|
| |
| |
| |
De recensie.
Zoetjes-verheugd knikkelde het ouwe gelaat bij de lamp - de groote neus knikkelde, de mond knikkelde, de oogen met d'r stille genot-glansjes knikkelden.
Ze zat in gestadige verrukking, de woorden meemummelend, wèer herhalend, zachtjes voor zich heen, de goeie, lieve, heerlijke, gòddelijke woorden-van-de-krànt.
Ze bewoog de handenkom, vervouwde de handen, verlei de handen.
Ze keek naar het lamplicht, belachte het lamplicht, doorstarde het lamplicht.
Ze bukte d'r ouw-molme lijfje over het tafelzeil, vredigjes-ademend.
Ze klemde de lippen en spichtte d'r kinnetje.
Ze dee ernstig en aandachtig, vroolijk en verwonderd, bestaarde opnieuw de lamp, de vlam, het glas, de peer, het vettige koper.
Alles aan haar verweerd rimpelgelaat, het grove gelaat met de jukken en den tandloozen tammen mond, leefde sterk en helder en vol innige blijde verwonderinkjes om de goddelijke, prachtige woorden, die ze nou wel haast kon droomen en nog 'ns droomen.... hervorragende Qualitäten....
| |
| |
ehrenvolle Carrière.... künstlerischer Ernst....
En terwijl Saar's lijzige stem 't Duitsch nòg eens verschrompelde tot 'n bargoensch gedoetje van-allesen-nog-wat, oom Sem plezierig z'n hoofd schudde, tante Bekkie glimlachend luisterde asof 't niet kòn, asof 't gòs-ònmogelijk was, zat zij maar te knikkelen naar de lamp, enkel te knikkelen, zaligjes, tot op-huilen-toe genietend, zóo dankbaar, zóó geroerddankbaar dat God zùlleke wonders verrichtte....
‘Nou?’ - vroeg Saar: ‘hebbe we 'n greintje overdreven?’....
Oome Sem zweeg, paf, gewoonweg onderste boven.
Z'n grijsbaardige kop wiegde van verbazing soezig heen en weer, alsof het geluid zooveler woorden hem links en rechts de ooren beduusde.
Tante Bekkie veegde d'r tranige oogjes, d'r rooie àltijd ontstoken oogjes die moeilijk in 't licht keken. Ze dee als oom Sem, liet het dor hoofdje op de geweldige ontroeringsgolven drijven, tuitte haar mondje, klepte d'r tong tegen 'r kurkig verhemelte, wat allemaal verkouen kippegeluidjes gaf en zonder meer aan moeder èn Saar èn oom Sem het wònder luchtte, het wonder dat toch eigenlijk niet kon - gòs-onmogelijk leek....
‘Ja - da's ònze Joozep - da's mijn Joozep’ - zei moeder, vreemdlijk-gelukkig.
Ze zag niets van de kamer, niets van het tafelzeil, nièts van de lamp, niets van 't gordijn, niets van idioot Brammetje dat 't lucifersdoosje spelend beplukte, niets van het vele dat de ooglijn doorsnee.
Ze was in het land van Nirvanah, zónder lichaam, zónder zorgen, zónder omgeving, zonder één ding van reëele wrijving, zonder iets dat je tasten, ruiken, omvatten kon - ze staarde, lachte vreemdlijk, lachte de wijde verte toe waarin als een ijl dampje
| |
| |
het gelaat van hààr Joozep tusschen de goddelijke woorden-van-de-krant dreef - de woorden die er waren en nièt waren - nee, die er bépáald niét waren en toch z'n kroeskop met ongekende nimbusglansjes omgaven.
Stoorde haar Oom Sem.
‘Ongeloofelijk,’ zei-die: ‘gewoon ongeloofelijk! - Lees 't nòg is’....
En weèr, blij dat 't zóó insloeg, las Saar, het gele bevingerd krantje onder de lamp houdend, grijpend de letters waar 'n rooie potloodstreep de de aandacht vroeg: .... Herr Jozef Kahn von Amsterdam hat hervorragende Qualitäten als Bariton undzeigteinen groszen künstlerischen Ernst. Wenn nicht alles täuscht, dann darfihm auf dem Gebiete eineehrenvolle Carrière bevorstehen’....
Bij het einde der roode potloodstreep, waar de recensie met 'n ànder zanger vervolgde, knapte Saar's stem.
Maar nu barstte de bewonderingsbom.
‘Kò-lòs sààl!’ schorde oome Sem: ‘staat dat allemaal gédrúkt?....
‘Wat 'n gòswonder,’ zei tante Bekkie, de betraandrooie oogjes knipperend.
‘En as 't Joozep is nièt is’ - redeneerde oom Sem - 't kòn haast niet. - Joozep die voor 'n jaar als korist na 'n Duitsch plaatsje gegaan was - Joozep die wel 'n pràcht van 'n stem had, maar altijd in 't kóór zong - Joozep nou zoo ineens met roem in de krant....
‘Ja, 't zal Joozep niét weze!’, schreeuwde Saar onder 't lamplicht: ‘hoe kan me zoo ies denke! - Joozep Kahn - Joozep Kahn - Asof 'r twéé baritonne Joozep Kahn zijn - asof-die 't zellevers
| |
| |
niet overgezonde heit! Wat 'n gekkigheid!’....
Nou, oome Sem begreep dat ook best. Hij had 't zoo-maar gezeid - zoo-maar in de geblufte verwondering van de éér, die Joozep in Duitschland genoot.
‘'k Heb 't áltijd gedocht, altijd gedocht,’ zei tante Bekkie: ‘mijn geeft 't geen bewondering - Leest 't nog is overnieuws’....
Het gele papier verfromde onder de lamp, kuchte met zachte deukjes en Saar's bargoensch, Saar's Duitsch, dat van Duitsch tot komiekig Hollandsch met zangerige aanloopjes en dalinkjes vervloeide, doorpraatte voor de dérde maal (bij tante Bekkie en oome Sem), voor de ontelbaarste maal (sinds vanmorgen) het klein, benauwd kamertje.., ‘.... haat 'r voorrààààgend kwalitijte aals Baarritóón’....
‘Mag je je lèvensdage lang beware,’ sprak oom Sem.
‘Blijft tot an me dóod opgeborrege,’ zei moeder nog in de nàverrukking der gebeurtenis.
Een oogenblik keken allen naar de lamp, gingen de ademgeluidjes door de kamer, peinsden ze collectief over Joozep.... Joozep.... Joozep.... en de pràcht van 'n woorden in de krant....
Brammetje speelde met 't lucifersdoosje. Glurend na grootmoeder die niks zag, na moeder die niks zag en na oome en tante die niks zagen, streek-ie met z'n groezelvingertjes, die kleefden van suiker en koffie, 'n lucifer af.
‘Zal je 't làte,’ knorde Saar: ‘blijf je d'r af!’....
Meteen mepte ze 'm om z'n ooren.
‘Nou,’ vergoeilijkte tante Bekkie.
‘Dat kind wordt 'n brandstichter,’ snauwde Saar, ‘'k heb nog nooit zoo wat gezien’...
Brammetje keek sip - en 't geprek was weer in de recensie.
| |
| |
‘Hij heit me,’ vertelde moeder: ‘vanmorrege vijf Marke gezonde en 'n brief d'r bij - engel van 'n jongen! - gezegende jongen! - maar de kránt die dee me véél meer plezier - al wou je me 'r tien gulde voor geve, krijg je 'm niet’....
‘Voor tien - nog voor geen hònderd!’ zei Saar: ‘wie had ooit gedacht dat wij in de krant zoue komme.... Kàhn... Kàhn.... Kàhn.... in 'n Dùitsche krant.... 'k Kon me ooge vanmorrege niet geloove’....
Het lamplicht overgeelde de ouwelijke kamergelaten, het gelaat van àl-maar-glimlachende moeder, den grijsbaardig-tanigen kop van oom Sem, het dor hoofdje van tante Bekkie, dor met de roode tranende oogen, 't breedtrekkig gelaat van Saar, het kortgeknipt, groot hoofdje van Brammetje die te pruilen zat.
En het wònder tikte door de kamer, tik-tik, met de metalen kleppergeluidjes van het ouwe wekkertje meê, het wonder van Joozep en de krant - de krant - Joozep - Joozep - de krant....
Toen most tante Bekkie het gele, verfonfaaid papier zèlf bezien, schoof Saar's vinger als een bladwijzer mee - boog oom Sem z'n in marktventen en negotiezorgen verweerden kop over de krant, keek-ie ènkel naar den naam die zijn naam was, naar 't simpele, zwarte, beduimelde maar toch hèldere en vreugdvol woord Kahn.
Het was een vervouwen, slecht-papierig-krantje uit een obscuur provinciaal, allerprovinciaalst dorpje waar 'n liefdadigheidsvoorstelling ‘war arrangirt’ voor een metselaar die van een stelling was gevallen en 'n vrouw met zes kinderen had nagelaten. En aangezien voor 'n dooien metselaar geen prima-artisten te krijgen zijn, was Herr Josef Kahn onder meer als gast opgetreden, had de obscure criticus van het
| |
| |
provinciaal blaadje een lange lijn getrokken, niet vermoedend, hoe in Amsterdam 'n ouwe moeder, 'n zuster, 'n oom Sem, 'n tante Bekkie z'n woorden zouen lezen, herlezen, genieten - hoe veel malen God gedankt zou worden voor diè éer, diè róem - hoe dikwijls goeie kamer-ouwbakken Saar 't op háar manier zou reproduceeren.
‘Wat 'n jammer dat David zaliger nagedachtenis dàt niet beleefd heit,’ zei moeder na 'n stilte.
‘Ik heb 't àltijd gedocht,’ herhaalde tante Bekkie....
Er werd geklopt. Ze riepen àllemaal tegelijk ‘Binnen!’, schreeuwden goeien avond én stukken recensie....
Want al was Heintje geen femilie, al had-ze geen recht om te wéten: ze zouen 't nou an de eerste de beste verteld hebben, enkel van zaligen drang òm te vertellen, om d'r gemoed te luchten dat overbezwangerd was door de woorden van de krànt.
Heintje, van twee-hoog, die 'n eindje kaars kwam leenen, nou de winkels gesloten waren, Heintje most zitten gaan en luisteren. En omdat Heintje geen Duitsch versting, vertaalde Saar 't in Hollandsch dat niet veel van d'r Duitsch verschilde, zette Heintje groote òngeloovige oogen - of dàt Joozep de zóón was - de zoon die in 't koor van De Groot-van-de-opera gezongen had?....
‘Nou née!’, schreeuwde oome Sem: ‘'t zal 'n ander zijn! Als 't 'n ander was zoue wij 't toch niet uit de krant vóorleze?’....
En moeder herhaalde met d'r ouwe, èrge-ouwe, door geluk-verzachte stem: ‘Dá's ònze Joozep - mijn Joozep’....
Over de enorme gebeurtenis bleven ze nog 'n heele poos, òok met Heintje die d'r kaars vergat, praten.
Ze kregen dispuut over opera's - over De Jodin
| |
| |
die ze allemaal in den Parkschouwburg gehoord hadden - over muziek - over kùnst.
Oome Sem most niks van Wagner hebbe - dat wàs geen meziek - dat was van alles door mekaar - daar wer je dòòf, geregeld doof van. Tante Bekkie, moeilijker kijkend nou 'r zoo'n damp kwam van Sem z'n zware sigaar, had driemaal De Troubadour gezien. Die kon ze dróóme. Saar ging liever na 't theater - as Frenkel speelde of Loewie - andere wàre d'r niet in heél Holland - Sara Bernaar was niks....
Toen cirkelde 't gesprek nog eens naar de gore, kleine krant, de krant vol vetvlekken en vouwen, de krant-met-de-critiek, de krant die jaren èn jaren genot en zoete uurtjes zou geven, de krant die besproken, beschreeuwd werd op de trap toen moeder en Saar meeliepen om oome Sem en tante Bekkie uit te laten tot an de deur èn om 'n luchie te happen na al 't geredeneer over en weer over kùnst. Heintje zou effen op Brammetje passen.
En ook nog op straat hokten ze op een hoopje, pratend over wat ze an Joozep zouen zenden, nou-die zoo'n éér génòten had - 'n worst en zés kiksies van tante Bekkie en 'n ketting van oom Sem (die die toch niemeer droeg) en 'n bouffant van Saar - en 'n brief 'r bij van allemaal....
Moeder sjokte vooraan de trap op - Saar sjokte achter.
Ouwe menschen zijn zoo zwak ter been.
Maar 't scheelde geen haartje of ze vielen allebei terug, toen de deur openpiepte.
Er hing een brandlucht.
Op 't tafelzeil lei 'n nog nasmeulend propje zwarte schilvers, dat ritsend verwaaide door den adembek der gapende deur.
| |
| |
En Brammetje, huilerig kijkend om wàt-ie gedaan had - wat niet mocht - wat-ie wel wist - gilde dadelijk dat hij geen lucifers gebrand had.
Lijkbleek zakte moeder op 'n stoel.
Saar vloog op het roethoopje toe, dat stérker nu dwarrelde.
Er lei nog één uitgeknabbeld, uitgebeten boekje, met niks er op as 'n advertentie.
Saar's driftige hand kletste om Brammetje's wangen.
Moeder begon wanhopig te weeklagen. |
|
Auteursrecht onbekend