Uit ons krijtland

[p. I]

Voorbericht.

Dit boekje is ontstaan tijdens een vacantie-reis en het is bestemd voor den vacantie-tijd van natuurvrienden. Een concurrent van de serie boekjes Van Vlinders, Bloemen en Vogels, door Thijsse en mij, waarvan het eerste nu net achttien jaar oud wordt, dat is dit werkje niet. Wel in zeker opzicht een vervolg er op. In bovenbedoelde boekjes worden in hoofdzaak de planten en dieren van een bepaalde levensgemeenschap in hun onderlinge afhankelijkheid geschetst, vooral de bestuiving en bevruchting van bloemen en de levenswijze van bijen, vlinders en vogels. Dat was voor de meeste jongelui van toen nog iets heel nieuws in hun lectuur.

Zij, die meenen daar nu wel over heen te zijn, vinden hier weer een ander, meer ingewikkeld hoofdmotief uitgewerkt, dat nu voor de meesten weer nieuw klinkt: het verband tusschen het leven van plant en dier en den grond, waarop en waarvan zij leven; daardoor treedt de studie van het landschap in zijn geheel op den voorgrond, en meteen komt de geschiedenis van dien grond op het programma. Dientengevolge zijn er in dit boekje heel wat bladzijden besteed aan de historische geologie van ons land.

Toch bedoelt het geenszins een bijdrage te leveren tot de geologie van Nederland; het beoogt niets dan

[p. II]

de belangstelling te wekken van de leeken, en vooral van de jongelui die al van natuurstudie houden, voor dit zoo belangwekkende, zoo belangrijke en toch bij ons zoo verwaarloosde onderdeel der natuurlijke historie.

Wie op de hier aangeduide wijze begint met zelf rond te zien en te verzamelen, en het verband tracht op te sporen tusschen de geologische verschijnselen en die van de andere, meer bekende onderdeelen van natuurstudie, die zal spoedig genoeg bemerken dat, wat zoo dof en dood leek in de boeken, in de natuur vol kleur en leven is. En wie dat eens heeft ondervonden, die heeft voor zijn verder leven al weer iets, dat dit leven tot het einde toe rijker en voller kan maken.

Nu leek mij geen enkel plekje in ons land beter geschikt om een voorbeeld te geven, hoe deze veldstudie is aan te pakken, dan het uitgekozen vierkant, van een uur lang en breed, bij Epen in Zuid-Limburg. Want in dit brokje vaderlandschen grond, al ligt het op den zelfkant van ons land, komen van elk der vier hoofdtijdperken van de geschiedenis der aarde ‘getuigen’ aan de oppervlakte; wat nergens anders in ons land het geval is. Ook wat natuurschoon en afwisseling door hoog en laag betreft, is het een eenig hoekje. Bovendien ligt het in een streek, die voor planten- en dierenvrienden bijzonder aantrekkelijk is. Voor een goed deel is dit zelf weer het gevolg van de verscheidenheid in ouderdom van de bovenste aardlagen van ons studieveldje.

Al is dit terrein wat afgelegen en niet zeer vlug en gemakkelijk uit het midden van ons land te bereiken, voor wie goed ter been is - en niet al te zeer op zijn gemak gesteld - kan dat geen bezwaar, eer een aantrekkelijkheid te meer zijn. Maar ook aan

[p. III]

hen, die nu niet juist naar het aangewezen terrein gaan, zal, hoop ik, dit boekje aanleiding kunnen geven, hun eigen uitverkoren vacantie-verblijf op de manier te gaan bekijken en bestudeeren, die in dit boekje is aanbevolen: door nl. een klein, belangwekkend gedeelte af te perken en dat stukje zoo volledig mogelijk en vooral ‘grondig’ te onderzoeken.

Al de foto's in dit werkje, ook die, waarnaar de stereoscopische afdrukken zijn gemaakt, zijn oorspronkelijk, ze zijn op onze wandelingen door mijn zoon opgenomen. Ook het gros der penschetsen heb ik dezen zomer ter plaatse geteekend; enkele, van mijn vroegere tochten in Zuid-Limburg afkomstig, hebben al eens in De Levende Natuur gestaan.

Het is de eerste keer, dat ik in dit locale genre iets schrijf, en bruikbare voorbeelden had ik niet. Zeer waarschijnlijk zijn er onjuistheden, onvolledigheden in aan te wijzen, die noodig verbetering behoeven. Indien kenners van de streek, en vooral onze geologen mij op mijn tekortkomingen komen wijzen, zal dit mij zeer veel genoegen doen. Te meer daar de natuurhistorische werken over Zuid-Limburg, en vooral de geologische, juist over dit mooie stukje bezuiden Epen bitter weinig geven. In de werken van Staring, Ubachs, Lorié, Waterschoot v. d. Gracht, Van Baren wordt Epen maar een enkelen keer genoemd. Iets meer had ik aan de geologische kaart met bijschrift van Uhlenbroek en aan sommige artikelen in de Annales en Bulletins van de Société géologique etc. van Brussel en Luik. Dank zij de rijke bibliotheek van Teyler's museum en de hulpvaardigheid van zijn bibliothecaris, stonden mij van die mooie tijdschriften, ook de oudere jaargangen, en ook de Archives steeds ten dienste.

E. Heimans.

Amsterdam, April 1911.