Vuurvlindertje

[Nawoord]

Hier eindigt het manuscript van Heijermans' laatste groote werk, het fijngeweven verhaal van de verwikkeling der levens rond Droomkoninkje's heftige zusje, wier hartstochtelijk reageeren op de kleine en groote dingen om haar heen de lichtende kern vormt van het ontroerende boek. Vuurvlindertjes felgulzige leven te midden van al de conflicten der opgroeiende en reeds volwassen persoonlijkheden rondom haar, had de volle, overgegeven liefde, de glimlachende aandacht, de gespannen en teeder bewogen aandacht van Heijermans' warme hart, en hoe diep en levendig en vreugdevol het sloeg voor het naïeve wonder, dat het kind is, bewijst bladzijde na bladzijde ook van dit groot- en fijn-menschelijke boek, waarin de levens van zoo vele goede en het goede willende

[p. 251]

menschen dooreen kruisen en elkaar in hopeloos misverstaan voortdurend krenken, wonden en benadeelen. Ook zij, die brandend liefhebben en weten aangewezen te zijn op dat andere leven, ten einde eigen leven te kunnen verwarmen met wat liefde, wat late illusie van teederheid, wat vriendschap en eensgezindheid. Het in onbewuste zelfzucht tusschen deze levens dwalende kind, met haar vurig hartje, waarin de vrouwenziel haar eerste openbaringen al ongeweten ontplooit, als schuchtere bloempjes op vroege voorjaarsdagen een kleurig blaadje aarzelend openvouwen; dat koppige, met natuur-wreedheid alles voor zich eischende kind, argeloos verwonderd om de domheid van de groote menschen, die niet aanstonds gereed staan om al haar welig-wellende verlangens onverwijld te begrijpen en te voldoen; dit prachtige, mooie diertje, met haar slanke lijf, haar kittige bewegingen en haar heerlijk-zelfstandige karakter - hoe heeft Heijermans haar liefgehad, hoe heeft hij de mensch bewonderd, die in deze kleine, ontembare wildebras aanving te ontluiken.

De pen is aan zijn hand ontvallen, eer hij de met zooveel liefde en warme teederheid ontworpen beelden heeft kunnen voltooien. De enkele losse notities, die hij er over heeft nagelaten, kunnen ons ook niet helpen om ons een eenigszins omlijnd begrip te vormen van den loop der levens, die rond Vuurvlindertjes onstuimig bestaan hun bewogen gang gaan, noch van de wijze, waarop haar heftig karakter, haar moedig zieltje, haar aan-

[p. 252]

doenlijke trots en haar aanhalige zelfzucht zich gedroegen tegenover het drama, dat rond haar onbelangrijke kinderleventje zich begon te ontwikkelen.

Maar zoo, als het daar ligt, met al die schatten aan teederheid en liefde, met al de weemoedige menschenkennis en het droefgeestig begrip der nooit-bedoelde kwellingen, die in-eigen-wezen-verzonken zielen elkaar aandoen, met al de stille, milde wijsheid van den man, die veel begrepen heeft en alles kon vergeven, met al die helle vreugde ook om dat prachtige kind, dat wilde stukje oerleven, haar droomen en haar ongetemde heerschzucht - met al deze vele, verschillende schoonheden doorsponnen als een rijk- en warm-gekleurd tapijt, is ‘Vuurvlindertje’ ver genoeg voltooid om een uitgave in boekvorm te rechtvaardigen. Ongemeen boeiend, voortdurend ontroerend, ligt het als een waardevolle nalatenschap vóór ons, een smartelijk-weemoedig getuigenis van de noodlottige onverwachtheid, waarmee deze prachtige mensch door het onontkoombare werd overvallen, dat hem wegnam midden uit een bloeiend leven, midden uit het werk, dat leven won uit zijn onuitputtelijk rijk-scheppenden geest.

Onvoltooid. En juist daardoor wellicht dierbaarder aan het hart van degenen, die Heijermans' hebben liefgehad en de droomen van zijn zuivere, milde ziel, die steeds zich wendde tot wat zwak en weerloos, hulpbehoevend en van smarten omstrikt was, en die in de laatste periode van zijn

[p. 253]

onbegrijpelijk vruchtbaar bestaan zich glimlachend leiden liet aan de hand van dat roekeloos voortjagende Vuurvlindertje, waarin het leven zich voorbereidde tot de trotsche weerbaarheid, waaraan te gelooven als reddende kracht, voor dezen teedersterke eene onontbeerlijke behoefte was.

Deze droom van een jong-gebleven, krachtig kloppend hart, overglansd door den stillen schijn van een tot wijsheid gerijpte ervaring, voltooid of niet, was een te kostbare nalatenschap om haar vergeten te laten liggen in de lade van de werktafel, waarvan de trouwe arbeider te vroeg moest opstaan. Zij wordt gebracht in de verwachting, dat zij ontvangen zal worden met al de vreugde en al de eerbiedige genegenheid, waarop zij mag aanspraak maken.

A.M. de Jong.