troosten, zeggende:
| |
| |
dat een Cavallier van zyn Middelen zich om het verlies van zoo een geringe somme niet eens behoorde te bekommeren, en dat hy daarom niet behoefde verlegen te zyn, dewyl hy een paar honderd Ducaten tot zyn dienst had. De Graaf antwoorde hem, dat hy zyn vrienden niet gaarn lastig viel, maar dat hy evenwel, dewyl hy zyn goed hert bespeurde, zyn aanbieding niet versmaden, en het aangeboden geld in dank te leen aannemen wilde, doch met voorwaarden, dat wanneer hy hem zoo ras zyn Wissel zou gekomen zyn, tot dankbaarheid hondert Ducaten wilde vereeren, hy zich geenzins daar tegen stellen zou, het geen hem myn Meester met de duurste eeden van de wereld versprak, gaande dien zelfden dag noch by een koopman, alwaar hy 200 Ducaten voor zilver geld opwisselde, dewyl hy zoo een voornaam Heer niet anders, als goud dorst aanbieden.
Weinig dagen daar na, ontbood hy door een brief, die hy myn Meester te voor lezen liet, twee duisend Ducaten uit zyn land, waar over myn Meester niet weinig verheugt scheen, hopende ten minste een derdendeel, sonder zyn geleende geld daar onder te rekenen, daar van te krygen. Hy was ook zoo moedig door deze toekomende verwantschap geworden, dat hy twee of driemaal willens was het Herbergen op te geven, het geen hy ook sekerlyk zou gedaan hebben, indien hem de Graaf zulks niet ontraden had, voorgevende, dat zulks groote opspraak onder de menschen veroorsaken sou, en dat het onnodig was, syn voornemen eer aan de menschen bekent te maken, voor hy de gelegentheid had, zulks in 't werk te stellen.
Eens op een morgen, kwam zeker Koopman na den Graaf vragen; waar op een van zyn knegts na zyn kamer liep, die hy noch gesloten vond, weshalven hy den Koopman bad, over een uur weder
| |
| |
te willen komen, het welk hy beloofde.
Na het verloop van de voornoemde tyd quam hy weder, maar dewyl de kamer van de Graaf nog gesloten was, bad hem de knegt wederom, nog een half uur te willen wandelen, en dan weder te keren, dewyl hy zyn Heer niet dorst opwekken. De Koopman, dat een van de voornaamste Juweliers van de Stad was, antwoorde: dat hy zoo niet als een jongen door de Stad lopen kost, en dat hy daar by verzekert was, dat zyn Heer al voor lang opgestaan was, dewyl zyn vensters, doen hy d'eerstemaal na hem vragen quam, al open geweest waren, en dat het nu geen tyd was, alzo het Winter was, om met open vensters te slapen. Op deze woorden trad myn Meester buiten deur, om te zien of het waar was, het geen de Koopman zeid', en wierd niet alleen gewaar, dat een van des Graafs vensters open, maar dat 'er ook een touw aangebonden was. Op dit gezigt meende hy in de aarde te zinken, en de verscheide verwen die men op zyn wezen bespeurden, gaven d'ontsteltenis van zyn gemoed genoegzaam te kennen. Evenwel wilde hy geen woord spreken, voor hy zekerheid had van het geen hy dugte. Derhalven begaf hy sig aanstonds naar de kamer van de Graaf, daar hy met een grote ongestuimigheid voor klopte, dog niet ingelaten wierd, zo dat hy nu geensins twyfelde of de Graaf had hem bedrogen, derhalven riep hy met een wanhopige stem: Ach ik bedurve man! Op deze droevige termen quam zyn Vrouw, en de Koopman ook voor de kamer lopen, aan wien hy wel haast met een flauwe, en half bezwymde stem d'oorzaak hier van te kennen gaf, die niet minder als hy verbaast wierd; dewyl hy zeid aan deze zelfden Graaf voor twee dagen een ring van zes honderd, en een boot, die hy gezegt had aan een voorname Dame
| |
| |
te willen vereeren, van elf honderd guldens verkogt te hebben; en dat hy hem dezen morgen bescheiden had, om zyn geld te halen. Derhalven verzogt hy myn Meester aanstonds om een Smit te zenden, om de kamer te openen, op dat hy de klederen van den schelmschen Graaf (die uitstekend kostelyk waren) ten minste voor zyn betaling tot zig nemen mogt.
Myn meester, die door deze toeval schier onzinnig meende te worden, wierd nog dolder, wanneer hy hoorde, dat de Koopman de klederen voor zig begeerde, zeggende: dat hy zeer wel te vreden was, dat men de deur door een Smit openen liet, maar niet, dat hy de geringste gedagten hebben zou, van de klederen, die de Graaf dubbeld in zyn huis verteert had, na sig te trekken, dewyl hy daar driemaal zo veel regt toe had als hy; want, vervolgde hy, hy heeft over de twee honderd Ryxdaalders by my verteert, daar by heb ik hem vier honderd Ducaten geleent (wel te verstaan wanneerze door twee gemultiplicecrt wierden) en daar en boven, voer hy voort, tegens u in vertrouwen gesegt, Heer N.N. myn Dogter, en hy stonden zo wel met malkander, dat wy ons als Swagers kosten noemen; en derhalven dunkt my dat deze verbintenis my meer regt, om te spreken als u geeft.
De Koopman, die dit verlies niet minder dan myn Meester smerte, bragt daar en tegen, met een uitstekende welsprekenheid zyn reden weder in, en bleef vast op zyn stuk staan, dat hy de klederen voor sig begeerde, en quamen eindelyk zo diep in den text, dat ze op het tipje stonden, om malkander by de kladden te krygen, wanneer de Smit, die men onderstussen had doen komen, hun gevaarlyke schermutzeling door zyn komst te voor quam: maar, ô Hemel! hoe groot was de verbaastheid van deze
| |
| |
twee Crediteurs, wanneerze bemerkten, na dat de kamer geopent was, dat de goede Graaf voorzigtig genoeg geweest was, om zyn klederen door het venster, het welk men open vond, te salveren, en met zig te nemen. Hoewel de Koopman hier zeer door verbaast scheen, was myn Meester, wiens zinnen en gemoed t'eenemaal van de geldzugt en schendery ingenomen waren, nog veel wanhopiger, vervloekende duizendmaal zyn geboorte Ster, die hem tot dit ongeluk had laten geboren worden. Daar na wierp hy zyn hoed tegens de grond, die hy op een zeer cierlyke wys met voeten trapte; nu liep hy tegens de muur; en dan viel hy op de aarde, daar hy zig een geruime tyd, als een zwyn omwentelde. Eindelyk kreeg hy appetyt, om zig zelver de hairen met gantsche handen vol uit te trekken, en zig korts daar na met zyn eigen vuisten, de tanden uit den bek te slaan, en de neus te verbryzelen. Om kort te gaan, daar was niets zo ongerymt, en onzinnig te bedenken, dat hem de wanhoop niet deed' onderstaan. Syn Vrouw deed' hier in wat een eerlyke vrouw betaamde, en stelde zig nog dolder als haar man aan, het welk hy niet verdragen konnende, begost met zo een vervaarlyke stem te balken, dat zyn vrouw, hoe leet het haar ook was, bekennen most, dat het haar man gewonnen had. De Dogter, die de hoop van een Gravinne te worden, niet zo zeer smerte verloren te hebben, als wel een andere zaak, die zy schroomde te zeggen, liet zig ook zo fraai hooren, dat de moeder daar wel haast jalours van wierd, en zig inbeelde, dat zy haar met schreeuwen zogt te overwinnen. De Knegts vloekten, dat de Graaf hen uit Holland gevoerd had, en nu zonder een duit aan geld, op een vreemde plaats had laten zitten, en de Meiden van de herberg vervloekten den Graaf zoo
| |
| |
wel als ik, dat hy weg gegaan was zonder ons drinkgeld te geven, dewyl hy ons yder een nieuw kleed belooft had, tegens dat hy zyn Bruiloft volvoeren zou.
Terwyl een yder doende was met huilen en klagen, trad een vreemd man met een knegt en twee paarden by zig, in ons huis, vragende met een verbaasde stem, of 'er niet een Graaf by ons gelogeerd was? waar op hen nauwelyx geantwoord was, dat hy dien zelve nagt schelmscher en heimelyker wys weg gelopen was, of hy gaf een grote schreeuw, met de grootste ontsteltenis des werelds, daar hem myn Meester niet eens d'oorzaak van vroeg, zo zeer was hy met zyn eigen droefheid bezwaart: maar de Koopman, die zig nog het meeste in dit ongeluk wist te troosten, vroeg hem eindelyk, waarom hy zig hier zo zeer over verbaasde, en of hy ook mogelyk van dezen schelm bedrogen was? Ja meer, als ik in een jaar overwinnen kan, antwoorden den ander; want ik heb hem op een valsche Wissel-brief, voor twee maanden, vyfduizend guldens in goud betaald, die my naderhand, wanneer ik een koopman op die geen wees, van wien ik oordeelde dar dezelve geschreven was, met protest weer gezonden wierd, en heb zedert die tyd niet konnen vernemen, waar dezen schelm sig heen begeven had, als voor eenige dagen, wanneer ik van een van myn goede vrinden vernam, die hier door Antwerpen gereist, en hem gezien had, dat hy in deze Stad, en in deze herberg gelogeert was, waar op ik my aanstonds op de reis begeven heb, met hoop van hem hier aan te treffen, en in arrest te doen nemen, daar ik my God betert, nu zeer in bedroogen vind. De Juwelier klaagde hem hier op ook zyn ongeval, en besloten den doorslepen Graaf, met eenige van het Geregt na te jagen,
| |
| |
doch quamen acht dagen daar na wederom zeer vermoeit tot Antwerpen, zonder het geringste van hem vernomen te hebben, waar op de laatste Koopman, die tot Amsterdam woonde, wederom zeer droevig naar huys keerde, gelyk ook de twee Knegts, die de Graaf nagelaten had, en die uit dezelfde Stad geboortig waren, eenige dagen te voren ook gedaan hadden.
Zoo ras de hevigheid van myn Meesters ontsteltenis een weinig geminderd was, begost hy d'oorzaak van dit ongeval na te denken, en kost na een lang Philosopheren, dezelve geen ander als my toeschryven, dewyl ik hem den Graaf toegebragt had. Hier op riep hy my voor zich, noemende my met verscheide aanhangende eertitelen d'eenige oorzaak van zyn ongeval, en derhalven waardig, dat myn rechte, gezonde, en gave ledenmaten, door de werking van duizend en meer bullen-peesslagen, in lamme, kreupele, en verminkte veranderd wierden, daar hy my beloofde al de kracht toe te gebruiken, die hem den Hemel verleent had. Na d'uitspraak van dit wreet vonnis, voerde hy my na de stal, zynde myn gewoone Executie ofte gerigtsplaats, alwaar hy my op een verschrikkelyke wys, en gedurende een gants half uur, met een bullenpees van het hoofd tot de voeten rabraakte, zoo dat het wonder is, dat ik zulks oyt weer heb verwinnen konnen.
Nauwelyks had de tyd de wonden van zyn droefheid een weinig versagt, en geslooten, of dezelve wierden wel haast door een nieuw ongeval geopent; want omtrent vier maanden na des Graafs vertrek, vernam hy aan het swellen van zyn Dogters lighaam, als ook uit haar eigen bekentenis, dat zy van een jong Graafje zwanger ging, waar door hy en zyn vrouw
| |
| |
schier razend meenden te worden. ô! Gy vervloekte Lepel-straats hoer, sey hy haar, dit komt van uw verduivelde hovaardye. Gy hield u te vooren te goed, om met een eerlyk burger eens te spreken, en nu zult gy niet te goed zyn, om met andere hoeren, uws gelyken, in het Spin-huis, daar ik u morgen wil doen inbrengen, uw leven te verslyten. Hier op rukte hy haar eenige gekleurde linten en kanten, die zy aan het lyf had, af, en trad die met voeten, naar welke solemniteit hy haar zoo vreesselyk met voeten stiet, dat zy zonder twyfel onder zyn handen dood zou gebleven hebben, indien haar Moeder, meer over haar vrugt, als over haar erbarmt, haar niet te hulp gekomen, en uit de verwoede vuisten van haar Vader verlost had, die, na hy zich een weinig bedaart had, eindelyk betragte, hoe schadelyk het mogelyk voor zyn geluk zou konnen zyn, indien deze zaak rugtbaar wierd. Derhalven besloot hy, zulks geheym te houden, en zyn Dochter zoo slim niet meer te handelen, uit vreeze dat zy zich uit wanhoop om het leven, en hy zich alzo buiten hoop brengen mogt, van haar t'eniger tyd aan een ryk Koopman uit te trouwen, het geen om haar bevalligheid ook wel had konnen geschieden, indien het gerugt van haar beswangering zich zoo seer niet door de Stad verspreid had, dat de jongens op de straat daar hun gesprek van hielden, en haar, wanneer zy voor de deur stond, Gravinne na riepen, zoo dat zy nu t'eenmaal wanhopende, van door een huwelyk haar geluk oyt te zullen maken, zich van alle gasten, die by haar Vader t'huis quamen leggen, gebruiken liet, en hy alsoo van een Herbergier een Hoeren-waart wierd, waar door veel jonge Officiers by hem quamen t'huis leggen, zoo dat die Dochter, die hy noch weinig te voren zoo qualyk gehandeld, en ge- | |
| |
dreigt had in het Spinhuis te setten, hem nu aan de beste neering hielp: maar dewyl de schade, die hy nog weinig te vooren van den Graaf geleden had, al te groot was, om zoo ras te versetten, schond hy zyn Gasten meer als te vooren, en sogt zyn schade op hen te wreeken, het welk hem ook wel haast den toenaam van den Waalschen beurse-snyder deed' verkrygen.
Eens op een tyd quam seker jong Baron, wiens slot niet meer, als een uur gaans van
Antwerpen
gelegen was, met twee knegts en drie paarden, naar zyn gewoonheid by ons t'huis legggen, over wiens komst myn Meester niet weinig verblyd was, dewyl hy braaf betaalde, en niet slimmer teerde. Na dat hy nu zyn dingen gedaan had, en wederom vertrekken wilde, en derhalven aan den waart door zyn dienaar liet vragen, hoe veel de rekening bedroeg, was hy niet weinig verbaast, wanneer zyn knegt weinig daar na weder keerde, en hem den eisch van den waart te kennen gaf, die ruim viermaal zoo groot was, als hy gedagt had, en als het billyk was; dog, dewyl hy sig sekerlyk inbeelde, dat zyn knegt qualyk verstaan, of dat myn meester sig by ongeval verrekent had, sond hy zyn Dienaar nogmaals by den waart, met bevel van hem de rekening schriftelyk te senden: maar myn Meester gaf den knegt op een onbeleefde wys te kennen, dat sulks zyn gewoonte niet was, en dat die geen, die daar niet mede te vreeden was, op een andermaal uit zyn huis zou blyven. De knegt had nauwlyks dit antwoord aan den Baron gesegt, of hy meende schier rasend te worden, en het had weinig gescheelt, als ik namaals van de knegt verstaan heb, of hy zou myn Meester totter dood toe met stokken geslagen heb- | |
| |
ben; maar wederom by zig zelven gedenkende, dat hy hier door in zeer groote ongelegentheid zou konnen komen, en dat een burger groot regt in zyn huis had, en dat, indien hy zulx misbruikte hem de Markgraaf, of Fiscaal van Antwerpen, 't welk gemeenlyk een smagterig volk is, niet weinig in de hairen zou zitten, besloot hy zyn onlust tegens den Waart te veinzen, en zyn wraak tot op een gelegener tyd uit te stellen. Derhalven deed' hy myn Meester boven komen, die hy met een vriendelyk gelaat ontfing, sig ten hoogsten ontschuldigende, dat hy de rekening schriftelyk van hem begeert had, zeggende: dat zulx niet uit mistrouwen, of uit inbeelding geschied was, dat hy hem te veel gerekent had, maar dat hy zulx alleen begeert had, dewyl hy gewoon was de rekeningen, die hy buiten zyn huis verteerde, aan zyn Hof-meester te geven, die daar register van hield. Hier op gaf hy hem niet alleen zyn volle rekening, maar daarenboven nog een Ducaton, om op zyn gezontheid te drinken, en stelde sig zo vriendelyk aan, dat myn Meester in het geringste niet argwaande, het geen den Baron by zig geswooren had, en deed' hem, wat meer is, beloven, dat hy hem met zyn vrouw in 't kort op zyn slot zou komen bezoeken, of dat hy noyt meer in zyn huis keeren wilde, het welk hem myn Meester zeer gaarn beloofde, te meer dewyl hem de Baron gezegt had zeer goede Rynsche wyn te hebben, daar hy geen klein lief hebber van was, en hier mede sprong den Baron te paard, en vertrok met myn Meesters grootste vergenoeging, die hem niet genoeg tegens zyn Vrouw over zyn mildigheid en edelmoedigheid wist te roemen, wenschende noyt kariger Gasten in zyn huis te zien.
Veertien dagen waren ruim verstreken, wanneer de Baron eens op een morgen een knegt aan myn
| |
| |
Meester zond, die hem, zyn Vrouw, en zyn Dogter uit zyns Heers naam groete, en vriendelyk bad, dien middag alle drie hem op de portie te komen bezoeken, zeggende dat zyn Heer hem ten dien einde deze koets, die hy by zig had, gezonden had, om dat hen de weg niet zwaar zou vallen te gaan. Myn Meester, die juist doenmaals niet veel Gasten had, en de grootste Smarotser van de waereld was, liet zig niet lang bidden, en gebood zyn Vrouw, en Dogter zig op het beste aan te kleeden, terwyl hy zelver een rok met zilvere knopen, een paar zyde koussen, en een bef met kant aan deed, en waren zo ras alle drie niet aangekleet, of ze zetten zig in de koets, die het hier op, zo sterk de paarden draven kosten, (alzo de middag genaakte) na het Slot van den Baron toe zette, die ze voor het Slot vonden wandelen. Hy ontfing hen met een beleeftheid die onuitsprekelyk was, en terwyl zyn Hof-meester de tafel deed' dekken, en alles tot de maaltyd vervaardigen liet, voerde hy hen zo lang in de tuin van het Slot, daar ze niet lang gewandelt hadden, wanneer een knegt quam boodschappen, dat alles vaardig was, en dat al eenige spyzen opgedragen waren, waar op de Baron myn Meesters Vrouw en Dogter by de hand nam, en in een grote zaal voerde, alwaar de tafel met uitstekende kostelyke spysen gedist stond. De Baron deed' myn Meesters Vrouw boven aan sitten, en haar man nevens haar, terwyl hy sig onder aan, en nevens de Dogter settede. Viermaal wierdender verscheide aart van spysen opgebragt, iedermaal van servetten veranderd, en ieder van de Gasten had een knegt agter zig met een schoon tafelbort staan, die zo ras een van hen omzagen, sig tot aan de aarde bogen, en meer eerbiedigheid, als aan hun eigen Heer bewezen. Indien de spysen nu goed waren, was de drank
| |
| |
niet slimmer, die van de beste Rynsche wyn was, en dewyl die drank een weinig te zuur in de zoete mond van de Vrouwen is, deed' hy daar eenige goede stukken van de fynste suiker-broden inwerpen, waar door de wyn zo een goede aftrek had, dat men de kragt daar van in de oogen, en aan het lispen van de tong van zyn Gasten merkelyk kost bespeuren. Eindelyk wierden drie groote zilvere schotels met treffelyke, zoo droge, als natte Confituuren opgedragen, en traden te gelyk vier Musicanten in de zaal, waar van d'een op een Viool de Gambe, d'andere twee op gemene Violen speelden, en de vierde een aangename en schone Discant zong. Na het eindigen van de maaltyd, en na de tafel weg genomen was, begost de Baron eerst met de Vrouw, en daar na met de Dogter van myn meester te danssen, die sig ondertusschen met eenige glasen wyn verlustigde. Om kort te gaan, den gantschen dag wierd met lachen zingen en springen doorgebragt.
Eindelyk nodigde den avond hen om te vertrekken. Derhalven begost myn Meester al zyn welsprekentheid in het werk te stellen, om den Baron voor zyn treffelyk en onverdient onthaal te bedanken, gelyk zyn Vrouw en Dogter ook deeden, en stonden op het tipje, om uit de Saal te treden, wanneer des Barons Hof-meester met een papier in de hand in de Saal trad, het welk hy aan myn Meester behandigde, zeggende: dat het de rekening was, van het geen hy, zyn Vrouw, en zyn dogter dien dag verteert en te quaad hadden, en dat hy, het geen de Baron daar van toequam, daar al afgerekent had, zo dat hen drie niet meer, als 45 guldens en 10 stuivers, zo voor de Maaltyd, als voor de Speel-luiden, toequam te betalen, zwerende hoog en duur, dat hy zoo schaars gerekent had, als hem mogelyk ge- | |
| |
weest was, gelyk hy zelver wel zou konnen oordelen, alzoo hy een Waard, en het rekenen gewoon was. Myn Meester, die sig vastelyk inbeelde, dat de Baron zulks bevolen had, om zyn tydverdryf en kortswyl te hebben, bekende al lachgende, dat het zeer eerlyk gerekent was, en dat hy zig verwonderde, dat men voor zo weinig gelds zo treffelyk kost getracteert zyn, en na hy nog verscheide quinkslagen daar op gezegt had, wilde hy uit de Saal gaan; maar hy was niet weinig verbaast, wanneer hem de Baron, by een arm vattende, en met een paar oogen aansiende, die hem meer dan te wel te kennen gaven dat het zyn ernst was, op deze wys aansprak: hoe zal ik dit verstaan goede Vriend? weigert gy my myn geld te geven, of meent gy dat men hier met Complimenten betaalt? neen voorwaar, dat heb ik in uw huis niet geleert, derhalven raad' ik u, vervolgde hy, dat gy zonder veel kromme sprongen uw' geld past, indien gy niet deerlyk met stokken door myn volk wilt geslagen werden. Myn Meester die uit deze woorden genoegzaam merken kost, dat hem de Baron niet op zyn Slot ontboden had, als om hem deze pots te spelen, begost zyn tronie ook een weinig in ernstiger plooy te trekken, gevende den Baron tot antwoord, dat hy niet van zig zelven gekomen was, maar dat hy hem had doen nodigen om met hem te eeten, en niet om te betalen, dat hy hem anders wel had konnen te huis laten, om op zyn Gasten te passen, en dat hy niet willens was, hem meer als een groten dank te geven. Dewyl gy dan, vervloekte beurse-snyder, onbeschaamt genoeg zyt, om my myn geld te weigeren, antwoorde de Baron, zo wil ik u een aardig middel leeren om uw' Gasten te doen betalen, wanneerse u zulx, als gy my weigert. Hier op kreeg hy een klein fluitje uit zyn zak,
| |
| |
daar hy nauwelyx op geblasen had, of der quamen vier van zyn knegts met verschrikkelyke stokken voor den dag, en stelden sig in postuur om onse armen duivel daar mede te strelen, die deze afgesanten zo ras niet vernomen had, of hy beloofde den Baron te betalen, biddende alleenlyk, dat hy tot des anderen daags wilde verbeiden, voorgevende, dat hy geen geld by zig had, en dat hy slegts een van zyn knegts, wanneer het hem gelieven zou, aan zyn huis kost zenden, die hy aanstonds het geld geven zou: maar de Baron, die wel wist, dat hy met een schelm te doen had, antwoorde hem, dat hy, nog zyn Vrouw niet een voet van zyn Slot zetten zouden, voor hy betaalt had, en dat indien hy nog een woord daar tegen dorst spreken, hy hem aanstonds zo vreesselyk zou doen bastonneren, dat hy al zyn leven in een Gasthuis zou moeten doorbrengen.
Na deze troostelyke woorden, gebood de Baron, dat men de brugge van 't Slot zou ophalen, op dat de middelen van zonder geld, t'ontkomen, hem t'eenemaal benomen zouden zyn, zo dat hy eindelyk besloot naar huis te gaan, om geld te halen. Derhalven bad hy den Baron, dat hy hem naar de Stad wilde laten gaan, belovende aanstonds weder te komen, en zo lang syn Vrouw en Dogter daar te laten; maar de Baron gaf hem tot antwoord, dat zyn Vrouw sulx zo wel, als hy zelver doen kost, en dat hy haar daarenboven nog zyn koets leenen zou, op dat zy nog voor den avond wederom op zyn Slot zou konnen zyn. De verschrikkelyke oogen, en het dreigend gelaat, 't welk hem de Baron sien liet, dwongen hem syn wil toe te staan. Derhalven vaardigde hy zyn Vrouw af, die hy de sleutel van een kas gaf, daar hy sei, dat sy so veel uitneemen sou, als de Baron van hem begeerde. Soo ras zy vertrokken was, liet
| |
| |
hem de Baron met syn Dogter alleen, en gebood syn Hof-meester, dat zo ras de Vrouw met het geld weder zou gekeert zyn, hy hem roepen zou.
Omtrent twee uuren daar na (alzo het Slot van de Baron als hier voor gemelt, niet meer als een uur gaans van de Stad was) quam de Vrouw met het geld weder, het welk sy aan haar man gaf, die sulx weinig daar na den Baron, na hem zyn Hof-meester, gelyk hy bevolen, eerst geroepen had, telde, het geen hy nochtans zoo gewillig niet doen kost, dat hy den Baron niet stout in 't gesigt zei, dat hy het Herbergen nu vry mogt opgeven, nu Baronnen Waarden wierden, en de luiden met geweld het geld afdrongen, het welk hy niet veel beeter als dieverye noemen kost. De Baron wist al te wel, hoe teder d'eer van een van zyns gelyken was, om deze verachtelyke woorden geduldig te verduwen. Derhalven gebood hy aanstonds, dat men myn Meester in den Haspel ofte dril zetten zou, het welk geen geringe straf was; want voor eenige jaren had de Baron in een haastighevd een van zyn knegts zoo vreesselyk met stokken geslagen, dat hy twee dagen daar na gesturven was, het welk, naar een lang Crimineel proces, hem eindelyk eenige duyzenden gekost had; derhalven had hy gezworen, na die tyd geen van zyn knegts meer te willen slaan, maar hen, wanneer ze het verkurven hadden, op een andere wys te strassen. Ten dien eynde had hy een houte koy doen maken, die van eens mans lengte was, en op twee spillen draaide, het welk hy den haspel noemde, en daar hy zyn volk wanneer ze het verbruyd hadden, deed in zetten, en zulks door zyn overige knegts zeer ras omdrayen, waar door die geen, die daar in zat, niet alleen gants dronken, door het gestadig omlopen wierd; maar daarenboven zich van voren en achteren begaa- | |
[pagina t.o. 58]
[p. t.o. 58] | |
| |
| |
de. Tot deze straffe wierd myn Meester veroordeeld, en met groote ceremonien naar den Haspel ofte dril gevoert, daar hy zoo lang in getuimelt wierd, dat hy niet alleen t'eenemaal buyten zich zelven wierd, maar ook korts daar na gedwongen was, volgens de gewoonen Operatie, zyn broek met zekere stinkende materie te vergulden. Ondertusschen lag de Baron in een venster van het Slot, van waar hy al dezen handel zien kost, en voor wien myn Vrouw, en haar Dogter op de knien vielen, en met gevouwen handen baden, dat hy zich met deze wraak en aangedane smaat vergenoegen, en haar man die gewisselyk zulks besterven zou, indien het langer duurde, in vryheyd stellen wilde.
De Baron was al t'Edelmoedig, dat hy niet eenigzins door deze vernedering, en de tranen van twee beweegt wierd, voor wiens geslagt hy meer eerbiedigheid, als voor haar perzonen had; en zonder deze betragting zou den armen duyvel noch een geruimen tyd in den haspel hebben moeten sitten. Hy gebood dan, dat men hem in vryheid stellen, en van het Slot jagen zou, na men hem eerstelyk een goed gedeelte stokslagen op de reys gegeven had, daar zich die geen, aan wien zulks belast was, zoo eerlyk van queeten, dat hy niet een plaats op zyn gantsche lyf had, die niet swart was. In deze rampzalige en wanhopige staat, begaf hy zich met meerder geswintheid buiten 't Slot, als hy daar ingekomen was, zynde van zyn Dogter en Vrouw gevolgt, die hem, als die van Job, troosteden, en hem gestadig verweten, dat zyn schinderye (schoon zy die zoo goed als hy verstond) oorzaak van dit zyn ongeval, en haar schimp was, het welk hem zoo dol maakte, dat hy zyn vrouw deerlyk met vuisten sloeg. Weinig hier na kreeg hy zyn mes uit zyn zak, daar hy, met een nooit gehoorde couragie
| |
| |
zeer verwoed op eenige boomen mede los viel, die hy, om zyn moet te koelen, verscheide steeken bragt, swerebde de vreesselykste eeden van de wereld, dat hy niet eerder rusten wilde, voor hy zyn regtmatige gramschap in het bloed van den schelmschen Baron geblust had.
Ondertusschen gingen dese verstoorde zielen gestadig voort, hoewel myn Vrouw en haar Dogter hem d'Avant guarde lieten, zoo om de stank, die de wind na hen toe dreef, en weinig te myden, als uit vreese van door hun gezigt hem gelegentheid te geven, om zyn vuisten te oeffenen, daar hy doenmaals geen kleine lust scheen toe te hebben. De sneeuw was dit jaar zoo overvloedig gevallen, dat hy by na tot de knien toe daar in trad, het welk by de vragt gevoegt, daar zyn broek van beswangert was, zoo is het ligtelyk te geloven, dat hem de weg redelyk swaar en pynlyk viel, daar de duisterheid van de nagt niet weinig toe hielp, die hen zonder twyffel het verder gaan zou belet, en onder den blauwen hemel doen slapen hebben, indien hen de heldere weerschyn van de Sneeuw niet een weinig te baat gekomen was.
Na dese wanhopige pelgrimagie nog een geruimen tyd geduurt had, quamense ten laatsten aan een Herberg, die omtrent een quartier uurs van de Stad gelegen was, alwaarse beslooten die nagt te blyven. Zyn geluk wilde, dat hem de Waard voor dese wel meer gezien had, en sonder dat zou hy hem voorseker niet geherbergt hebben, door de stank, daar hy, zoo ras myn begaade Meester binnen gekomen was, beide zyn neusgaaten overvloedig van gevult vond, en die hem sonder twyffel zou doen vreesen hebben, dat hy hem de pest in zyn huis bragt: maar ten laatste bewoog hem het edelmoedig, en Christe- | |
| |
lyk betragten, datse beide van een Order waren, en voor al de hoop, dat hy voor deze zyn weldaad een goede vereering mogt krygen, zoo zeer, dat hy hem de deur opende, en in een kamer voerde, daar hy die nagt met zyn Gemalin, en Me-juffrouw zyn Dochter haar residentie houden zouden. Hy kost zich evenwel niet onthouden van hem te vragen wat d'oorsaak van dese vunse lugt was, die hy by hem vernam? en die hem wel haast zou doen sweeren, dat hy zich bestruift had; maar hy had soo ras de waarheid hier van uit zyn eigen mond niet verstaan, als ook d'omstandigheden van de saak, of hy was byna van lachgen ter aarde gevallen, het welk myn Meester byna wanhopig maakte.
Die gantschen nagt deed zyn Vrouw niet anders, als aan zyn broek arbeiden, en hem als een klein kind met warm water de billen wassen, daar hy haar evenwel niet eens over bedankte. Zoo ras het dag begost te werden, begaf zich de vrou naar huys, om een schoon hemt, en een andere broek te krygen die zy my gaf, en die ik, na zy my de plaats beschreven had, waar de Herberg was daar zy die nagt geslapen had, en daar haar man myn komst verwagte, op myn arm nam, en myn Meester behandigde. Na hy zich dan verschoont, den Waard betaald, en voor zyn herbergen bedankt had, begaf hy zich met zyn Dogter, die tot noch toe by hem gebleven was, na de Stad, alwaar ik hem met het bestruifd gewaat op den arm volgde, het welk die geen, die verby my gingen, wel haast te kennen gaf, dat myn kruiden op meer plaatsen, als alleen in d'Apotheek te krygen waren.
Dien selfden morgen ging hy noch naar een Advocaat, om zich met den selven te beraden, op wat wys hy zich over het aangedaane onregt en smaad van den Baron sou te gedragen hebben, en die hem met ver- | |
| |
scheide termen van zyn konst raade den Baron een Proces van Injurie aan te doen, hem, tot voldoening van zyn affront, ten minste twee duizend Ryxdaalders belovende, het welk myn Meester geen kleine lust tot procederen gaf. Derhalven drong hy de zaak zoo sterk aan, dat zyn Advocaat des anderen daags een Request aan den Magistraat most ingeven, waar in hy eerstelyk te kennen gaf, hoe hem de Baron op een vriendelyke wys had met zyn Vrouw en Dogter ten eeten doen bidden, en hem naderhand niet alleenlyk gedwongen had, een onbehoorlyke en excessive somme daar voor te geven, hem zoo lang tot hy zulks betaalt had, in Arrest, en op zyn Slot houdende; maar daarenboven in den Haspel had doen zetten, en daar zoo lang door zyn volk doen omdrayen, tot hy van zich zelven gevallen was (het ander ongeval versweeg hy) en deerlyk, ja tot stervens toe met stokken had doen slaan, waar over hy niet allen reparatie van zyn eer, maar ook de boven gemelde somme tot voldoeninge van zyn smaad begeerde: maar dewyl de Baron groote vrienden had, en daarenboven alles ontkende, en dat myn Meester, tot verergering van zyn zaak, eenige jaren te vooren een valschen Eed gedaan had, wierd zyn klagte niet aangenomen, en van de Magistraat afgewesen, waar door de zaak zoo rugtbaar wierd, dat myn Meester van schaamte byna niet op de straat dorst komen, indien hy niet begeerde bespot en belagt te zyn.
|
|
Auteursrechtvrij
