Schetsen. Deel 7 (onder ps. Samuel Falkland)

(1912)–Herman Heijermans– rechtenstatus



[pagina 15]
Aanzoek. De tochtdeur scharnierde klagend - de stok ketste in den standaard - pa kwam binnen. Hij kwam binnen met perzikkleurtjes op de dikke wangen - hij kwam binnen met onrustig neusgesnuif - hij kwam binnen met oogjes die nerveus zochten en làchten. Maar mà die nou al 'n kwartier door 't spionnetje geloerd had, die 'm had zien aankomen in de verte en neusjes had zitten trekken over pa's slordigheid - pàs 'n splinternieuwe pantalon en de knieën 'r al zwellerig door! - ma die zich had zitten opwinden, met kwaadaardige uitroepjes en giftige voornemens om maar vast op te doen - ma keek nòch naar pa's perzikkleurtjes, nòch naar z'n lachende oogjes - ze leunde zwijgend in 'r stoel, deed (zoude een schilder of schilderijencriticus zeggen) als een opgeblazen kip die bij 't geringst verder affront bereid is de tegen-kip te bedansen. ‘Dag Mina - dag Suus,’ zei pa. Suus de dochter knikte ontstemd. De mànnen, o! Daar had ma zich op schol uitgesloofd, 'n versche lekkere hollandsche schol met eiersaus en kruimige aardappelen en daar kwam pa - of ie 't dee om ma te tréiteren - 'n rúim kwartier over z'n tijd.
[pagina 16]
Dat was voor-eergister óók zoo geweest, toen ze lappies met capucijners aten, had je door pa z'n nonchalance kóúwe capucijners met stijve aardappelen gegeten. Pa keek vrouw en dochter an, vergenoegd snuivend. ‘Ik heb gróót nieuws,’ zei-ie, de handen voor z'n buik vouwend, om beurten de zwijgende vrouwen beknikkend. ‘Hou je nieuws maar vóór je,’ zei ma ineens in den toon. ‘Haha!’ lachte pa, overmoedig: ‘as 'k één woord loslaat.’ ‘'k Ben niet dàt nieuwsgierig,’ snauwde ma en vinnig knipten 'r vingers in de lucht. ‘Mina,’ begon pa weer. Ma keek 'm an van boven naar beneden, d'r intense minachting langs z'n broek met de knieën, z'n piqué vest, z'n luster jasje, z'n boord, z'n papwangen slierend. En alsof ze bevreesd was dat de vernedering nog niet genoeg aàngedikt was, trok ze 'r lippen in hautainen plooi en zei ‘Bah!’ ‘Wat bàh?’ - vroeg pa uit z'n gezelligen redeneerinkjes-hemel ter huislijke ruzie gesmakt. ‘Ja bàh, pa,’ hielp Suus: ‘daar staat ma 'n uur voor in de keuken - daar koopen we schol voor van 'n daalder - daar sta ik eiersaus voor te kloppen. 't Zal lèkker wezen. Alles naar en stijf. Dan zal u 'n bittertje minder drinken’... ‘'k Heb geen bitter gedronken,’ ontkende pa: ‘'k ben opgehouwen en heb héél gróót nieuws’.... ‘Dank je voor je níéuws,’ zei ma deftig-minachtend. Als ze góéd kwaad was, werd ze walglijk van bedaard-afgemeten kwaadaardigheid, werd
[pagina 17]
ze Koningin Louise in gebaar en stem, Koningin Louise als ze ‘Maar ga dan toch zitten's’ varieert. Haar voorname minachting sloeg in. Ze kon 'r pa helsch mee maken. Van kantoor tot huis had-ie loopen bedenken èn wikken èn glimlachen, verlangend naar de geblufte, ongeloovige gezichten van ma en Suus. En nou-ie voor ze stond, goten ze emmers water over z'n pleizier, zwom ma's gelaat in haat en grimmigheid, had Suus harde, valsche trekjes om 'r neus. De leegheid van z'n maag met één Boonekamp, geen drùppel meer, kwam in opstand. 'n Vol half uur had-ie met Leonard geredeneerd en de popeling van z'n vaderhart had die zijns maags bedwelmd. In plaats te vragen: hoe kom je zoo laat, pa? Wat is 'r gebeurd, pa? - in plaats te begrijpen dat-ie eetlust had en 'm te zeggen: je zal wel honger hebben, màn... in plaats van al die motieven die voor de hand leien, zaten ze verstoord en ruziebereid. Goed. Dan zei-die niks. ‘Best. 'k Zal me mond houen. Doe maar op!’ - zei-die, norsch in den leunstoel zakkend. ‘Wel zeker,’ sarde ma, die wel had kunnen huilen van spijt - als die màn 'r 'n tráán waard was geweest - ‘wel zeker. Noù nog commandeeren! Eerst 't kostelijke eten bederven en wìj ons nou háásten! Als je maar weet: ik eet geen hap’... Ik eet geen hap. Ik eet geen hap. Pa's teen begon driftig te wiebelen. In de nègenentwintig jaar dat-ie getrouwd was had dat Ik eet geen hap 'm als 'n keffende hond bij elk ruzietje vervolgd. Zóó viel 'r 'n woord tegen etenstijd of ma verdraaide 't te eten. En dan déé ze 't niet. Ze had 'n hoofd als 'n steen. Wat ze ééns zei kwam ze
[pagina 18]
na, enkel om te toonen hoeveel karakter ze bezat. Pa en Suus liet ze bij die gelegenheden rustig toetasten, zij at geen hap. Ze dronk water, véél water, en tegen tien uur 's avonds, als 't onweer door liefderijke woorden verwaaid was, liet ze zich als een kraamvrouw beschuitjes met jam en ook wel 'n koud kluifje toedienen.... Pa dribbelde woest met z'n voeten tegen de lambrizeering. Rechtvaardigheid in den hemel! Nou had-ie zich gespitst op hùn gezichten, de bekendmaking in 'n luchtig deeg van geheimzinnige phrasetjes, al loopend, gewikkeld en nou hamerde zij 'm op z'n hoofd, ja met recht hamerde zij met d'r vervloekt Ik eet geen hap. Maar nou zei-ie niks. Nou zou-die z'n mond houen nèt zoo lang tot zij 't eerst begon te spreken en dàn zou-die 'r vinnig bluffen. ‘Goed,’ gromde-die, 't zweet van z'n voorhoofd vegend: ‘eet niet! Straf je maag! Wij eten wèl!’... ‘Pa, u moest u toch heusch schamen’... begon Suus. ‘Hou je mond!’ zei pa: ‘'k kan 't met je moeder wel alleen af’... ‘Tòch zal 'k 't zeggen,’ hield Suus nijdig vol: ‘da's geen doen. Dat heb u vooreergister ook gelapt met de capucijners - en nou wèer, terwijl u weet dat we visch eten - schol van 'n daalder - jakkus! 'k Zou u niet graag voor man willen hebben’... ‘God beware je 'r voor!’, zei ma plechtig-in-wrok: ‘zoo'n man als je vàder had niet moeten trouwen. Bàh!’ Pa keek grimmig-verbeten uit 't raam. Met recht
[pagina 19]
was-ie martelaar. As-die één woord zei. Maar voor geen góúd. 'n Groot, 'n héél groot nieuws vertellen, als je vrouw en dochter je in 't haar vlogen! Nee. Geen syllabe. De schol lei klam-lillend in den rand van peterselie-blaadjes. De damp sloeg 'r lauw af, als van 'n stoep, die met warm water wordt gedweild. In de sauskom geelde de eiersaus, zwaar van bobbeling met ernstige krente-oogjes van kapers - de aardappels klompten stroef in de schaal. Pa slikte brokken. Z'n vork brijzelde driftig - 't stukje brood duwde de vischkluitjes, 't sausdrabje. Ma zat in den leunstoel voor 't raam, de handen in 'r schoot gevouwen. En bekeek 'r vettig spiegelbeeld in de zachtkens overwasemde ruit. Suus, òver pa, schraapte kribbig de graten, kauwde en praatte: ‘...Toe ma, eet nou wat’... Ma knikte rustig née. ‘Ma 't is zoo òngezond voor u.’ Ma schudde 'r hoofd. ‘Toe ma - wat trek je 't je overdreven an’... Ma bewoog niet. De vorken beraasden de borden - de schol lilde - de sauskom geeuwde. Toen nam pa z'n twééde moot, z'n tweede portie aardappelen en eiersaus. En zich nu aangenamer, menschlijker voelend, ontdaan van z'n leege maag - ja, 'n léége maag met Boonekamp en nicotine kan in 'n zèt je excellentst humeur bederven -, nu ook positiever snappend dat-ie 'n klein beetje reden gegeven had - begon-ie goedig over 't eerste 't beste te praten. ‘Is 'r niemand hier geweest, Suus?’
[pagina 20]
Suus haalde 'r schouders op. Zoo dee pa altijd as-ie met ma kwestie had. ‘Geen brieven geweest?’ ‘Ja - twéé dozijn,’ zei Suus onverschillig. Pa at. 't Glas bier - vijfcents gèrste - spoelde z'n mond. Hij zuchtte zoò als-ie geschrokt had. ‘Mina, wees nou niet koppig en éét wat,’ zei-die zich afdraaiend. ‘Bemoei je niet met me,’ zei ze uit de hoogte en 'm nog eens néérzettend: ‘alleen kárákterlooze menschen kunnen d'r maag vòlladen, as ze niet slikken kunnen van zenuwen’... Pa ging niet direct op ma's logica in. Z'n kleverig mondje schoonwrijvend, leunde die achteruit en zei zonder verdere inleiding, bot af, om iemand de stuipen op z'n lijf te jagen: ‘As je dan wèten wil - Leonard Stam het aanzoek om Suus gedaan’... Eèn schichtig eeuwigheidsoogenblik dreven ma's oogen naar de restanten van schol, eiersaus, aardappelen - één sporadisch moment ontstroefde heur deftigheid.... Om Suus aanzoek gedaan. Door Leonard Stam van de vleeschhouwerij... ‘Aanzoek gedaan,’ schrok Suus - ma zàt alweer - ‘aanzoek gedaan, pa?’ ‘Ja,’ zei hij glimmend en van Suus' verwonderings-gebluftheid keek-ie knipoogend naar wat zwijgen bleef in den leunstoel. ‘Nou?’ vroeg-ie toen. ‘Nonsens,’ zei ma, in 'n toon die méérder explicatie vroeg. ‘Dáárom was 't zoo laat,’ grunnekte hij; ‘en nou mot Suus 't verder zèlf weten.’ Suus bepeinsde de graten op 'r bord, pafte met open mond en oogen die starden alsof ze van 'n inbraak in 't làte avonduur vernomen had.
[pagina 21]
Ze was dik in de zeven-en-twintig en al vrijwel ouwbakken. En, gùs, nou zoo onverwacht die Stam met z'n breejen rug en z'n dikke handen. Gùs, daar had ze niks van gemerkt. Op 't laatst concert in Artis had-ie wel 'n glaasie limonade an hùn tafel gedronken en telkens schapig 'n ànderen kant uitgekeken als zij naar z'n nieuwe das of naar z'n sik keek - maar, gùs an 'n ànzoek had ze ook maar niet èffetjes gedacht... ‘Nou?’ vroeg pa nòg eens en bijna daverend-vanverheuging pikte-die de laatste kapers van z'n bord. ‘En waarom zeg je dat noú pas?’ - zei ma perplex van zóó'n bijzonderen man, die als 'n clown kapers pikte en àf kòn eten met 'n tijding die èlk ander van streek zou brengen. ‘Nóú pas,’ grunnekte pa, zich verkneuterend bij de idee dat-ie dáálijk, zoò na z'n voeten vegen op de voormat, had willen vertellen en dat z'em niet an 't woord had làten komen: ‘nòu pas - je wou toch niks hooren! Je wou toch met geweld herrie schoppen over de schol en de stijve aardappelen.’ ‘God, god, wat 'n màn,’ klaagde ma. Doch Suus' smeekende stem weerklonk. ‘Hè - toe - pa en ma - kibbel nou niet verder. Zèg u dan of 'k 'm nemen mot’... Pa hoorde niet. Dàt dee de deur dicht, dat-ie nou nòg op z'n kop kreeg. ‘Ben 'k 'r mee binnen gekommen?’, vroeg-ie vlammend betoogend. ‘Daar mot 'k na rájen,’ zei ma wee van bedwongen eetlust, wee van d'r tweede glas water - en nou die bliksemslag. ‘Wel àllemachtig!’, spoot meneer op als 'n vuurpijl. ‘Pa - zeg u nou liever of 'k 'm nèmen zal,’
[pagina 22]
drong Suus aan, thans droomerig de maneschijnscholgraten bestarend. ‘Daar blijft-ie bij éten,’ smaalde ma: ‘dat zegt-ie als-ie kláár is.’ ‘Had me niet 't eten vergald,’ verweet pa. ‘Egoïst!’ schold ma schamper: ‘ik die nog geen hàp heb gegeten’.... ‘Had wèl 'n hap gegeten,’ zei pa, driftig opstaand: ‘ik kwam binnen - toen begon jij over de schol’.... ‘Nee, 'k zal me mond houen,’ glimlachte ma verwonderd: ‘vóoreergister kouwe lappen en hard geworden capucijners’.... ‘Had ze wàrm gehouen - als je 'n huishouen verstaat,’ zei hij driftig. ‘Wel zeker! - Wel zeker! - Als 't weer gebeurt ga 'k met Suus vooruit eten, kan jij de kliekies krijgen! 'k Zal me uithongeren voor jóú!’ Afgemat zweeg ze. En pa, in den stoel bij 't raam, zwéég. Toen klonk nòg eens Suus' peinzend-klagende stem. ‘Zeg u dan of 'k 'm nèmen zal, pa!’.... Er kwam geen dàdelijk antwoord. Tegen acht uur werd in 't zijkamertje een kilklukkende verlovingskus gegeven. Tegen negen, at ma 'n paar beschuitjes met marmelade.

Vorige Volgende

Aanzoek.