|
| |
| |
| |
Monna Vanna.
Zóo was 't gordijn gezakt of ze schoven al langs de knieën van menschen die nog zaten.
De laatste tien minuten had pa met z'n dik-gouden horlogie gefrunnekt, had ma met 'n haarspeld de knoopjes van 'r handschoenen bepeuerd, kriewelig van ongeduld, 'r adem inpersend om 't weerbarstig glacee over 't papvleeschje te wringen - had Semmie stiekum z'n waterproof aangetrokken bang voor 't kurkig gekreukel dat lawaaide as 't omslaan van versche kranten - had Roosje, de éénig-van-kùnst angedane, sip zitten kijken met 'n zwaar neer-wiggende lip en oogjens gespalkt. Net slikte ze 'n traankop, zocht ze d'r zakdoek die klef lei te broeien naast 't versmolten toetje drups, toen ma's elboog 'r porde: ‘Roosie neem vast je boa’...
‘Jakkus - stil nou!’, had ze korzel gezeid.
‘As we de tram missen, kennen we lóópen,’ fluisterde ma, onrustig verzittend.
‘Ma, hou toch je mònd!’, snibde Roosje en zich gretig verdrinkend in 't geluid van 't tooneel, schoof ze zoover mogelijk af - tot 't doek viel.
‘Vooruit! Vooruit!’, maande pa.
Sem drong op, ma drong op. Klappen was goed voor menschen die dicht in de buurt woonden, die geen trammetje konden verspelen.
| |
| |
Háástig voortduwend, de vestiaire met z'n gejacht van angstige menschen voorbij, schoten ze den schouwburg uit.
Pa en Sem liepen op 'n draf, pa heupwieblend, pijnlijk soms stuipend door z'n eksteroogen - Sem, als 'n haas. Tegelijk zwaaiden, speerden ze de parapluies, 't aanroodend tramlichtje bedreigend.
‘Hé!’, riep Sem.
‘Stop!’, riep pa.
De tram die juist op den wissel kwam, kneep komiekig z'n rood oogje dicht.
‘As we 'n hàlleve minuut vróéger waren opgestaan,’ hijgde ma, de woorden met schokjes verploffend en weer adem-zuigend als 'n defecte tuf-tuf: ‘dan zouen - dan zouen - dan zouen we ons nou geen ongeluk hoeven te loopen...’
‘Kom dan!’, wonk pa - z'n parapluie zwiepte alarm.
Ma's hand-kluifjes, geperst in de nieuwe glacees, hielden de rok-zwoegingen op. Ze was een zware, kortbeenige vrouw - 'r taille smolt in de logge heupen, nauwlijks in vraagteeken-lijn. Ze kòn dat niet. Ze kón niet hollen in 'n váárt over puntige keien. 't Was geen doen. De halve laatste acte van dat stuk-zonder-aardigheid, had ze voorvoeld dat ze zou moeten draven om de tram, de tram die òf òver den wissel, of net òp den wissel kwam, òf vol zat, òf niet in 't zicht was. Je zou 'r van afzien na de komeedie te gaan.
Blazend, de lucht bebijtend, 't vet strotje in klopping, de elbogen suikerpottig gehoekt tegen 't glanzend gebol van 'r zijden japon, den blad-suizenden zijden japon die wrokkig om 't puffend, hijgend vleeschjesbewoog sloot, schok-schudde ze naar 't knipperend tram-oogje. Even, toen 'r voet, van 't màchtig-ongewone bijna zwikte, wou ze 't opgeven,
| |
| |
maar pa zat al in de tram en Semmie, driftiggebarend, den voet op de treeplank om z'n beurt te markeeren, zette 'r aan met geschreeuw dat 'n russische danseres zou gestriemd hebben. Ademloos, slik-smakjes proestend greep ze de koperen handvatten. Sem lei z'n handen om 'r heupmiddel, tilde, snauwde benauwd: ‘toe nou ma - as u làng zeurt...’
Ze zàt, heelemaal weg van pa. Sem stond met Roosje op 't achterbalkon. En terwijl de volle tram door de rails gleed, wrokte ze over 't ogge-nebbiesch plezier om zóó na huis te kommen, om jezelf 'n ongeluk an te doen, in plaas van 'n endje te missen, in plaas van vijf minuten vroeger op te stappen, in plaas van behoorlijk op je gemak bij de wissel te wachten.
Op 't bordes, terwijl pa met z'n kippige oogen, natuurlijk den verkeerden sleutel probeerde, begon ze d'r verwijtingen:
‘... Aardig-verstoorde avond - 'k heb nòg kloppinge in me hart van de tram. Zal jou je zorg zijn!’
Pa, onlekker, laat-avond-huivrig - 'n tocht as 'r langs je voeten streek in 't parterre - pa, uit z'n humeur door zóóveel geld voor 'n práát-stuk, 'n stuk van pràten-de-héele-avond, 'n stuk zonder één Witz, 'n stuk waarvan je nèt zooveel navertellen kon as van 'n gesloten-Zondag-achtermiddag: - 'n nàkende juffrouw in 'n lànge mantel die bij 'n héér in 'n tent op bezoek kwam en dan de strijd - de strijd - of ze al of niet 'r fatsoen had gehouen - 'n stuk dat in twéé woorden te zeggen was, 'n stuk waarvoor de godganschelijke avond gebruikt wier, terwijl je net zoo wijs bleef as in 't begin - pa, geprikkeld-onaangenaam door geen sigaar van kwart voor acht tot bij twaalf - in de pauze most-ie en zou- | |
| |
die mee in de dàmesfoyer - pa was dadelijk bereid werom te ruziën.
‘Wàt mijn me zorg!’, beet-ie van zich af: ‘Ken ik rúiken of de tram 'r is of niet?’
‘Je ken vroeger opstaan,’ zei ma.
‘Ken ik rúiken!’, herhaalde pa kittig: ‘Ken ik rúiken of 't stuk op z'n end is?’
‘Dat ken 'n klèin kind ruiken,’ hield ma vol.
‘'n Klein kind in jóúw land!’, keef pa, de deur eindelijk open-bonzend.
Semmie bukte om de laatste post op te rapen, die in 't portaal op de mat lei. Voor de kranten die de bus verstopten, most de klep 'r uit as ze 'n avondje vrij namen.
Pa streek 'n lucifer af, lichtte bij.
‘Nou - mot 'k búíten blijven?’, drensde ma: ‘eerst me dóód hollen voor de tram - dan 'n uur in de kou staan!’...
‘Ma wat overdrijf u,’ klonk Sem's gebukt stemmetje.
‘D'r leit nog mèer bij de parapluiebak’, wees pa, de lucifer loslatend die naar z'n vingers kroop.
‘Da's niks pa - da's 'n cirkelêr,’ zei Sem.
‘Wat zeg je me dáarvan - nee, wat zeg je me daarvan?’ -, gromde ma smadelijk: ‘daar mot 'k bezweet op de stoep blijven wachten!’.....
‘Wou je op de laatste post tràppen!’ zei pa, allerkribbigst.
Sem liep door. In 't achtergang-donker violette de lucifer-omkoeplende handenkom, beet 'n spichtigbeklad neusje met snordons. Zachtjens stéég 't violet en plots òp-felde het krijtwit der gang met het gapen der huiskamer-deur. De buitendeur klepte in 't nachtslot, de veiligheidsketting rammelde in den haak.
Toen werd het eene korte bedrijvigheid.
| |
| |
Roosje goedig-versuft van emotie wipte 'r manteltje, 'r boa an den kapstok, zette water op voor koffie. Zonder 'n gróóte kop koffie, half-melk, half-koffie ging pa niet slapen.
Sem schudde het rooster van de vulkachel, schepte cokes in 't gat.
Ma, zuchtend, blazend, begon 'r avondtoilet. Eerst de gespannen glacees die rooie striempjes om 'r pappolsjes hadden getrokken, toen de hoed met overdure zwarte veeren uit Parijs. Dan trok ze de witte banden los van den zijden rok, die ritsend, thàns herfstblaerensuizlend - herfstblaeren gelijk ze wel schuren en stuiven langs wegen en zwartstaand geboomt - zakte op 't vloerzeil. De sitsen onderrok van safraan-doffen glans met hoogplooiden stootkant rees uit 't zijden gedeuk, dat ma als een wering omgaf. Ma stapte er òver, gladde den rok op een stoel en, puffend nog steeds, loswrikte ze de knoopjes der zijden blouse tot ze de knippen van 'r corset, 'r drùkkend, benauwend corset te pakken had. Toen hield ze halsader-zwellend 'r adem in, dreef de dikke vuistjes stevig te zaam, knip na knip loozend, zuchtend, blazend en malsch-uit ademend alsof ze op 'n vroegen lentemorgen de geuren van velden en wei door een open zonne-venster snoof, lei ze 't raar-slap corset, dat zonder z'n inhoud zeer levenloos aan de verwelkte rijgdraden bungelde, op 'n ànderen stoel.
Toen ontspande ma, minzamer blazend, op 'n dèrden stoel en zei: ‘Sem!’
Sem, goed-gedresseerd, gehoorzaam-rijp ventje, wist wàt Sem wou zeggen, wist 't van ouds. Ma kon niet bij 'r bottines kommen. Zònder Sem zou ma met 'r bottines an naar bed kunnen gaan, omdat pa te lui was en Roosje geen kracht genoeg in 'r vingers had om ma's stijf-zuigende bottines van de
| |
| |
immer-uitzettende voeten te trekken. Semmie, de handen nog zwart van 't poken en cokes-geschep - 't ging in één moeite door - zette zich schrap, ma zette zich schrap met éen voet op den grond en de armen achterwaarts om de stoelleuning - de bottine kraakte - Semmie werd rood, ma bibberde - toen met een ploffende zucht alsof 't laatst restantje lucht een fietsband ontspoot, klukte de bottine van ma's òp-cancaneerenden voet. Zoo geschiedde 't met de andre bottine.
‘Hè!’, zei ma, de handen schurkend over de plek, waar 't corset z'n groefjes gesneden had: ‘hè, wat 'n opluchting - daar klee je je voor an! Da's me éérste lekkere zitje vanavond. Hij met z'n Monnewànne, z'n Monne-wànne. Nou ben je na Monnewanne gewees - nou heb-ie Monne-wanne gezien! Je mot me noodig weer is vragen voor zoo'n schlemielig stuk!’...
Pa, lekker-zuigend op z'n éérste sigaar na kwart voor achten, 'n zwaar-zwarte, rookbulkende sigaar, pa die de post-van-geregeld-niks had ingekeken en de kranten op 'n hóópie gevouwen, omdat 'r toch niks van lèzen kwam, zoolang ma om dèzen tijd op was, pa blij dat-ie weer rustig thuis zat, weg uit 't druk gestommel in schouwburg en foyer, den foyer met z'n óógen-pijn-doend licht vooral, pa die vóélde dat ma weer in d'r sas was, nou ze d'r knellende bottines, d'r corset en d'r zij kwijt was, pa verdedigde zich zonder slaapverstorende drift:
‘... Stond in de krànt dat 't 'n pràcht van 'n stuk was? - Ken ik rúiken wat 'n stuk is dat 'k niet gezien heb!’
‘Hoeveel keer vraag-ie nou nòg van avond of je 't rúíken ken?’ -, hamerde ma: ‘nee, jij ruikt nooit wat!’...
‘Jij ruikt 't wèl,’ zei pa kalm-wijs.
| |
| |
Roosje, 't zwart-wollig hoofdje met 't bovenwaarts dik-kroezig vlechtje bij de lamp, dekte de tafel. Even hield ze in droom 't bordje met de geraspte kaas in òngezien evenwicht. 'r Gecerneerde oogen keken strak in 't licht en 'r stem ging over de geraspte kaas op pa toe:
‘... Pa, zou 't gebéúrd zijn?’
‘Ach, wel nee!’ zei pa met zangrige zekerheid: ‘gebeurd! gebeurd! Ja, die dingen gebeuren!’....
Het nápraten over de kunst-van-den-avond bloeide plots open als een bloemknop in uchtendzon.
‘Gebeurd,’ zei ma, 'r voeten warmend op den rand van den kolenbak: ‘gebeurd! Véél ken 'k begrijpen, maar hoe ze zóo iets bij mekaar verzinnen - hoe ze kommen an de inval om 'n getrouwde vrouw met niks an as 'n mantel over stráát te laten gaan - wélke réchtschapen vrouw zal 't doen? - och wat 'n ongijn! - 't bestáát niet’....
Ma sprak met nijdigheidjes in 'r stem. Alsof ze niet opgelet had dat pa telkes door den tooneelkijker had zitten lóéren. Dan had-ie wel kwasi-kwas gezeid dat-ie die Monnewánne niks vond, dat-ie knappere Monnewánnes gezien had, maar as 'n man an z'n èigen vrouw zei dat-ie 'n àndere vrouw niks vond, dan wist je genog, dan wist je hoe laat 't was.
‘Kemeedie is kemeedie,’ redeneerde pa met verdedigende klankjes tegen ma's in accenten geleiden aanval: ‘in de kemeedie mag álles’....
‘En wáárom zal in de kemeedie álles maggen?’, vroeg ma met een diep man-wat-doe-je-onwijs-toontje.
‘In de Juive,’ rekende pa voor: ‘wordt 'r een verbrand - wòrdt ze verbrand, ja of nee? - in - Paljas steekt de man z'n vrouw dood - wòrdt ze doodgestoken, ja of nee? - in - in de Twee weezen... weet 'k veel wat allemaal in de Twee
| |
| |
weezen gebeurt! - in - in’ - z'n stem schoot in 'n driftig cadansje, omdat ma wou afstrijjen - ‘in Hammelet loopt - loopt - hoe hiet-ze? - te zingen voor ze in 't water springt - dat doe je óók niet - je zingt niet as je van plan ben je eigen 'n ongeluk an te doen - waarom zal die Monnewánne niet in 'n enkelde mantel loopen, as de stad gered mot wezen?’....
‘Omdat - omdat,’ zei ma ineens ráák 'r gave tanden in z'n redenatie zettend: ‘omdat 't geen pas heit’...
‘Pas - pas - wat doe 'k met pás?’, sprakslurpte pa, de groote koffiekom voor z'n baardlippen.
‘Of jìj nou met pás doet,’ zei ma, walgelijk-kalm 't zilveren lepeltje door 'r koffie kringelend: ‘of jìj nou met pás doet - 't hèìt geen pas voor jonge meissies. Ja, 'k had daar Roosie meegenomen, as 'k 't geweten had! De vrouw mot nog gebòren worren die 't nadoet. 't Bestáát niet. Noem d's is één op die 't doen zou. Al zat heel Amsterdam op heete kolen, dan dee 'k 't nóg niet’....
Sekuur, zèker van 'r zaak, knikte ze den nikkelen knop van de vulkachel toe. 'r Dikke voetjes stevigden op den rand van den kolenbak, 'r kuiten schuwden van onder den stootkant des onderroks, 'r volpropt, vettig lijfje, zwaar-weeldrig in 't openpuilen der blouse vulde den piep-angstigen stoel. En terwijl 't linker-paphandje den ham-elboog van den rechterarm steunde, smolten 'r lippen om 't randje der kom-zoete-koffie.
Even snurkte de vulkachel, klonk Semmie's gesmak, Sem die reepjes brood in 't koffievijvertje doopte en zachtkens met henglend beweeg de bruine brokken verslorpte vóor dat ze braken.
Roosje zat stil, zonder trek, luistrend naar pa en naar ma die wisten van de Mysterie des Levens.
| |
| |
‘.... En as je nou je man en je kindren van de dóód kan òphalen,’ begon pa weer, de lamp in blauwe rookwazen dampend: ‘as we àllemaal op sterreven leien - dan dee jij 't zelfde van Monnewànne’....
‘Al kon 'k 'r 'n tón mee verdienen,’ zei ma, 'r eenen voet bijtrekkend die te warm werd en rooksmeulinkjes kreeg van indampend vocht - de zool had 'n lek - ‘al kon 'k 'r twéé ton mee verdienen dan nòg niet’....
‘Dat zeg-ie nóú,’ wijs-knikte pa.
‘'k Antwoord je nie-eens,’ zei ma: ‘'t is me de moeite niet waard. 't Bestáát niet.’
‘Alles bestaat,’ zei pa dom, in laten-avond-contramine.
‘En as 't wél bestond,’ viel ma uit: ‘dan, zou jij zeker zeggen: gà’...
‘Nee, dat zou 'k natuurlek nièt zeggen - daar zou geen haar op me hoofd an denken.’
‘Anders net iets voor jóú om iemand voor schandaal te laten loopen - je zou je d'r druk om maken!’
‘Wat mot je van mijn!’, zei pa gemelijk den kop op 't schoteltje dompend: ‘Wat doe 'k jou? Ga wel in 'n mantel, ga niet in 'n mantel! Me zorreg!’
‘Z'n zorreg - z'n zorreg!’, herhaalde ma, klagelijk.
‘Daar leg 'k hoope cente voor neer om 'r Monnewànne te laten kijken en daar zoekt ze me roezie!’
‘Wie heit 'r je om gevrààgd!’, zeurde ma: ‘as 'k wél is 'n blauwe Maandag met 'm uitga mot 'k 'n stuk van anstoot zien en me 'n hàrtklopping voor de tram loopen. Daar tracteert-ie me op!’...
‘Nacht ma, nacht pa,’ zei Roosje opstaand. 't Kon zóó wel 'n half uur duren.
Terwijl ze in de gang d'r vlecht losvingerde, hoorde ze nog flauw pa's stem:
| |
| |
‘'n Vrouw as jij!’....
En ma's driftig antwoord:
‘Wàt 'n vrouw as ik! - Had 'n vrouw as Monnewànne getrouwd! Dan liep je nou met gáten in je kousen!.... Had.....’ |
|
Auteursrecht onbekend