Schetsen. Deel 3 (onder ps. Samuel Falkland)
(1905)–Herman Heijermans–
Auteursrecht onbekend
[pagina 102]
| |
Komeet.‘Erheb, o Leser, Blick und Ueberlegung Het was hem niet uit te praten. Eerst schonk hij heete pons. Zelf sloeg hij in haast drie glazen om, wat zijn oogjes flikkeringen van onrust gaf. De dunne lippen plakten aan het pijpstompje; rook spoot uit de mondhoeken. En zonder de pijp los te laten sprak hij met smakjes: ‘'t Is voorspeld... 't Is làng voorspeld... De boel kon ook niet eeuwig blijven.... Je mot nou is nagaan... Wat is de korst van de aarde?... De korst van de aarde is niks, niks dan zand en water en steenen...’ ‘En denk-ie dat 'r niks anders in zit,’ zei Bet, die mede angstig werd; ‘wat kles je nou! Je kles onzin!... En de wortels van de boomen? Denk-ie dat die niet tegenhouen?...’ ‘Als je me nou an 't woord laat,’ smakte Piepertje, rook-fonteinend uit den linkschen mondhoek: | |
[pagina 103]
| |
‘zal 'k 't je uitduien... De korst van de aarde is van los zand en water en steenen en andere rommel, maar vastigheid zit 'r niet in... zooas je nou zit, ken je zoo ineens wegzakken... En as de boel zoolang gebleven is, dan is 't puur mirakel... Want gaat nou is na.... gaat nou is na: we zitten op 'n groote bal en die ròlt maar...’ ‘Drink nou liever je pons... al die flauwe kul!’ viel Ant hem in de rede: ‘je maakt de menschen zenuwachtig om niks... As 't dan tóch gebeuren mot, praat dan liever over koetjes en kalfies.... Dan merk-je 't zoo niet.’ ‘Ja - je houdt 't tegen as je d'r niét over praat!... Doe nou net as de struisvogels,’ redeneerde Piepertje, die er te vol van was om te kunnen zwijgen: ‘Beter wéten dan zoomaar in stommigheid uitstappen! Wat jij? Ik wil maar zeggen dat 't 'n mirakel is dat de boel zoo láng gehouen het, as je narekent wat 'r op staat en dat 'r in Europa veel meer gewicht an de eene zij staat dan in Amerika an de andere kant. Binnen in de aarde zit vuur en de schoorsteen dat bennen de vulkanen, de Vesuvius en bij ons in Indië Krakatau.... Ga nou maar is na... Water en zand van boven... enne gesmolten steen en zwavel van binnen... Hoe is 't gosmogelijk, gosmogelijk, gosmogelijk!’ Domp-bijtend op het pijpstompje zat hij in ernstig getob, geelbleek bij de lamp, die rimpels van zijn gezicht hoog-getrokken en vol nog van kolenzwart. De vrouwen zwegen, geslagen door zooveel wetenschap, door zulk een kwantiteit gruwelen aan welker bestaan wel haast niet getwijfeld kon worden. Piepertje klopte de pijp op den rand van de tafel, stopte een nieuwe in 't verfrommeld tabakstoetje en keek somber naar de pooten van de tafel. De drank | |
[pagina 104]
| |
maakte hem zwaarmoediger, nevelde de dingen die hij gelezen had in vager omtrekken. ‘Ga nou is na,’ sprak hij verder: ‘Ze leggen maar spoortreinen an of 't niks is... Als ik op me wagen zit: hoe dreunt de boel dan al niet... En zoo'n trein, wat maakt die niet 'n spektakel dat je d'r van beeft?... 't Is verzoeken wat de menschen doen.... Krimineel verzoeken en die Krüger in de Transvaal die 't schieten naar de wolken verbojen het, het gróót gelijk...Je mot niet met de dingen spotten...’ ‘En mot 'r nou nog 'n kommeet ook bij kommen?’ vroeg Mie gedrukt. ‘Zoo waarachtig as ik hier zit,’ knikkelde Piepertje en de hand opheffend naar de zij van de bedstee, vervolgde hij gedempt: ‘de kommeet die mot van die zij opkommen en om en om 1900 krijg je de botsing...’ ‘Wat is 'n kommeet?’ informeerde Ant, ponsslurpend. ‘Weet je niet wát 'n kommeet is?... 'n kommeet da's 'n bol as de aarde, maar die het nog 'n staart... En die staart die zwabbert heen en weer en as-die 'n tik geeft tegen de aarde... nou dan hèb-ie 't... dan is 't 'r... dan slaat de aarde stuk as 'n rotte appel en komt al 't vuur d'r uit vallen...’ ‘Ze zeggen zoo'n boel,’ zei Ant met nadruk, kunstmatig ongeloovig: ‘toen de zondvloed 'r was is de aarde nóg niet vergaan!.... Ik mot 't zien om te gelooven.’ ‘Nou daar kan je van opfrisschen,’ meende Piepertje: ‘de boeken wijzen 't uit.’ ‘De boeken liegen zooveel,’ kwam ook weer Bet in verzet. ‘LaplasGa naar voetnoot1) het voorspeld dat de as,’ ernstig sprak | |
[pagina 105]
| |
Piepertje, de twee vrouwen nu verpletterend onder het gewicht van zijn woorden: ‘dat de as - dat is de lijn, die je van de eene kant naar de andere kant trekt, vat je? - verdraaid wordt door de kommeet en as de as verdraaid wordt, krijg je de poppen an 't dansen, dan loopt de zee op 't land en dan rol je allemaal om van de schok en d'r blijft geen huis staan in Amsterdam... of de heele boel die slaat weg en dan valt alles naar benejen... zoo diep... zoo diep... Als je d'r an denkt zakt je stoel onder je weg.’ Loom gezwijg was om de drie hoofden. ‘Als ik 't maar nièt beleef,’ hoopte Ant: ‘'t mot wel wezen om te besterreven van de schrik.’ ‘Stel je is voor wat 'n val,’ fantaseerde Bet: ‘wat 'n val... en dat je niet wéét waar je te land komt...’ ‘En wat 'n smak!’ - vulde Piepertje aan, zijn glas omslaande: ‘as 't niet in 1900 gebeurt dan gebeurt 't in 1943. 't Is uitgerekend... Ze weten net alles... En als je goed nadenkt dan is 't maar goed ook... Want wat mot 'r anders van de wereld worden... De kolen die raken haast op, heb 'k gelezen en wat 'n menschen kommen d'r telkens niet bij! - Wat heb jij liever de sociale revolutie of de kommeet?’ ‘Nou,’ redeneerde Ant: ‘as 'k 't voor 't bestellen kreeg, liever de sociale revolutie, want de sociale revolutie daar kennen wij enkel bij winnen... en as de wereld vergaat is d'r niks meer... Waar of niet? Wáar of niet?...’ ‘Als 't an mij lee,’ zei Piepertje bloeddorstig - hij was pas kiezer geworden en had met hartstocht het puntje zwart gemaakt van den liberalen candidaat - dan verging de helft van de wereld met de landverrajers en de Koksianen... de Kok- | |
[pagina 106]
| |
sianen dat is de tegenhoud in de politiek... die maken duur brood, duur brood!...’ ‘Wat kan jou de politiek schelen,’ twistte Ant: ‘as de boel zoo is zooas jij zegt en às de boeken niet liegen, wat heb-ie dan an de politiek? Of de boel nou sociaal of liberaal of Koksiaan is, as de kommeet komt dan komt-ie... Hou jij 'm dan maar tegen... De staart van de kommeet het maling an de Koksianen en de sozialen...’ ‘O zoo,’ knikte Bet. ‘...En as de kommeet nièt komt,’ voortredeneerde Ant, die zachtjes an rood werd van de pons: ‘dan is de boel nòg niet sekuur want d'r kennen elk oogenblik kommeeten kommen... Zoo'n kommeet kan d'r zijn eer je 't weet... Daar kennen de sozialen niks an doen... En kennen de sozialen 't vuur wat onder je zit uitmaken? En as de korst loslaat?... 't Is me 'n geschiedenis... Stel je d'r is voor dat zoo'n kommeet net op het dak terecht komt!... God zal je beware!... As ik maar dood ben voor die tijd.’ ‘Ja, die staart lapt 't 'm,’ zei Piepertje, rook smakkend uit de lippenklep; ‘as d'r niet zoo'n staart an zwabberde, was d'r nog zoo geen gevaar, maar, die staart, die stáárt...’ ‘... 't Is nog een héele tijd voor 1900,’ ademhaalde Bet: ‘en d'r kan nog zoo'n boél gebeuren.’
Anderdaags reed Piepertje weer uit, zittend op de voorste turfzak. Zijn beenen slapten langs den wagen neer, bibberend in de hulzen van de glimmende pilow broek. Het witte paardje draafde zachtjes an. Boven Piepertje's pilow vest taande het oude rimpelgezicht, smal en mager met aanslag van kolenvuil en stoppels van baard. De oogen plakten dicht tegen het zonlicht in, lijkend wel mede rimpels met kolen- | |
[pagina 107]
| |
zwartvegen. Het pijpstompje stak uit zijn mond, bruin en vuil en rooksliertjes spoten weg uit den vrijen mondhoek. De weg, zonnig en stoffig, lijnde voort langs aardappelvelden in bloei, langs velden met boonen, groenend om takken. Piepertje keek rond, nog zwaar van de weeën der pons. De weg liep wat af. Zijn eene been zette hij tegen het paard an om den wagen af te houden.
Hij was zoo een droog, komiek manneke op den eenzaam-opglooienden weg. Hot! Hot! riep hij het paard toe en hardop tusschen twee sterkere rooksmakkertjes sprak hij tot zichzelf, bij het sterker dreunen van den puingrond: ‘De staàrt lápt 't 'm...’ |
|