|
| |
| |
| |
Oude wijs.
Nadat we een praatje over kippen hadden gehouden, verhaalde Henk, de cynicus, het navolgende.
Ik heb ze nu jàren geobserveerd - jàren bekeken. En waarachtig 'n kip heeft méér menschlijks in z'n nadeel dan je vermoeden kunt.
Eén heb 'k 'r tien jaar te eten gegeven. Je zult zeggen dat 'n verstandig man zulke dingen niet doet, dat je enkel jòng goed dient te fokken, dat 'n ouwetje niet meer rendeert, nauwelijks zes eieren in 'n héél jaar legt - en je heb volkomen gelijk.
Maar die eene kip was 'n stukje bijgeloof van m'n vrouw, 'n stukje herinnering, 'n stukje malligheid.
Toen 'k 't dier met andere slechte leggers wou opruimen en de koopman 't heele zoodje in den korf had, kwam m'n vrouw 't keukentje uitschieten.
‘Henk, waàr is de goudkop?’
‘Ook verkocht,’ zei ik.
‘Toe nee - haal 't schááp 'r weer uit!’
‘Waarom?,’ vroeg ik.
‘Omdat - òmdàt,’ zei ze, me aankijkend met groote verwijt-oogen.
‘O, dáárom,’ zei 'k begrijpend.
Zonder verdere explicatie, snapte ik, dat ze an 'r moeder dacht, 'r moeder die bij ons had ingewoond
| |
| |
en gestorven was. Omdat de goudkop dikwijls uit moeder's hand pleegde te eten en nog den dag vóor 'r dood brutaal op 'r knie was gevlogen, scheen m'n vrouw aan de kip gehecht. Uitstekend. Je vindt zoo'n speciale voorliefde natuurlijk ietwat overdreven, omdat als je àlles behield wat aan 'n doode herinnert, de collectie een weinig zonderling zou worden en vooral 'n kip die oud wordt én ruit geen verklaarbaar souvenir lijkt, maar als man geef je dadelijk toe als de vrouw verwijt-oogen opzet. Met één oúwe hen is de ren niet bedorven.
Ik vertel dit haastig, verklarenderwijs. Je weet nu wáárom ik 't dier behield, 'r tien jaar lang verpleegde als een besje in 'n gesticht.
Elk najaar opnieuw kwam de koopman, kroop in de ren, stopte de ouwe leggers in de mand. De goudkop bleef.
De goudkop bleef tegen àlle beschavingswetten in. Ik weet niets van 't lot van 'n bejaarde kip in de vrije natuur. Misschien zijn 'r wilde kippen, misschien niet. Edoch 'n getrainde, 'n kip die schrikt als 'n andere vogel vliegt, 'n kip die 'r vleugels zóó lastig voortsleept als 'n mensch de nagels van z'n teenen - wat doen we 'r mee, niewaar? -, 'n kip die eieren legt zònder zin, enkel voor struif en flensjes, 'n kip die 't voedsel niet zoekt maar daaglijks z'n natje en droogje bereid vindt, 'n kip die tam in 't zonnetje kruipt, tam slapen gaat, 'n kip die 's morgens de kleeden hoort kloppen in de tuintjes rondom, en alle buurtjes kent, 'n kip die leeft als 'n burgermensch, fatsoenlijk, ingetogen, kamervast - zóó'n kip mártel je als je 'r na twee, drie jaar kunstmatig ùit de soep, ùit de braadpan houdt.
Ja, Samuel, het is niet der kippen weg nòch der kippen Horizon een eerzamen ouden dag te bereiken.
Laatst heb je geschreven over Romantiek.
| |
| |
Welnu in kippentaal gesproken: een hen van den vierden leg die 't Leven kènt, moet 'n ouden dag 'n pijnbank en haar-zelfs-bouillon eene gratielijke verlossing achten.
De beschaving wijst bij bejaarde hennen en hanen naar soep, kluif.
Eerst als we alle kippen vrijheid hergeven, àlle rennen ontsluiten, bestaat eene vàge mogelijkheid, dat een oude kip 'r èigen dood sterft en 'n oude haan ergens op 'n boomtak het dutje der oude lieden maft.
Want mijne ondervinding is deze - vooral het tragisch slot heeft ons ontroerd - dat een kip geen vierde of vijfde generatie móét zien.
In den vijfden zomer was de goudkop nog tierig.
Toen we in 't voorjaar een jòng stel in de ren loslieten, dee de haan alsof ze 'n maagd was. 't Jeugdig goed verwaarloosde-die. Te nuchter voor langdurige conversatie.
De goudkop, daarentegen, liet-ie geen oogenblik met rust. Die zat 's nachts naàst 'm op stok. Als ze 'n ei lei, liep-ie zenuwachtig op en neer, of ging bij 'r 'n deuntje zingen. Kwam ze 't leghok uit, dan trapte-die in z'n vlerken van groene opgetogenheid. In één woord hij dee uitbundig en schreeuwerig als 'n hoogerburgerscholier, die op 'n zestigjarige actrice verliefd is.
Háar schenen de jaren en de jeugdige entourage te drukken. Werd 'n bloemkoolstronk in den loop gesmeten, vloog 't jong goed, mitsgaders de hooge-pooten-haan in angst uiteen, bàng voor 't òngekend gedrocht, dan stapte zij bewust nader, wètend van Dingen.
's Haans verliefderigheid - hóéveel hanen had ze niet in heur leven gekend? - admiteerde ze in
| |
| |
kalmte, geposeerdheid. Ze hield niet van z'n bruske schooljongensdrukte, ontweek 'm niet, kakelde niet tegen. Ze was van eene Generatie die Wist, die kàlm was in liefde, kàlm in vertoorndheid, kàlm bij gulzige driften.
Als 't regende school ze, als 't donker werd sukkelde ze naar stok. En omdat ze misschien bij de duizend eieren gekend had, alleen van zich zelve, en àlle overdaad van kunstproductie tot ei-schepping toe, in routine en métier ontaardt, legde ze thans zònder kakelexcessen.
Ze was nòg vleezig, gespierd. De kuikens van 't eerste jaar, jaloersch en kwaadaardig, waren bang voor 'r nijdige pikken. Na de eerste gevechten bleef zij de baas. Vooralsnog.
In den zesden zomer gingen m'n vrouw en ik op reis. Het huis werd gesloten. De kippen uitbesteed bij 'n boer. Ook de goudkop. Toen we terugkeerden was de heele familie ziek - op den tocht gestaan - slecht voer. De goudkop hoestte, traande. M'n vrouw, sentimenteelig, blij dat ze 'r verkouden souvenir terugzag, voerde 'r rijstpap, peper, roet. En karnemelk. De winter was hard - de goudkop bleef in leven, wat vermagerd en pips om de oogen, maar léven. Jammer. Beesten hebben geen notie van teerheden. Grijze haren, ouderdom's common sense, ervaring, vinden ze waarschijnlijk ridikuul. 't Kippenfatum, de òpperste Kipjammer is 'n hóóge leeftijd. Soep dè verlossing, de Rust, de Nirvana.
Een nieuw jong stel, versche aanvoer van de markt werd in de ren gelaten. Eerst waren de twaalf kiekens èn de haan schuw na de reis in de mand, maar den volgenden morgen begon de ellende. Ouderdom of naweeën van de verkoudheid: goudkop lei 't in 't vechten af tegen de kiekens. De haan die dàdelijk 'n rancune tegen 'r scheen te hebben,
| |
| |
ging 'r zóó vijandelijk te lijf dat ze in 't nachthok vluchtte. Werd er eten in 't perkje gesmeten en dorst ze voor den dag komen op de bekende geluiden, dan werd ze verjaagd. 't Duurde twee, drie dagen tot ze geduld werd. Ze mócht ook wel eten als de andren klaar waren en bescheiden 'n luchtje scheppen, maar tot vrindschap kwam 't niet. De twaalf kiekens en de jonge haan sloten zich op in een kliek. Ze konkelden, smoesden, kakelden, lawaaiden, alles separaat. Goudkop bleef het heele seizoen de vréémde, de getolereerde, de juffrouw-van-'n-andren-stand. Ze trok er zich weinig van aan. Ze kende 'r volkje. Nu ze niet meer vervolgd, gekweld werd, hernam ze haar kalmte. Uren lang zat ze eenzaam, peinzend als 'n besje die véel familie gehad heeft, bij tijjen knikkelend denkt over 't verleden, over diè dochter die na 't buitenland is gegaan, over dien zoon van wien ze niks hoort. Ze at niet veel - wat maïskorrels, wat hennep, 'n gerstje. Werd 'r gulzig door de andren toegetast, dan bleef zij kalm toekijken. 'r Vreugde was niet enkel bij Vréten. Soms liét ze 't voer heelemaal, zat ze op den stok in de ren, de kralen oogjes onbeweeglijk, 't grijzend hoofdje als verstard. Klopten de meiden 'n kleed uit, met klappen als van den donder, dan schrikten de groentjes - zij keek zonder 'n veer-trillinkje. Sprong 'n kat op 't netwerk van de ren en schreeuwde de haan z'n schor-angstige waarschuwing, dan bewoog ze niet in 'r dutje.
In 't getralied kamertje was je vèilig, kon niks gebeuren....
De koopman kwam - de ouwetjes gingen ter Soep.
'n Nieuwe zomer groende.
Goudkop was tien jaar of ouwer. 't Warm voer had 'r in den winter lekker gesmaakt. Ze zag 'r
| |
| |
best uit. Te goed, te kras voor 'r jaren. 'n Mensch op dien leeftijd is minstens honderd.
't Laatste jonge stel werd gekocht en 't ouwe schandaal, de ouwe herrie begon. De haan was 't felst. Die vloog op 'r toe, toen-ie 'r zag en spoorde en beet dat de gouden veertjes van den kop vlogen. Ze vluchtte in 't hok - daar ging-ie 'r na. Ze vluchtte naar de ren, waar de kuikens 'r kwaadaardig te grazen namen. Drie, vier tegelijk besprongen 'r, plukten, trokken. Ze schenen de ouwe, de halfsuffe indringster te willen vermoorden.
‘'t Schááp,’ zei m'n vrouw; ‘wat heeft ze te lijen van de àkelige nieuwelingen!’
‘Had je niet verstandiger gehandeld,’ zei ik: ‘met 'r op te ruimen?’
‘Nee,’ zei m'n vrouw gepiqueerd en 'r verwijtoogen vernietigden me: ‘'k heb 'r 'n eed op gedaan dat 't schaap tot 'r dóód bij ons blijft’....
‘Larie!’, riep ik.
‘Tòch zal ze 'n rustigen ouwen dag hebben,’ zei m'n vrouw beslist.
‘Dat mèrk je’, hoonde ik.
Ze bleven geweldig tekeer gaan, de jongen. Dagen lang zàg je den goudkop niet, bleef ze in 't donkre leghok, wachtend tot ze an 'r wennen wouen. Maar hardnekkig en ràs-fel - we hadden 't met Minorca's geprobeerd - vlogen ze haar aan als ze te voorschijn kwam. Al lei 'r voer voor tien te veel, goudkop mocht geen maïskorrel pikken.
Soms hield een kuiken 'r vast, beten de andere 'r vinnig op los,
Van 'r gouden kuif waren heele brokken geplukt.
En de kam had donkre bloedwonden.
Weken en weken duurde 't. M'n vrouw sloeg 'r met een bezem op los. Als 'k te werken zat, hoorde 'k 'r driftige monologen lanceeren....
| |
| |
‘... Jullie draken van béésten!... Wat heeft de óúwe je gedaan?...... Ga je weg!... Laat je 'r eten! Lam dier van 'n haan! Bijt dan de àndre! Ben je wel wijs, beest! - Kom jij maar hier, schaapie - Hier heb-ie 'n blaadje sla! Blijven jullie 'r af! Versta je niet? Wacht is even! Daar! Daar! 'k zal je leeren!....’
De bezem sloeg op 't vlechtwerk dat de drieste jongere bezeten vlogen......
Een dag, na àl 't gekakel, geschreeuw, gepluk, was 't wonderlijk rustig in de ren. Ik zeg wònderlijk, omdat 'r 's avonds nog 'n geplukhaar van belang was geweest en de veeren gestòven hadden - gouden veeren, zwarte Minorca-veeren. Van uit 't raam zag 'k den goudkop behoedzaam pikken. Ook de kuikens en de haan liepen rond, zonder gevecht en nijdasserij. Ziezoo - de nieuwste generatie, met den contemplatieven leeftijd vrede sluit, meende ik. Weer een seizoen rust. Ze deeën plots absurd vrindelijk. Precies buurvrouwen die een relletje gehad hebben en smeuig honing-zoete koffie slobberen... Waàr de goudkop liep, tippelde de haan voorzichtig àchter haar aan en als de haan van z'n getippel genoeg had, wandelden de kippen mee, stappend waar de goudkop stapte, telkens bukkend en verliefd 'r voetsporen proevend. Vreemd - die amikaliteit - dat statig volgen, zònder vechtlust, zònder oude verwoedheid. 't Leek bijna eene slaafsche, laffe goedigheid, 'n menschelijk niet-figuurlijk hielengelik.
's Middags bracht m'n vrouw het voer.
‘O! O! Henk, kom 'ns gáúw!’ riep ze angstig.
Langzaam pantoffelde ik aan, gewend an goudkop-verontrustingen.
| |
| |
Doch naderbij was het wel gruwlijk, wel infaam-wreed.
De oude goudkop had een hevig-bloedende wond boven een van de pooten. Wáar ze liep vielen druppels dof-rood bloed. De schelpen in de ren hadden op 'r kalken lijfjes purpren spetten - de zitstok bizar-roode stippels. En telkenmale als een drup viel, bukte een Minorca-kop, slùrpten ze 't bloed dat de bekken met vurige branding belei. De haan had een puilende spet op z'n borstveeren, de kippen liepen nerveus, driftig zoekend, toeschietend als 'n schelp gekleurd wier.
Eèn Minorca, kittige vechtersbaas, die wèkenlang den goudkop geplukt en gespoord had, liep nu als 'n duif. De wond scheen ze te wèten. Gulzig bukte 'r bek bij den pluimstaart en slokte en slurpte. D'r snavels waren als 'n wond zoo bloedend en vurig.
‘Haal 'm 'r àsjeblief uit,’ zei m'n vrouw: ‘de ellendelingen! 'k Eet geen ei meer van de dràken!’...
Ik greep.
Maar de goudkop machtloos door bloedverlies, zakte in mekaar.
En de Minorca's nauwlijks lettend op m'n gedreig, hoopten vechtend saam, boorden de bekken in de wond.
De goudkop was dood.
Waarlijk - 't is geen gèkheid - eindigde cynische Henk - maar in de Beschávings-situatie van beesten is géén plaats voor stokoudjes. Ze drinken zelfs mekaars bloed. Wat menschen vermijden......
1 November 1902. |
|
Auteursrecht onbekend