Duczika

III.

Uit Breslau, waar-ie 't wormstekig-kwakkelend zaakje van z'n doofstommen vader, toen-ie zelf eindelijk heer en meester was, in minder dan drie maanden op de flesch had geholpen, vertrok-ie zonder 'n kik te geven, zonder iemand gedag te zeggen, vierde klasse naar Berlijn, 't gastvrije, dat als 'n sterke kloek al zooveel geruineerde levens onder 'r vleugels had genomen. Geen sterveling zag 'm in 't donker instappen. Niemand vermoedde, dat Semmy, 't levendig-schrander zoontje van Bennie Lubinsky, die zoo hulpeloos als-ie was, fatsoenlijk z'n verplichtingen na was gekomen, met de noorderzon zou verdwijnen.

Omdat de luiken voor de eens welvarende negotie van meubelen, bedden, antikiteiten, en dingen die ‘verhuurd’ werden, eerst Donderdag, toen ook den godganschelijken Vrijdag gesloten bleven, en de bastaard-kees bij 'r nest van zeven levende en twee gestorven jongen - 't was voorjaar: lentegroen botte aan boomen en struiken - helsch-kwaadaardig jenkte en blafte, dacht de waardin van 't verkapte overzijbordeel, die de naaste buur was, aan moord, zegge inbraak.

De gewaarschuwde politie liet de deur opensteken - van Semmy Lubinsky Bennie-zoon vonden ze 'n paar versleten pantoffels, 'n parapluie met stukkende baleinen, vier nog niet verloopen lommerdbriefjes, 'n bekauwden penhouder, 'n gebedenboek met ezelsooren, de restanten van verbrande papieren, en 't hondennest voornoemd. In 'n teil zonder bodem, op 'n ouwe jas van vader, zaliger nagedachtenis, leien de zeven blinde, over mekaar en over de twee dooie krielende jongen. Met moeite kreeg de moeder, die an buren, politie, waardin en smid - bij 't hardnekkig gezoek naar Semmy, die 'r niet was - 'r venijnige tanden liet zien, 'n koord om 'r nek.

De straat liep uit. Wie geld van Lubinsky & Co. moest hebben, vloekte, schreeuwde, verwenschte - de paar, die 'n meer dan onnoozel kleinigheidje an de firma schuldig waren, hielden zich koest. 't Gaf 'n kort, zéér bescheiden schandaal. Aanklachten bij de justitie werden niet ingediend - niemand smeet goed bij kwaad geld door 'r 'n advocaat in te betrekken.

[p. 55]

De ouwe kasten, buffetten, stoelen, tafels, de muffe bedden en 't keukengerei werden verkocht - de zeven levende jongen met de twee dooie samen in 'n zak gepropt en verdronken - de keeshond verhuisde naar 't overzijbordeel.

Semmy zelf reisde 'n nacht en 'n dag met landverhuizers, Polen, mijnwerkers en arbeiders. Zoo vervloekt-lang had-ie nog nooit in 'n trein gestaan. Onder de zijbank, waarop anderen zaten, lag z'n bordpapieren met touwtjes gebonden valiesje. In z'n jaszakken builden pakjes met besuikerde boterhammen en Tilsiterkaas, die-ie met voorbeeldig overleg 'n uur voor z'n vlucht klaar had gemaakt. Maar eten, waarachtig-eten, dee-ie niet. De zenuwen, de vermoeidheid zaten 'm dwars. Geen twee happen wrong-ie door z'n keel. 't Breslauer verleden, de herinnering, was te versch. Tegen den rammelenden, schokkenden, dreunenden wagonwand aangeleund, dacht-ie 'r met wegsliependen moed an in 't eerste, beste station weer uit te stappen, en in Breslau de luiken van de ramen te nemen. Maar wat dan? Zou-ie dan tòch niet binnen 'n week door huisheer en schuldeischers op de keien worden gesmeten? Nee. Hij had a gezeid, most b zeggen. En hij zei b. Dien nacht probeerde-ie staande te slapen. 't Was 'n overvulde wagon. 't Stonk 'r. As-ie schuchter vroeg of 'r geen raampje open mocht, gaven ze niet eens antwoord. Doodelijk op, geradbraakt, maakte-ie van 't valies 'n zitje. De touwtjes barstten en 't beetje linnen, de twee halfhemdjes, de kousen, 't zondagsche pak en de pakjes papieren, die-ie niet had durven verbranden, tolden met 't stukje zeep, de portretten van vader en moeder, den haarborstel en de nieuwe papieren manchetten over de zwiepende, morsige, bespuwde planken van den wagen. Midden in den nacht werd-ie 'r om uitgelachen, want slapen deeën enkel de boffers, die tegen mekaar angedoken op de twee banken konden rusten. De rest kletste, lachte, dronk, speelde kaart, vloekte, ruziede. En 't duurde - duurde eindeloos. Om 't kwartier of half uur stopte de trein, werd 'r gerangeerd, haakten ze goederenwagens aan, moest 'r gewacht worden tot de hoofdlijn weer vrij was. Soms smeet een van de landverhuizers op de bonnefooi 'n deur open, en als dan de kondukteur zei dat ze den tijd hadden, aarzelde Semmy zoo'n verlaten, kil perron in, en terwijl anderen 'n borrel of 'n kop koffie trachtten te krijgen, sloop hij naar 'n waterkraan en slurpte uit de kom van z'n handen, om 't even of 't drinkwater was of niet. Dan weer haastig naar den wagon terug, 't fluiten van de locomotief niet vertrouwend, bang dat

[p. 56]

de trein zonder 'm zou vertrekken en dat ze 'm met z'n beetje bagage 'n loer zouden draaien, leunde-ie opnieuw tegen den wand, als z'n plaatsje niet in was genomen, en keek naar 'n jonge vrouw van de landverhuizers, 'n pracht van 'n deerne, die 'r borsten aan 't mansvolk liet zien, als ze 'r zuigeling te drinken gaf. Nooit vergat-ie die reis, 't staan op gezwollen voeten, 't inademen van stofkrinkels uit de planken opgedwarreld, 't misselijk worden door 't stampen, slingeren, rukken van den wagen, die in iedere bocht uit de rails leek te kantelen, 't botsen der buffers als de vaart werd verminderd, 't klagend loeien van koeien wanneer de trein op 'n sein wachtte, 't huilen van de zuigeling en de stijgende norschheid van de pootige kerels, wier ruwe gezichten nauwlijks door 't lampje werden beschenen. Ook de morgen bracht geen verlossing. 'r Stegen mijnwerkers uit, anderen namen hun plaats in. En 'r nijdigde 'n felle, snerpende ruzie. De jonge deern met de zuigeling werd door 'n schooier met altijd-starende, staal-harde, bijtende slangoogen lastig gevallen. Ze draaide 'r hoofd af - hij liet 'r niet los. Ze keek door 't raam - hij ging dicht naast 'r staan, loerde, lachte. Toen stiet ze 'r slapenden man an. De stemmen schreeuwden ruig en woest, en als 'r geen arbeiders partij hadden getrokken, zou 't op messen uit zijn geloopen. De zon joolde kort na zevenen binnen, overvlamde de ruiten, begon den wagen te stoven. Dat maakte nog moeier, nog ellendiger. Uitgeput hingen de landverhuizers tegen mekander. Om beurten zaten de vrouwen, de mannen, om beurten sliepen ze. En als 'r gepleisterd werd, om nieuwe goederenwagens aan of los te haken, werd 't 'n dringen, om buiten op de stoffige perrons 'n luchtje te happen.

Met blaren onder de voeten, bij onweer en stortregen, kwam Semmy Lubinsky, na meer dan zestien uur in dien vierde-klaswagen te hebben gestaan, in Berlijn aan. Gaar, groen-witjes, 't valies dan in de linker, dan in de rechter hand, modderde-ie door de plassen, 'n goedkoop logement tenminste voor dien eersten nacht zoekend. An lager wal was-ie niet. In den binnenzak van z'n vest, door 'n stel veiligheidsspelden voor anker, droeg-ie 'n portefeuille met honderd-dertig Mark, 't door de politie afgestempeld ‘verhuisbiljet’, z'n geboorteakte, 'n lot ‘Rote Kreuz’, waarvan de trekking over 'n paar dagen moest plaats hebben, 'n kwart dozijn préservatifs - van 't overzijbordeel was-ie 'n veertiendaagsch, doch voorzichtig habitué geweest, 'n net-geschreven staatje van hebben en houen (eens hoopte-ie z'n

[p. 57]

verplichtingen na te komen) en 'n uit 'n waarzeggers-automaat getrokken blaadje, waaraan-ie met bijgeloovig vuur geloofde, 'n papier-vlodder, dat woordelijk zei: ‘Sie sind so voller Tatkraft und Energie, dass Sie sich zu wenig Ruhe gönnen. Sie fangen dadurch zu viel au f einmal an und kónnen nachher nicht alles durchführen. Es wäre viel besser, langsamer vorzugehen, denn dadurch würden Ihre Erfolge grosser sein. An Geld wird es Ihnen indes nicht mangeln. Ihr Leben wird lang sein, ohne Krankheiten, jedoch durch zwei Unfälle gestört, die beide glücklich verlaufen. In der Familie werden Sie einige Unannehmlichkeiten haben.’

Met z'n geldswaarden, papieren en toekomst-voorspelling, sjokte Semmy Lubinsky over 't asfalt. Moe, doornat, zonder eenig plan of voornemen, liep-ie de ongewoon-breede, drukke, hei-verlichte straten door. En toen-ie eindelijk, na vier-, vijfmaal z'n hoofd te hebben gestooten - goor en verreisd als-ie 'r met z'n zwart, ingezakt papieren boord en z'n sjofele bagage uitzag, lustten de meeste portiers 'm niet, of wanneer ze 'm lustten was hèm de prijs van de kamer, zonder ontbijt, meer dan 'n schrik om 't hart! - toen-ie eindelijk vier-hoog lag, door de oververmoeidheid, 't vreemde, zuur-riekend bed en 't rog gelend snurken van 'n buurman, geen oog dicht kon doen, griende-ie om z'n verlatenheid, z'n niet weten wat te beginnen, z'n vaal-angstige aanvoeling van de millioenenstad. Heel vroeg, al om vijf, stond-ie op. Eerst hing-ie 'n poos uit 't raam, keek in de diepte, naar 't nattig glimmende asfalt, de schaarsche menschen, de gesloten winkels, de paar wachtende ‘Droschken’. 't Viel 'm alles mateloos, diepst-wanhopig tegen. 't Leek niet te aanvaarden, vol bezwaren en moeilijkheden. 't Liefst had-ie 'n biljet terug genomen, en in de groezelige achterkamer, waar vader gestorven was, den storm ondergaan. Hoofdpijnachtig, willoos, stak-ie, zoo nuchter as-ie was, 'n zware sigaar op, en op dat oogenblik vergat-ie negen tienden van z'n troostelooze eenzaamheid. Bij een van de overzijburen, ook vierhoog, kleedde 'n vrouw zich aan. Omdat 't nog zoo vroeg en 't weer zoo drukkend-zwoel was, had ze 't gordijn weggetrokken en 't raam geopend. Van uit de donkerte van zijn dakkamer loerde Semmy Lubinsky. De sigaar bekluivend, zwaar door z'n neus ademend, zag-ie 'r bloote borsten en armen, 'r frisch gezicht en 't lange, vlammende, goudblonde haar, dat bij iedere armheffing over borsten en hals schuimde en plaste. Sensueel manneke, als-ie van af de jongensjaren ge-

[p. 58]

weest was, enkel z'n gepruts om geld te verdienen bij groote erotische gedachten en kleine, immers dure, erotische daadjes vergetend - nog nooit, om z'n ouwekereltjeshoofd op 't zwak jongenslichaam en de slappe beentjes, door 'n vrouw begeerd, en zelf vol gestadig verlangen, was 'r maar één ding, dat 'm in z'n buien van melancholie en moedeloosheid, z'n stemmingen van flegma en onverschilligheid, plots en veerkrachtig opmonterde: 't lijf van 'n vrouw. Wat de schooier in den vierde-klas-wagen, driest-onbeholpen gedaan had, had hij door z'n uitgeputheid heen, bescheidener, minder in 't oog vallend, maar opgewondener volgehouden. En in Breslau, wroetend om zich uit de klem te redden, op heete kolen zittend na mislukte, kleine spekulaties, was 'm 't bordeel met de verlepte, niet meer voor de groote stad geschikte aftandsche meiden, telkens weer 'n toevlucht en 'n troost geweest. Nu, inert, gekookt, ziek en bang voor de reuzenstad, waar-ie 'n tweede leven zou beginnen, loerde-ie met branderige, 't hoofd uitgloeiende oogen, en toen de overbuurvrouw 'm in de spiezen kreeg en nijdig 'r raam dichtbonsde, nam hij 'n schoon boord uit 't bordpapieren valies, en met fiksche energie, neuriënd en opgekikkerd, kuierde-ie 't ontwakend Berlijn in.

Van 't geen 'r later, in komende jaren, met 'm gebeurde onthield-ie nauwlijks de détails. 't Werd 'n benauwend, gejaagd, grijze haren gevend geworstel. Dat van de reis, 't zestien uur staan in den trein, 't gekrakeel om de deerne met de zuigeling, 't door modder en regen heen zoeken naar 'n bed, 't wakker liggen en 't als eerste evenement beloeren van 'n zich aankleedende christenvrouw met goudhaar, vergat-ie nooit en vertelde-ie graag met 'n sentimenteelig gekrop in z'n keel. Over de rest praatte-ie weinig - de rest: goeie God, wat had-ie nièt meegemaakt! 'r Waren dagen, dat-ie met ‘Ansichten’ in koffiehuizen ventte, dat-ie 'r nooit meer bovenop meende te komen - èn dagen, dat-ie zich, snuivend van lekkere rust, stiekeme weeldedingetjes veroorloofde. Wat 'r an zwendel in de wereldstad denkbaar, mogelijk en zonder last met de justitie uitvoerbaar was, had-ie met overleg in toepassing gebracht. Niks was 'm vreemd en an letterlijk alles had-ie zich om beurten de vingers gebrand. Maanden colporteerde-ie advertenties voor 'n schandaalblad en plotseling was-ie pachter van 'n ‘Ballhaus’. Tweemaal dee-ie den ‘Offenbarungseid’¹⁾ en tienmaal was-ie op 't randje af 'n wel-

1) De eedsverklaring bij faillissement dat men niets bezit.

[p. 59]

gesteld burger. Soms kende Berlijn 'm als schurftigen straathond en dan ineens, zonder dat iemand snapte waar-ie de luxe vandaan sleepte, kuierde-ie als 'n keurig verzorgde fox met 'n blauw lintje an den halsband.

Bij de vijftig geschiedde de catastrophe. Z'n heele, kwaadaardig tezaam geschraapte kapitaaltje raakte in Engelsche goudshares vast, en tegelijk diende 'n officier, waarvan-ie 'n geheim wist, en die-ie lang genoeg geld af had geperst, 'n aanklacht tegen 'm in. Waanzinnig van angst - 'r leek ditmaal geen ontkomen aan de wanhoopssituatie - dronk-ie dien avond - z'n gewoonte om geen drank an te raken vergetend - ontelbare glazen, schijnbaar-onschuldige, kouwe Zweedsche punch in 'n kleine, elegante, druk door acteurs, studenten en hippen bezochte Bar. Op 'n kruk voor 't buffet, de armen op 't glanzend schenkblad gesteund, bezoog en beslurpte-ie 't rietje, bekeek z'n ouwelijk hoofdje, 't aan de slapen grijzend haar, de afgezakte schouders, in de wandspiegels, en tracteerde door 't dolle heen, zonder de consumpties te tellen, een van de buffet-dames met vuurrood haar, die omdat ze zwanger was en op advies van den dokter niet te onmatig mocht leven, de voortreffelijke ‘cocktails’, als-ie omkeek of voor zich uit zat te dommelen, met 'n beminnelijk-zakelijke gratie in den glazenspoelbak leegde. Gladweg dronken, niet wetend wat-ie dee, waar-ie was, wat 'r met 'm gebeurde, liet-ie zich in 'n auto sjorren, vroeg den chauffeur geen geld van 't tien-Markstuk werom, en plompte op z'n kamer in den stoel voor 't schrijfbureautje. En daar - bewusteloos, met opzet of bij ongeluk - niemand was 'r getuige van, en 'm zelf bleef 't 'n mirakel - pleegde-ie... zelfmoord. Hij, Semmy Lubinsky, te lafjes om zich ooit met ruziezoekers in te laten, hij die geweld 'n ding voor gekken en 't vuistrecht 'n ergernis vond - hij, die 't gijntje gelanceerd had, dat je ‘niet te dicht in de buurt van 'n sabel most kommen, want dat zoo'n ding mogelijk af kon gaan!’ - hij die zich 'n revolver aan had geschaft, omdat 't altijd goed was zoo iets glimmends bij de hand te hebben, ofschoon-ie 'r niet aan zou gedacht hebben den haan onder welke omstandigheden ook over te halen - hij, zoo huiverig voor den dood, dat-ie om elke neurasthenische inbeelding naar z'n dokter liep en 's nachts 'n pitje in z'n slaapkamer liet branden - hij, die niet voor 't eerst door 'n advocaat, bij ‘gebrek aan bewijs’ vrij was gepleit en nog minder voor 't eerst aan lager wal was geraakt - hij had dien nacht, vermoedelijk in de overspanning van z'n zenuwen en onder de wer-

[p. 60]

king der gemeene Zweedsche punch, den revolver zoo misdadigonzinnig gehanteerd, dat de toeschietende huishoudster, door den knal opgeschrikt, 'm bewusteloos en met 'n deerlijke, gapende wond, naast de omgevallen prullenmand vond. Vier weken lag-ie in 'n kliniek. Vier weken tobde-ie z'n hersens af, hoe 't ‘angekommen’ kon wezen - of de revolver vanzelf af was gegaan - of-ie op dat moment krankzinnig was geweest - of-ie 't wel zelf, zèlf, had gedaan... De vijfde week kwam-ie met 'n zwart lapje voor 't linkeroog, dat ontoonbaar-verminkt was, onder behandeling van 'n tandarts, die dagen lang boorde, hamerde, plombeerde, om de door den kogel verbrijzelde tanden en kiezen naar beste menschelijke wetenschap te vullen en te ‘overbruggen’ - de zesde week wandelde-ie weer in 't zonnetje Unter den Linden, den rechtvaardigen God dankend, dat-ie 'r zoo uitnemend af was gekomen, dat de Engelsche goudshares 'n slordige paar procenten hooger waren en dat de officier, bevreesd voor 't onderzoek van den rechter, óók, maar beter met 'n revolver gespeeld had...

Van af dien gruwelnacht keek Semmy Lubinsky met een oog. Met 't zwarte, door twee zwarte bandjes om 't hoofd gehouden lapje, de half-vernielde onderkaak, 't rose litteeken, waar de kogel de wang doorboord had, met 't zware bovenlijf en de korte, wiegelende beentjes, was-ie nog leelijker, nog afstootender dan vroeger. En nog onbarmhartiger voor de debiteuren van 't lompe, vet-kaftige grootboek, dat door den eenigen sterveling, dien-ie op de wereld-van-gauwdieven-en-oplichters volkomen vertrouwde, door Nathan Stief bij werd gehouden. Nathan was z'n rechterhand, z'n steun, de in bijna alles ingewijde. In de kliniek, met 't verstelde hoofd de nachten doorwoelend, beurde de gedachte an Nathan 'm op, en als deze 'm precies op tijd de brieven en correspondentie op z'n bed bracht, drukte-ie 'm met 'n dankbaarheid, als-ie tegenover niemand voelde en nog minder toonde. de beenige hand.

Voor 'n jaar of vijf, toen-ie na 'n zwendel met borgtochten op 't punt was geknipt te worden, en 't op de renbanen met verdachte reuzentips als bookmaker probeerde, lette-ie in 't gedrang 'n bultenaar, precies zoo gedrongen-klein als-ie zelf was, op. Met 't gretig bijgeloof, dat 'm 't papiertje uit den waarzeggersautomaat in z'n versleten portefeuille dee bewaren, sloop-ie achter 't bultje aan, en in de herrie bij den totalisator, lei-ie herhaaldelijk de hand op de vergroeide ruggegraat van 't gedrochtje.

De aanraking van 'n bult dwong 't geluk.

[p. 61]

En 't geluk liet zich dien dag zoo verbazend dwingen, dat-ie Nathan Stief, die z'n eenige vijf-Mark stuk - meer dorst-ie niet meenemen - verspeeld had, en met dikke zorg op z'n gezicht de twee uur naar huis terug wou loopen, 'n kop koffie aanbood. In de meening dat-ie voor den mal werd gehouden, haalde de bultenaar kregel de schouders op. Ongeduldig wees-ie naar z'n mond, en toen had Semmy Lubinsky 'm kunnen omhelzen: Nathan Stief was bijna zoo gebrekkig op de vlakte gekomen als z'n vader, zaliger nagedachtenis: hij had 'n fortuin-aanbrengenden, anderen fortuin-aanbrengenden bochel, en hij was al als kind, door 'n keelpolyp-operatie, ongeneeslijk-stom geworden. Nathan, glunderend van plezier, dat-ie in die volte 'n mensch met rechtschapen tong, die 't manuaal der stommen voortreffelijk verstond, had gevonden, accepteerde de koffie, accepteerde 'n door vliegen besprongen portie koek, dankte met uitkrullende lippen voor de gulheid, waarmee de ander z'n tram betaalde, en 'm in de stad op longenhachee, aardappelsla en bier trakteerde, en 'n paar dagen later, zat-ie op proef op 't kantoortje van Semmy Lubinsky & Comp., zwijgende, aan niemand wat oversmoezende, zich met niets bemoeiende, alles vinnig-beluisterende klerk, aan wien je onvoorwaardelijk je brandkast en je contanten kon toevertrouwen, omdat 'n stomme bochel zóó gesignaleerd was, dat-ie 'r onder geen omstandigheden vandoor zou gaan. En daar dacht Nathan Stief geen seconde aan. Integendeel. Murw geknauwd door 't leven, getrapt, in 'n hoek gewrongen, dankte-ie 't genadige toeval, dat-ie z'n kop zoo zalig boven water kon houen. Hij verdiende nu dubbel. 't Mes snee aan twee kanten. Overdag schreef-ie met volmaakte rondschriftletters in de boeken van Lubinsky & Co. - 's avonds, dikwijls 's nachts, als 'r gerepeteerd werd, zat-ie als pianist in 'n tingeltangel, waar alleen ‘verplichte consumptie’ was, waar de kelnerinnen de heeren tot vlugger drinken animeerden, en waar-ie de vrouw had leeren kennen, waarmee-ie getrouwd was, en bij wie-ie 'n dochter van achttien had.

Op proef bij Semmy Lubinsky gekomen, was-ie 'r na vijf jaar de man, die alles ordende, die nauwkeurig wist waar de kavels beleend goed op de zolders leien, die waarschuwde als 'n klant met rente-betaling en aflossing in gebreke bleef, die in een woord hart voor de zaak - 't ‘Lombard- und Lagerhaus van Semmy Lubinsky Comp’, tegen welks schild de rottingstok van Erich Schüler, dien vroegmorgen zulke principiëele bezwaren uitte - toonde. Toch gaf-ie 't spelen in de nu meer gemoderniseerde

[p. 62]

tingeltangel, die 'n zijlokaal als ‘wijnafdeeling’ in had gericht, die echte ‘damesworstelwedstrijden’ organiseerde en behalve verplichte consumtie ook 'n verplicht programma a twintig Pfennig eischte, niet op, omdat Semmy Lubinsky van den gezonden stelregel uitging, dat je niemand moest laten blijken dat je 'm noodig had, derhalve niet te scheutig met loonsverhooging dee - èn omdat 't z'n dierbaarste eerzucht was z'n rechtlijvig dochtertje Wanda 'n ‘opvoeding’ te geven. Als-ie had kunnen vermoeden, dat Semmy Lubinsky z'n bochel voor geen goud miste, dat de eenoogige patroon 'r heilig in geloofde, dat de aanwezigheid van den bultenaar naast de brandkast, de waarde van 'n talisman bezat, zou-ie misschien zulke eischen gesteld hebben, dat-ie z'n avonduren vrij had gekregen. Maar dat liet Semmy niet merken...

Arthur Fritz Ginzel van 't ‘Atelier-voor-moderne-haarwerken’, Laurie's buurman, beklom de steenen, uitgeloopen treden, rond de goederenlift, stapte de ijzeren deur met 't opschrift: ‘Lagerund Speicherraum des Lombard- und Lagerhauses’ voorbij, en schelde aan de tweede ijzeren deur, met de vervelooze letters: ‘Eingang zum Comptoir. Bitte zu klingeln. Geschäftszeit von 9-6’. Dat aanschellen was wel onnoodig, omdat de deur meestal aanstond, maar Semmy Lubinsky kon als de hel uitvaren, als-ie 't vergat en-ie zelf in 't prikkelbaar humeur was, om 'r aan te denken.

Nathan Stief dee open.

‘Morgen’, zei de barbier.

Nathan knikte, wees naar de tusschendeur van de ruime zolders, waar Semmy zich gewoonlijk liet scheren, om door geen ‘beter’ bezoek gestoord te worden - en klom weer wijdbeens op 't krukje achter den lessenaar.

'r Was bezoek. Bij 't ouwerwetsch schrijfbureau van den patroon, 'n bureau met openkleppende, volgestopte vakken, waarin Nathan alleen in gevallen van opperste forcemajeure mocht morrelen, zat 'n prima-gekleed heer met panama-hoed, witte handschoenen en nieuwe souspieds, die zich bij 't openscharnieren der deur onrustig, bevreesd hier gezien te worden, omkeerde.

‘Mijn baardschrapper’, zei Semmy Lubinsky, de honneurs waarnemend, en zonder verder van den kleinen, schralen, geelbleeken barbier notitie te nemen, vervolgde-ie met 'n voor 't gave oog balanceerende loupe, de controle van 't driemaandsch-

[p. 63]

acceptformulier, dat Nathan met zeldzaam mooi gecalligrapheerde rondschriftletters uit had geschreven.

Met voorzichtige slofstapjes, om de heeren in 't kantoor niet te hinderen - soms wachtte-ie halve uren - drentelde Ginzel tot aan 't haveloos spinragvenster, dat, drie-hoog, op de ‘Stadtbahn’ uitkeek. 'r Passeerden juist twee grijs-vuile, langzaam opstommelende treinen. De wagondaken, met de zwart-gesmookte luchtkokers, schoven futteloos aan mekander voorbij. De witte stoomslieren der locomotieven floepten klapwiekend naar de open plaats van 'n fabriek, waar kleuterkisten op karren werden geladen. De huizen, de muren, de kozijnen, de spoorwegbalustrade, 't fabrieksterrein - alles was roet-goor, oud, verweerd, en 't smijdig zomerzonnetje, dat jong-montere glansgeulen groef, als de achterzij-baksteenkolossen geen schaduwen norschten, had 'r leut in 't groezel-verlepte nog meer te ontredderen.

Geeuwend - hij had geen nachtrust gehad, zóó gesappeld dat-ie z'n duim aan de haarstrengen stuk had gehaald - zette de barbier zich in een van de twaalf voorbeeldige ‘clubsessel’, die de een of andere meubelmaker beleend moest hebben, en verkneuterde zich aan 't godgezegend zitje en de veelheid der roerende goederen, waarop Semmy Lubinsky geld schoot. Naast mekaar, elk met 'n ander inventariscijfer, elk vermoedelijk van 'n ànder eigenaar, omdat de nummering met' te wilde, onmotiveerbare sprongen uiteenliep, lummelden gelakte en eikenhouten pianos, sommige nieuw, andere zwakjes beschadigd. Iets verder stonden massieve, bont-opgedirkte buffetten, eetkamer-ameublementen, kompleete ‘Herrenzimmer’, en weer verder, achter gesloten houten hekken, had je enorme stapels koopmansgoederen. Semmy Lubinsky & Comp. deden en gros. Voor den kleinen man had je prutsfirma's en 't ‘Königliche Leihamt’ met z'n ongehoorde concurrentie van maar twaalf procent in 't jaar - voor den benarden middenstand, winkeliers, voor mannen-vaneer en particulieren, die snel en ‘diskreet’ geholpen wilden worden, en die als ze geen erfenis te wachten waren of geen soliede borgen konden stellen, 'r niet tegen opzagen hun meubilair tijdelijk naar de tegen brand- en waterschade verzekerde zolders van 't ‘Lombard- und Lagerhaus’ te doen verhuizen - voor die in-de-knel zittenden nam Semmy Lubinsky coulant de belangen waar. Coulant, streng-reëel. Omdat de wet 't opleggen van woekerrente verbood, en je met de twaalf procent van 't ‘Königliche Leihamt’ je kosten niet dekte, betaalden de klanten van de

[p. 64]

firma Lubinsky behalve de wettelijk getolereerde rente van 'n driemaandsaccept, dat geprolongeerd kon worden, de kosten van 't bewaren der goederen, de kosten van 't eventueele onderhoud, de kosten van de brandassurantie, de kosten van de inbraakassurantie, 't vervoer heen, 't vervoer terug - en dat alles naar plaatsruimte en waarde berekend. Ieder in nood werd geholpen. Ieder betaalde matige rente. Ieder betaalde bloedgeld voor den ‘opslag’ op Semmy's zolders. Het was 'n met zorg overlegde, voorbeeldige, zakelijke methode, die voor iederen schipbreukeling 'n uitkomst was. Werden de accepten niet op tijd betaald, of op tijd door betaling van driemaandelijksche rente plus driemaandelijksche opslag-kosten geprolongeerd, dan had de firma Semmy Lubinsky & Comp. 't contractueele recht, de als waarborg gedeponeerde goederen ‘voor rekening’ van den patient te verkoopen en de ‘eventueele’ mindere opbrengst door 't accept op den schuldenaar te verhalen. Maar dat laatste was nog nooit noodig gebleken, daar de eenoogige taxateur van de firma zich niet zoo in de waarde van goederen, die-ie al in z'n Breslauer jeugdjaren had leeren kennen, pleegde te vergissen.

Van dezen handel in accepten, met verademing geteekend en met wanhoop ingelost, had de barbier Ginzel, wiens bestaan aan ‘Haararbeiten’, mes en zeepkwast vastzat, niet 't flauwste benul, en als-ie 'r van geweten zou hebben, zou 't nog latijn voor 'm geweest zijn. Hij bewonderde alleen den gestadig wisselenden, met 't jaargetij varieerenden voorraad van den kleinen eenoog, en - als-ie op 't kantoor zelf bediende - de gek-makende hoeveelheid rulle bankjes, die de zwijgende Nathan Stief minutenlang met speekselnatte vingers telde.

Vandaag duurde 't wachten korter dan gewoonlijk. Na 'n klein kwartier plofte de ijzeren buitendeur dicht. De meneer met den panama, de witte handschoenen en de souspieds, wipte fluitend, met geld in z'n vestzak, rondom de goederenlift naar de straat, en Semmy Lubinsky trok op den meubelzolder z'n luster jasje, z'n linnen boord - papieren droeg-ie niet meer - en z'n das uit. De tusschendeur naar 't kantoor liet-ie schuins open. Hij vertrouwde geen vreemden, en onder 't mes van den schrielen, bleeken, krom-schoudrigen barbier had-ie doorloopend de onaangename maniakale gedachte, dat de armoedzaaier, wien je den honger van 't gezicht las, 'ns plotseling krankzinnig zou kùnnen worden en zich aan z'n strottenhoofd vergrijpen.

Daarenboven praatte-ie onder de bewerking door met den

[p. 65]

bultenaar, die 'm met 'n half woord begreep, en 'm met rare vingertrekkingen antwoordde. Van dat laatste snapte Ginzel geen jota...

Lubinsky was in 'n opgewekt-humane stemming. De ochtendstond had goud in den mond gehad, had de week onberispelijkgoed gemaakt.

‘Ginzel, jongetje’, babbelde-ie 'n tikje lispelend, omdat de vernielde onderkaak 'm 't spreken bij heet weer moeilijker maakte: ‘knippen èn scheren, jongetje! Heb-ie alles bij je?’

‘Ja, meneer, as u de kapmantel maar geeft!’

‘Nathan! De kapmantel!’, riep de patroon, en Stief, 'r op verdacht, kreeg uit de kast bij de copieerpers 'n opgerold stuk vloeipapier, dat al maanden gediend had, maar nog in uitstekende conditie was. Terwijl spreidde Ginzel 'n half dozijn ‘Vorwärtsen’ en ‘Deutsche Tageszeitungen’ - in wat werd 't goed al nièt geëmballeerd, als ze 't naar boven droegen! - tot 'n morstapijt voor 't haar, zette 'n clubsessel in 't midden - haar gaf geen vlekken - en de schaar begon in Semmy Lubinsky's peper-enzout te happen. Echter met tegenzin. Ginzel kende geen belabberder baantje dan 't kappen van den eenoog. Als de eigenaar van 't Lombard- und Lagerhaus zich liet snijjen, moest 't zwarte lapje, dat met z'n bandjes om den schedel greep, los worden gehaakt, en 't verwoeste oog, met de halfvergroeide leden en den bloederig-gezwollen appel was miserabel om an te zien.

Zoolang de schaar bezig was, praatte Lubinsky minder met Nathan. In z'n handen hield-ie 'n kleinen spiegel, om de coupe te controleeren, en 't gezwendel van den barbier, die z'n verloren tijd in wou halen, tegen te gaan.

‘Veel werk, Ginzeltje?’, vroeg-ie zeurig-belangstellend - 't interesseerde 'm geen lor - je leuterde maar wat...

‘Ja, Goddank, meneerl We kennen 't niet af, ik en me compagnon, hèhèhè! Uw hoofd meer voorover, meneer!... Vannacht, ja vannacht, hebben we zonder ophouen geploeterd, me vrouw en ik! Om half twee is zij gaan slapen tot vier uur. Toen heb ik 'r gepord, hèhèhè!, en ben van vier tot zes op haar warm plekkie gekropen, hèhèhè! Enne, om zes heb ik 'r weer afgelost... An twee uur gezonde slaap heb je in dezen tijd van 't jaar rijkelijk genoeg, wat? Is 't niet, hèhèhè?’

Met onnoozele geitelachjes, dicht over de schaar gebogen, plabberde-ie aan een stuk door, prat op z'n taai werken en de fut waarmee-ie 't uithield. Sinds-ie z'n aan toevallen lijdende

[p. 66]

vrouw getrouwd had, om geen alimenten-ballast¹⁾ an z'n beenen te krijgen, en sinds-ie bijna uitsluitend voor haarfabrieken sloofde, omdat 't meer rendeerde dan 't gepruts bij 'n kleinen kapperspatroon - bij de groote in 't Westen had-ie door z'n ongunstig voorkomen geen kans - sjouwde-ie hardnekkig en zich zelfs sigaren ontzeggend, om zich te vestigen. Dat was z'n ideaal. Daar dacht-ie over nacht en dag. Daar potte-ie geduldig, elke vijf Pfennig wegleggend, op eten en drinken bezuinigend, voor. Maar elk nieuw kind had 'm alweer met 'n vaart achteruit gezet, en vooral de laatste bevalling, waarbij Grete vier weken had moeten liggen, was 'n gemeene strop geweest, had 'm zelfs met de huur in 't gedrang gebracht. Nou was 'n parterre-woninkje in 'n Gartenhaus met uithangkasten aan de voorzij, z'n gloeiendste hoop. Al moest-ie 'r bij inzakken, bereiken zou-ie 't, en af en toe nam-ie bij Lubinsky, voor wien 500 Mk. 'n peuleschil was, 'n doorzichtig-leep, onhandig aanloopje, dat niet ‘begrepen’ werd. Ook vandaag snapte de eenoog geen woord van de toespelingen. Hij knikte enkel slaperig, zei afwezig: ‘Ja, ja’, of: ‘Ja, zeker’, en bekeek verveeld 't ingevallen, magere, leelijke barbiersgelaat met de bruine oog wallen, de scherpe jukken en de baardstoppels-om-'t-havikskinnetje, in 't verweerd handspiegeltje, dat even geel-groenig-verwezen z'n eigen gezicht reflecteerde. Hij hield niet van verhalen-van-hard-werken en nog minder van sluwheid, die je met soeplepels van elke lettergreep, elk oogengeknipper kon scheppen. Daar had-ie in zaken al te veel mee kennis gemaakt. Niks voor hem. Zóó'n afbetalingsklant kon-ie net nog gebruiken!

Ginzel praatte, de schaar klikte, klakte - de bosjes haar glejen als zwarte sneeuwvlokken over den papieren mantel. Toen kwam Nathan Stief met 'n uitgesponnen grijns rond den goedigbreeden mond, en met komiekig-wriemelende vingers iets vertellen, en dat moest allerdolst zijn, want Semmy stuiplachte zoo onder 't afhangende vloei, dat-ie tot zelfs 't zwarte ooglapje liet glippen. Beminnelijk-gedienstig bukten Ginzel en Nathan, maar de bultenaar was de vlugste. An z'n kantoor jasje schuierde-ie 't fluweelen vodje, witgevoerd van binnen, schoon, en lei 't op de klep van 'n fonkelnieuwe, nog nooit bespeelde vleugelpiano. Dan schommelde-ie weer naar 't kantoor terug en Ginzel harkte 't borstelig haar van den eenoog op de tanden der kam, en de

1) Ahmenten: de verplichte verzorging,

[p. 67]

schaar beet 'r zoo lekker op los als 'n eend in 'n krooskwak.

Tweemaal ging de schel over, zat Semmy Lubinsky in onbeweeglijke luistering, moest de barbier ophouden. Gewichtige dingen waren 't niet: 'n ‘Geldbriefträger’ met 'n quitantie en 'n opkooper, die teruggestuurd werd. Verder bleef 't rustig, zoo genoegelijk-rustig, dat de eigenaar van 't ‘Lombard und Lagerhaus’ bij 't gescharrel an z'n haar, 'lijk 'n geaaide poes indommelde.

‘Is 't na uw genoegen?’, vroeg Ginzel, 'm wakkerschrikkend. Den scheerhanddoek hield-ie tegen 't beknipte hoofd, om 't uitkijkje makkelijker te maken.

‘Daar zit nog 'n piek’, wees Semmy, heen en weer verzittend: ‘en daar hebbie geknoeid, jongetje! Over wat hebbie zoo'n haast?’

Op alles ja zeggend, nooit in de contramine, mikte de kapper de oneffenheidjes weg. Dan moest-ie met de punten der schaar de stekelharde haren uit Semmy's oorgrotten peuteren, en als dan, God zij geprezen!, 't lapje weer voor 't monsteroog plakte, zeepte-ie met z'n hand de litteekenwang en 't misvormde kinnetje in. Onder 't mes zat Semmy Lubinsky als 'n muisje zoo stil. Want al verstond Ginzel 't vak als z'n naam, in de buurt van de litteekens, die soms 'n kelner: ‘Herr Dokter’ deden zeggen, werd 't gevaarlijk.

‘Dank je wel, jongetje’, zei Semmy, eindelijk opstaand, en voor-ie zich bij 't kraantje op 't kantoor afspoelde, telde-ie veertig Pfennig voor 't knippen, vijftien voor 't scheren en vijf Pfennig fooi neer. Bij den barbier op den hoek kreeg je 't goedkooper gedaan, en hij zou 'r ook niet aan gedacht hebben, zich op kantoor of thuis te laten bedienen, als-ie 't oog in 'n Salon had kunnen ontblooten en de litteekens aan de eerste de beste handen had durven toevertrouwen. 't Fatale revolverschot had Ginzel 'n klant voor 't leven bezorgd.

‘Hoe laat wil meneer morgen?’, vroeg de barbier, den papieren mantel weer netjes in de plooien vouwend.

‘Om twee uur precies, Ginzeltje!’

‘Morgen, heeren...’

‘Morgen’, zei de patroon, de kin bij de kraan.

Nathan knikte, glee van z'n kruk, maakte den zolder an kant. Met 'n langen stoffer zwiepte-ie de stuivende haartjes van de kranten, die nog te gebruiken waren, onder de vleugelpiano. Hij hóéfde dat soort werk natuurlijk niet te doen. Hij dee 't con

[p. 68]

amore, zooals-ie alles inet genegenheid voor de zaak prutste en prakkizeerde. De ‘Vorwartsen’ en ‘Deutsche Tageszeitungen’ - lektuur voor Semmy Lubinsky! - gladde-ie bij den hoop en met 't brokje papier, waarop Ginzel de zeepkwakken gesmeerd had, liep-ie naar 't kantoor terug. De ouwe prullenmand, naast 't bureau van den patroon, de mand waarin Semmy met opzet en bekwaamheid pleegde te spuwen, om gesnuffel, zelfs van z'n vertrouwde tegen te gaan - bijzonder-confidentiëele snippers gingen in 't closet - kreeg 't restant.

‘Nathan, kind’, zei Semmy Lubinsky, z'n kin voor 't spiegeltje drogend: ‘ga jij wat sigaren voor me halen, wil je?’

‘Van acht, van tien, of van twaalf?’, vroeg de bultenaarboekhouder, de vingers dicht bij z'n machteloozen mond strekkend.

‘Noblesse - en tien stuks’, zei de patroon, die van tien bedoelend.

Nathan knikte, nam 'n Mark uit de ‘kleine kas’ en 't eigeel zomerhoedje, dat in den regen van menig seizoen zoo hard als 'n veertiendaagsch-ouwbakken brood was geworden, van den kleerenstandaard, en trok de ijzeren deur achter zich toe.

Z'n met stalen hoeven voorziene hakken behamerden de treden der trap, klapperden echos in de holte van 't trappenhuis.

Semmy trok z'n vest aan, schoot in z'n jasje, schreef 'n briefkaart, verscheurde 'r, smeet de flardjes in de mand, spuwde 'r in, en voor-ie voor de tweede maal begon, opende-ie 'n vak van 't gecompliceerd schrijfbureau, dat 'n bankroetier had toebehoord, en schonk zich 'n kroesje cognac fine, van 30 Pfennig koffiehuisprijs, in. Sedert de vervloekte kouwe Zweedsche punch 'm zoo waanzinnig met den revolver had laten manoeuvreeren dronk-ie geen druppel meer. Alleen op dit uur van den dag, voor 't middageten, pleegde-ie 'n apéritif te snoepen. Een. En vandaag, na de paar buitengewoon-gelukte transacties, welgeschoren, welgeknipt, had-ie 'r bepaald trek in. Kluk, met één polswrichting, hevelde-ie 't kroesje bij 't goud van z'n gebit, en tegelijk verslikte-ie zich haast. Nee, waarachtig, hij had 'r niet hooren binnenkomen!

‘Dag Wanda'tje,’ zei-ie, in reflex-beweging 't vak dichtkleppend: ‘had je niet gebeld? Hè?... Hè?’

‘Nee,’ praatte ze angstig, bang voor 'n uitbrander, maar nog banger, omdat ze Nathan niet zag: ‘'k dacht dat vader...’

‘Je vader is 'r niet, kleuter,’ knipoogte hij met 't eene oog

[p. 69]

dat 't kon: ‘ga zitten... Kom 'r in! Heb-ie 'm niet op de trap ontmoet?’

‘Nee,’ zei ze, achter 't hekje blijvend en 't krantepakje onrustig in de handen knijpend.

't Liefst was ze de trap afgehold. Ze wist wat 'r wachtte, als ze met 'm alleen bleef - en dat ze zich niet bij Nathan kon beklagen.

‘Zoo, zoo,’ smoezelde hij, dicht op 't hek, en lacherig driest fixeerde-ie 'r: ‘ben je zoo vlug na boven geklommen, Wanda'tje, dat je je adem kwijt ben, en 'n paar bellefleurtjes heb gekregen, om in te bijten?’

‘Ja, meneer,’ antwoordde ze, om wat te antwoorden.

‘En krijg ik geen hand?... Nou?... Hè?... 'k Heb je toch in geen maanden gezien - na onze rijtoer!... Hè?... Wil je niet?’

‘'k Doe 't toch al,’ zei ze, 'm met weerzin 'r hand toestekend.

En daar had je 't dadelijk weer, of-ie 'r op geloerd had, 't vrijpostig 'r blooten onderarm bestreelen. Ze rilde als ze 'm ankeek, als ze z'n klamme vingers voelde, z'n hideuzen mond met de goudspitsjes zag. Zenuwachtig poogde ze 'r hand los te trekken - lief-goedig hield-ie 'r vast.

‘Ben jij boos op me, Wanda'tje?’ vroeg-ie, met z'n wijsvinger in 'r zij piekend.

‘Nee,’ praatte ze gejaagd, en zich nu stelliger, onverwachter losrukkend, week ze tegen 't houten beschot: ‘'k ben niet boos, maar 'k hou daar niet van!’

‘Van wat niet? Van wat niet?’, vroeg-ie nog eens, en voor de tweede maal piekte-ie 'r op dezelfde plek.

‘Toe, laat dat nou!’ soebatte ze: ‘u doet zoo raar als vader 'r niet bij is...’

‘Als vader 'r nièt bij is?’ spotte-ie 'r met bedoeling na - dan 'r niet meer aanrakend, beloerde-ie met 't bijtend-venijnige oog 't mager-bloot halsje en de stippeltjes vleesch, die de à jour bewerkte, witte blouse, nu ze in 't zonlicht stond, door liet schemeren. Fel was-ie op meisjes van dien leeftijd, fel op de reebruine oogen van juist dat kind, dat van 'r moeder 'n schuldigzinnelijk gezichtje met haast perverse trekken geërfd had. Mooi was ze niet, mooi kon ze met 'r uitwippende sleutelbeenen, 'r bruinig halsvel, 'r dunne armen niet zijn, maar ze had oogen, prachtig-troebele oogen, die je ophitsten en 'n wel bleeken, maar sappigen mond met klater-witte, egale tandjes.

[p. 70]

Voor 'n jaar, door Nathan met 'n boodschap naar 't woonhuis gestuurd - ze moest toen nog zeventien worden - had-ie eerst zoetig-voorzichtig, toen, hoe verlegen-dringender ze: ‘Hè, toe nee, meneer’ zei, smerig-handtastelijk gedaan. Z'n huishoudster was uit. Hij had 't rijk alleen. Niemand hoorde 't gestommel, en als 't kind niet huilend door de eetkamer naar de achtertrap was gevlucht, zou Semmy Lubinsky glad z'n laatste restant gezond verstand hebben verloren. Als ze later weer door 'r vader, wien ze geen syllabe dorst zeggen - Nathan ging voor z'n patroon door 't vuur! - met boeken of papieren naar 't woonhuis werd gezonden, belde ze niet meer aan de voordeur. En zelfs voor de huishoudster was ze bang.

Nog ééns had Semmy Lubinsky gelegenheid gehad 't kind lastig te vallen. In Strausberg, op de renbaan, ontmoette-ie den bultenaar, die 't niet kon laten z'n vijf-Mark te vergokken, met 't dochtertje. 't Was net zoo'n toevallige ontmoeting als den eersten keer van de kennismaking. Opgewonden, verspilziek - 't was 'n winst van duizenden geweest - trakteerde de patroon op 'n auto. Nathan ree achteruit. Zij zat naast hèm. En bij elken schok van den open wagen, van 't vroeg donker en van 'r zwijgen misbruik makend, had-ie onder de beschermende auto-deken naar 'r dij en 'r been getast. Met den vader praatte, lachte-ie - met 't kind dee-ie liederlijk. Week ze uit, dan week-ie mee, tot ze niet verder kon. 't Was 'n marteling voor 't meisje, en uit doodsangst dat 'r ruzie zou komen, dat de bochel, die z'n twee sprekende handen voor 'r zou hebben laten afhakken, iets zou merken, zweeg ze nog eens en verdedigde zich nauwelijks.

Nu had ze 't hatelijk judasgezicht met 't zwarte ooglapje en den walgelijken mond weer en dichtbij voor zich. Ze rook dat-ie cognac had gedronken. Ze zag de haarsprietjes, die na 't knippen op z'n voorhoofd waren blijven kleven. Als-ie nog een stap dee, holde ze den meubelzolder op.

Maar Semmy, die den boekhouder met de sigaren ieder moment wachtte, hield zich merkwaardig in bedwang. Zelfs trok-ie correct 't deurtje van 't hek achter zich toe. Met de elbogen op 't betaalplankje geleund, keek-ie 'r enkel aan - keek-ie door 'r blouse héén - en praatte.

‘Wanneer kom je me weer wat brengen. Wanda'tje, bij me thuis?... Zooals tóén...? Kom je is bij me op visite?... 'n Jongetje wil toch wel is 'n meissie bij zich zien... Kom je Zondag...?’

‘Nee, meneer...’

[p. 71]

‘Waarom niet? Dat hoef je toch niet an je vader te zeggen, wat?’

‘'k Heb voor vader geen geheimen...’

‘Zoo, zoo’, zei-ie langzaam en moeilijk - 'r witte tanden, 'r mondje, 'r bloote hals, 't nerveuze gehijg van 'r jonge borsten, 'r heuplijn, 'r miniatuur-voeten wonden 'm zoo op, dat z'n tong leek te dorren: ‘zoo, zoo! Heb je 'm dan verteld, hoe we - samen - jij en ik - in de auto - of ben je dat weer vergeten? - ge - gevrejen hebben... Nou?... Nou dan!’

‘Toe, meneer, hou op met die akelige, vieze praatjes! 'k Zou me wel schamen an vader te zeggen, hoe schandalig u toen...’

‘Ik?... Ikke? Wat heb ik dan...?’

‘Dat weet 'k niemeer...

‘As je 't dan niet weet, schat je, wat hebbie je dan te schamen? Hè?... Is-ie goed, hè?’

Zwijgend, eiken voetstap in 't trappenhuis beluisterend, keek ze naar de vierkante, doorrimpelde, opwippende neuzen van z'n schoenen achter de spijlen van 't hek.

Hij, met de knip van 't deurtje spelend, of-ie weer naar 'r toe zou komen, gaf 't niet op - jammer, dat Nathan niet meer boodschappen te doen had.

‘Hebbie je onderlijfie uitgelaten, Wanda'tje?’

‘Nee, meneer...’

‘O - o - dat dacht 'k zoo...’

‘Dan dacht u verkeerd...’

‘Zoo - zoo...’, lachte hij, 'r niet met 't brandend oog loslatend; ‘hebbie vanmorgen gebaad, dat je 'r zoo frisch uitziet?’

‘Nee!’

‘Nee?... Nee?... Waarom niet?’

‘Omdat we thuis geen bad hebben...’

‘Zoo... zoo... Da's jammer... Dan most je bij mij, wat? Ik heb 'n bad, waar we met z'n drieën in kennen... En - en ik droog je wel af, hahaha!’

‘Dank u wel, hoor!’, zei ze vinnig: ‘'k wasch me net zoo lief nooit!’

‘Zoo’, praatte-ie schor, en even, bij 't tikken van 't wekkerklokje, bleef 't stil. Ze had zich half afgedraaid, om 't loeren van 't oog kwijt te raken - hij, nu-ie niet handtastelijk durfde worden, begon 'r met kleverig-geniepige woorden te bevuilen.

‘Kom-ie Zondag?’

‘Vraag 't an vader!’

[p. 72]

‘Je zal je toch wel 'ns meer hebben laten pakken?’

‘Hou u op?’

‘'k Heb je laatst met 'n jongen in 't Grünewald gezien...’

‘Dan heb u je vergist...’

Ze moest zich bedwingen, om 'm geen kwaadaardigen afhap te geven.

‘Voor elken zoen, die je me cadeau doet, krijg je 'n Mark... Hoor je niet?... Me huishoudster heeft wel 'ns meer meissies bij me binnengelaten... Nog wel jongere as jij... En nog banger as jij... Maar as ze eenmaal in d'r hemmetje stonden...’

‘As vader u hoorde, zou-ie net zoo misselijk van u worden as ik!’, viel ze 'm met 'n kleur van woede in de rede: ‘'k zeg 't, hoor!’

‘Dat doe je niet’, sarde hij, zeker van z'n zaak.

‘Nou, dat zal je zien!’, dreigde ze net zoo doorzichtig-bevreesd als Ginzeltje straks doorzichtig-leep was geweest.

‘Je doet 't werachtig niet, Wanda'tje’, knikte hij plezierigstellig: ‘en daar hoef ik niet eens je woord op te vragen, wat?...’

Weer was-ie aan de andere zij van 't hekje, weer was-ie op 't punt den bultenaar te vergeten.

‘Ga u weg!’, zei ze razend-angstig: ‘toe ga nou weg...’

Dat had ze 'm honderd maal kunnen vragen - maar op de trap klotsten de stalen hoeven van Nathan Stief, en de telefoonschel ging over.

Kalm, zakelijk, of 'r niets was gebeurd, duwde Semmy 't hekdeurtje toe, en riep ‘Hallo, ja Lubinsky!’ in de gehoorbuis, terwijl 't meisje en de buitendeur beloerend. Dan, bol-lawaaiïg, schreeuwde-ie ‘Nee! Verkeerd angesloten!’, en in denzelfden toon, de buis in den haak nijdassend, nam-ie Nathan, om zich 'n houding te geven, en om Wanda te toonen hoeveel lak ie an 'r gedreig had, te grazen:... ‘Waar blijf-ie?... Most de tabak eerst geplukt worden?... Hebbie voor elleke sigaar 'n minuut noodig!... Bij God, 'n slak ken 't niet langzamer!’

De glunderlach bij 't zien van z'n dochter sloeg op Nathan's gezicht aan flarden. Zoo zon, zoo winter: soms wist je niet of je an Lubinsky haring of kuit had!

‘Dat komt’, verklaarde-ie met luidloos bewerende lippen en handen: ‘omdat hier vlak voor 't huis 'n paard op hol sloeg, en omdat...’

‘Hou op met je smoesies!’, zei Lubinsky, alweer goedig-

[p. 73]

kregel: ‘we kennen je, ouwe pierewaaier! Daar!... Omdat je je beenen zoo uit je lijf heb geloopen, hahaha!’

Nathan knikte dankbaar voor de gekregen sigaar, die-ie met z'n plat-groven neus berook, wenkte Wanda naar de zolderspreekkamer te gaan, hing 't looden stroohoedje aan den kapstok, en van de quasi-aandacht waarmee de patroon 'n contract begon te bestudeeren profiteerend, babbelde-ie achter de zolderdeur, zonder dat 't 'n ander geluid dan 'n voorzichtig-fluisterende meisjesstem leek.

De bultenaar verafgoodde z'n slank, jong dochtertje. Al teederheid werd z'n gebaar - al teederheid glansde in z'n verweerde, omrimpelde, grijze oogen, als-ie met 'r sprak. Zoo cynisch als-ie door z'n mismaaktheid over God en de wereld kon oordeelen, zoo gedwee-teeder werd-ie in haar tegenwoordigheid. De laatste jaren had-ie alleen voor 'r gezorgd. De vrouw, van wie-ie eindeloos geduld had, die 'm als aftakelende tienderangs-chanteuse trouwde, omdat ze anders onvoorwaardelijk 'n boekje van de ‘Sittenpolizei’ zou hebben gekregen, en die 'm al de eerste weken met de onverschilligste driestheid bedroog - kwam niet meer van 'r stoel. Op 'n kermis in Westfalen, zakte ze na 'n met mijnwerkers verbrasten nacht in mekaar. 'r Beenen bleven verlamd, en in den verloopen winter was ze zoo achteruit gehold, dat ze geen glas meer in de bevend-machtelooze hand kon vasthouden.

‘Ik dank je wel’, praatte Nathan - zij begreep z'n geringste gebaren -: ‘en ik dacht wel, dat je 't zou merken en me niet laten verhongeren!’

Dien morgen, te lang door 't verbedden der vrouw, die 'm geen nacht liet slapen, opgehouden, had-ie de in papier verpakte boterhammen met ‘Schmalz’ en sneedjes soepvleesch, op den stoel naast de deur glad vergeten - stommiteit, die 'm nog nooit overkomen was. Nou voelde-ie iets ongewoons door de vettige krant heen, en plukte nieuwsgierig 't papier open. Onderweg had ze 'n ‘neue saure Gurke’ voor 'm gekocht, wetend hoe ze 'm daarmee trakteerde.

Omdat-ie met gevulde handen niets kon betoogen, lei-ie de boterhammen met de augurk op den clubsessel, waarop Lubinsky door Ginzel bediend was geworden, zoende 'r links en rechts.

‘Dank je’, herhaalde-ie, 'r zoo dankbaar toeknikkend, of ze 'n koningsgeschenk aan had gedragen - dan ongerust omkijkend - Semmy was opgestaan en Semmy's humeur scheen

[p. 74]

veranderd - zoende-ie 'r nog eens, de boterhammen in de eene, de reuzenaugurk in de andere hand, en met z'n vierkanten schoen - aflegger van den patroon, maar gaaf! - 't hekdeurtje openhortend, stapte-ie diepst-gelukkig naar de taboeret.

‘Dag meneer’, zei Wanda, schuw.

‘Dag kleintje’, zei Semmy Lubinsky, opstaand en weer evenwichtig van stemming.

Hij kauwde. Zoo tusschen twee en drie - eten dee-ie pas tegen half vier - knabbelde-ie 'n reep chocola, wat gezond was, bloed aanzette en je eetlust niet te zeer verlei.

Met de Noblesse in den wrikkenden mond, en 'n afbrokkelend pietsie chocola in de hand, kwam-ie naar 't hekje.

‘Hou je mond is open’, grunnekte-ie.

‘Voor wat?’, vroeg ze, schichtig naar 'r vader kijkend.

‘Zal je wel merken! Open! Open! Nog wijder open!’, kommandeerde de eenoog.

Toen moest ze. As je weigerde, was 't 'n beleediging.

‘Hap!’, zei Semmy Lubinsky, 'r warme chocolademepje tusschen de lippen stekend.

‘Dank u’, praatte ze met 'r keel, om 't niet in te slikken, maar zóó buiten, spuwde ze 't met walging uit, en de trappen afwippend, veegde ze drie, viermaal 'r lippen, die-ie angeraakt had, af.

‘Groot wordt ze!’, zei Lubinsky.

‘En hoe!’, knikte Nathan Stief trotsch.

‘En knap!’, prees de patroon.

‘En hoe!’, lachte de bochel.

Bij al wat 'r over z'n dochter gesproken werd, zwom-ie. Dan kreeg 't lompe gezicht, 't beenig snuit met de ouwe, scherpe trekken rond den goedaardigen neus, 'n zonderling-opgewekte expressie. Als-ie had kunnen praten zou-ie 't bij tijden uitgebulkt hebben, dat hij - hij! - zóó'n dochter bezat.

‘Leert ze nog altijd?’, vroeg Semmy, joviaal belangstellend - goddank hij was dan toch in z'n humeur! - en om 't verzorgde toilet van 'n geschoren kin en geknipt haar te volmaken, begon-ie z'n nagels boven de alles accepteerende, nooit chicaneerende prullenmand te effenen, hoekerig maantje voor, kartelig sikkeltje na.

‘En hoe!’, antwoordde Nathan voor de derde maal 't zwaaiend gebaar van de rechterhandvingers bij 't rechteroor, of-ie iets ongemeen-lekkers proefde, herhalend. Zelf had-ie 'r pianospelen

[p. 75]

geleerd, van gamma tot étude, zelf 'r eerste, klare kinderliedjes begeleid, zelf voor de zanglessen aan 't kleine conservatorium achter de tingeltangel-rammelkast, gesappeld en gezweet. 's Zondags accompagneerde-ie 'r uren lang, de moeilijke passages zoo dikwijls als ze 't wou, doornemend. Omdat-ie op z'n ooren dreef, ontging 'm geen nuance, en omdat-ie 'r niet uitvloekte, als de door 't onderricht aan zooveel talentloozen zenuwoverspannen, om alles geirriteerde piano-begeleidster van 't conservatorium, kweekte-ie 'r stemmetje zoo, dat 't niet lang meer kòn duren! Nee, onmogelijk. 'r Zat zoo'n timbre, zoo'n natuurlijke hoogte in - ze was zoo muzikaal, had zoo'n lieve, charmeerende voordracht, dat ze de concertzaal móést halen. Van de opera, de operette wou-ie niets weten. Om daar 'n positie te krijgen moest 'n jong, knap meisje de spitsroeden van theateragenten, direkteuren, regisseurs, en wat 'r meer invloed had, loopen. Zonder protectie kwam je 'r niet. En al was de concertzaal niet makkelijk, al kostte 't jaren lang wurmen, om 'r te komen, je was 'r op jezelf angewezen - en - en: hij zou op 't podium zitten - in rok en witte das - en 'r Brahms, Schubert, Wolff begeleiden - hij. Van die ontzaggelijke plannen wist Semmy Lubinsky niets, had geen levend schepsel eenig vermoeden. Dat was 'n zaak tusschen Wanda, hem en de paar stukjes effect, die-ie in de laatste vijf jaren zalig gepot had. Tweemaal in 't jaar knipte hij couponnetjes - stiekum - hij - zooals de patroon nu z'n nagels knipte.

‘Zoo, zoo’, redeneerde Semmy Lubinsky, 't ziende oog lodderig verknepen, om 't gewalm der in z'n mondhoek beklemde Noblesse tegen te gaan - en de nagelsikkel van z'n duim tipte de mand in -: ‘wel, dat doet me genoegen - dat is prettig om te hooren! En - en...’ - hij aarzelde voor-ie z'n bedremmelden aanloop nam -: ‘...en kan je 'r geheimen toevertrouwen?... Hè?’

‘As an mijn’, glimlachte de bultenaar.

‘Zoo - zoo’, overwoog Lubinsky, de sigaar neerleggend, omdat-ie an de rechterhand, die je met 'n nagelschaar haast niet in je macht had, begon: ‘zoo, zoo! Jammer dat ze geen vrijen tijd heeft, jammer!’

‘Waarvoor?’, vroeg Nathan Stief, met z'n zakmes de boterhammen in kien-blokjes snijdend. Ook dat sprak-ie zonder handen.

‘Nou 'k zou nog wel 'n vertrouwde, 'n heel erg vertrouwde

[p. 76]

hier of bij me thuis kennen gebruiken’, lei de chef uit -: ‘al was 't eens in de week - 'n uur of zoo - wat?’

‘Dat ken ik toch!’, knikte en wees de boekhouder.

‘Jij?... Jij!’, praatte Semmy ongeduldig: ‘ken jij me de bedragen van de accepten en van de contracten en van-weet-'k-veel! oplezen voor de controle?... Ken jij me de controle makkelijk maken?... Of mot 'k niks meer controleeren?... Denk je dat 't plezierig voor me is - met me gebrekkige oogen - telkens weer te moeten zoeken, waar 't staat?... Ben jij geen hinkend paard, wat?... Hè?

‘Ja, dàt ken 'k niet,’ zei de bochel bedrukt.

‘Nou dan?’

‘Tja - tja,’ zon de boekhouder, met nadenkend-smakkende lippen.

‘As zij uit de boeken opleest,’ betoogde Lubinsky: ‘sla ik de stukken om - spaart minstens de helft tijd... Probeer jij 't met een oog en met zoo'n beroerde loupe!... As 'k blind wor, staan we allemaal op straat, wat?’

‘Ja, ja...’

‘En 'k wil d'r graag voor betalen - ofschoon 't jouw afdeeling is, wat?... Hè?’

‘Ja, ja...’

‘Ken 't niet - heeft ze geen tijd - of geen lust - nee, daar hoef-ie je hoofd niet bij te schudden:... jonge meissies zijn jonge meissies! - dan mot 'k 'r iemand bijnemen... Alleen hou ik 't niet vol!... Asjeblief! Knijp jij nou je eene oog dicht en hou de loupe zoo is vast!... Nou?... Hoeveel cijfers lees jij op die manier in 'n uur?... Valt niet mee, hè?...’

‘Nee, nee,’ zei Stief ernstig de koeie-letters door 't bolgeslepen glas bekijkend.

‘Ze hoeft niet iederen dag,’ sprak Semmy Lubinsky geeuwend: ‘dat ken je op je tien vingers en de mijne 'r bij narekenen... Maar zoo'n verloren oogenblikkie hè?... Maandag of Dinsdag of Woensdag of Zondag...’

‘Nee, Zondag ken niet...’

‘Waarom niet?’, vroeg Semmy, nu ook met de handen.

‘Zondag is de eenige dag, dat ik 'r ken leeren...’

‘Dan geen Zondag! Schaadt wat! Wichtigkeit!’, zei de eenoog verveeld-kribbig: ‘stuur 'r Maandag...’

‘De moeilijkheid is,’ verdedigde zich Nathan, z'n gebaren wikkend, om den patroon niet te ontstemmen:... ‘de groote

[p. 77]

moeilijkheid is m'n vrouw... Die kan de laatste maanden zoo lastig alleen worden gelaten...’

‘En straks dan!’, riep Lubinsky, plots weer in 't tyrannetjeshumeur van 'n man-die-'n-ander-weldaden-bewijst, en om 'n tegendienst moet smeeken: ‘ken ze je vrouw wel voor je boterhammetjes alleen laten, en ken ze voor mijn geen uurtje uitbreken?... Of vertrouw je d'r niet bij mijn?... Ben je bang dat 'k 'r zal opeten?...’

‘Ach wat!’ glimlachte Nathan Stief, smakelijk-verwonderd: ‘as 'k zes dochters had, as 'k 'r tien had, mochten ze allemaal bij u logeeren!’

‘Vraag 'r - vraag 'r - of ze Maandag wil - van tien tot elf - of van twaalf tot een! Jij ben 'r toch bij, wat?... Hè?... 'k Haal 'r niet graag 'n vreemde in, wat?... Of weet jij 'r wat anders op?... Misschien ja, as ze handig is, duurt 't 'n half uur... Licht koopt ze d'r 'n japonnetje voor...’

‘Ja, ja,’ knikte Nathan Stief: ‘komt in orde...’

Langzaam begon-ie 't eerste blokje te kauwen - 't praten ging ook met 'n vollen mond. Hij zou 't Wanda vragen. En 'r extra voor te betalen, was niet noodig - als 't maar niet op Zondag hoefde. Zondag was de heerlijke dag, dat ze samen studeerden!

Van den lessenaar schoof-ie 'n end achteruit. Uit 't winkelpapier wikkelde-ie de nieuwe pekelaugurk los en hapte met 'n uitbundigheid, dat 't sap 'm langs kin en kantoorjasje droop.

Toen piengelde de schel.

‘Binnen! Binnen dan!’, riep Semmy Lubinsky ongemakkelijk.

‘Ja, ja, ja! Wat schreeuw je! Wat heb je 'n haast!’, zei 'n stem, die uit duizend te herkennen was.

‘Jij hier?...- Wat gebeurt me?’, vroeg Lubinsky, lacherigverwonderd - in geen afzienbaren tijd had Felix Krüger, met wien-ie ‘per Du’ stond, op 't Lombard en Lagerhaus 'n voetstap versleten!

‘'k Haal je af! 'k Inviteer je bij ‘Adlon’, in ‘Kaiserhof’ of bij ‘Dressel’, zei Krüger komiek.

‘Is 'r wat?’, informeerde Semmy, de bandjes van z'n ooglapje sekuurder hechtend.

‘'r Is wat’, knikte Felix Krüger, den grijzen flambard op 't betaalplankje leggend, en 't zweetend voorhoofd - schwietzen dee-ie of 't heet was of niet! - met 'n geparfumeerd zakdoekje drogend.

[p. 78]

‘Iets de moeite waard?’, drong Lubinsky fluisterend aan - Nathan Stief hoefde niet letterlijk alles, tenminste niet op slag te weten.

‘Iets de moeite waard’, herhaalde Krüger blazend, op 't asthmatieke af van 't verroeste trappengeklauter met z'n buikje.

‘Wat dan?... Wat lach je?’

‘Vertel 'k je bij de koffie in ‘Adlon’, in ‘Kaiserhof’, bij ‘Dressel’ of bij - ‘Kempinsky’, droogstoppelde Felix Krüger, achter Nathan's rustig-kauwenden rug 'n waarschuwinkje gebarend.

‘Ken 'k zoo mee na Adlon?’, lachte Semmy Lubinsky, z'n sjebbie kantoorjasje bespottend.

‘Ken ik zoo?’, lachte Krüger schorrig, en met 'n molligen smak be-zat-ie 'n stoel, die 'r van in z'n ouwe lendenen kraakte.

‘Effen geduld dan’, zei de patroon van 't Lombardhaus. Haastig knipte-ie den laatsten, half-ingescheurden pinknagel, trok z'n gammele jasje uit, sloot 't gecompliceerd vakken-bureau en stak de uitgegane Noblesse weer op.

Terwijl waaide Felix zich lucht met z'n zakdoek toe. Hij was de eenige ‘Dutzfreund’ van den gewiksten, kleinen eenoog. Voor 'n paar jaar, op 'n Pokeravond, hadden ze mekaar bij 'n flesch 1891^er Chateau Mouton Rothschild, uit Krüger's fameus keldertje, den kus der kussen gegeven. 't Kameraadschappelijke pokeren (met veel ruzie) en de flesch 1891^er Chateau Mouton Rothschild (die naar de kurk smaakte, en die de laatste was) waren de uiterlijke oorzaak tot het Bruderschaft-drinken geweest - de innerlijke zat dieper. In 't groote Berlijn, waar menschen mekander zoo uiterstzelden vonden, waar iedere provinciaal zich 't eerste jaar ongelukkig voelde, omdat-ie 'r met niemand de vriendschap der eigen kleinstad sloot - in 't amusementen-Berlijn, waar uit 'n oppervlakkige kennismaking in bierhuis, restaurant of nachtlokaal, zoo herhaaldelijk groote-stadsvriendschap, koffiehuis-sympathie, lateavond-intimiteit, drankstemming-vertrouwelijkheid ontstond, hadden die twee, beiden ongetrouwd, beiden van niets tot iets gekomen, beiden met vrouwen uit 't Linden-Casino, 't Linden-Buffet, den Moulin-rouge, de Jugend-Sale, uit Arkadia en andere Balhuizen scharrelend, maar 't liefst en met de meeste passie met heel jong goed, elkander ‘ontdekt’. Andere kwestie dan bij 't pokeren, verkoeling van heviger aard, hadden ze nog niet gekend, omdat ze uit mekaar's beurzen bleven. In den grond geloof-

[p. 79]

den ze geen van twee in mekanders soliditeit, hoezeer ze 'n enkelen keer, met voorzorgen en overleg, samen 'n beurszaakje opknapten. Voor die laatste transacties had Felix Krüger 'n bijzonderen flair. Bij al wat-ie anraakte liep 't fortuin 'm na. Z'n groote troef was 'n ontzettende fabrieksramp geweest, waarbij dozijnen arbeiders 't leven hadden gelaten, en waarbij-ie zóó toen 'r verbloemende telegrammen afkwamen à la baisse had gespekuleerd. Ook Semmy Lubinsky had 'r, zij 't helaas in aanzienlijk-mindere mate, van gesnoept. Alleen 'nzoo uitgeslapen kerel als Felix Krüger, die 't letterlijk geroken had, dat 't bedrijf stop zou worden gezet, profiteerde 'r met kapitalen van. En trouwens, hoe had-ie zich als ‘Zwischenmeister’ van 'n ‘Damenmantel-konfektion’ opgewerkt! Tegen de groote, ouwere, lang-gevestigde zaken in 't vak, begon-ie al aardig te concurreeren. In z'n jeugd, vóór de Grosskonfektion in Berlijn 'r groote vlucht nam, was-ie kleermakersleerling bij z'n vader geweest - van at 't oogenblik dat-ie voor 'n exportzaak ‘Zwischenmeister’, werd, verdiende-ie aan den eenen kant door de ‘Schmu’ en aan den anderen door 't uitbuiten der huisgezinnen, portiersvrouwen, vrouwen van brievenbestellers, confectioneusen enz., die voor hem werkten.

‘Schmu’ was de usance, om den patroon te bestelen. Je kreeg voor 't vervaardigen van 50 Paletots zóóveel stof, zóóveel voering, zóóveel linnen, zóóveel groote en zóóveel kleine knoopen, zóóveel franje, moiré, atlaszij de en soustache mee, en je moest dan verschillende taillewijdten ‘mustergetreu’ opleveren - en dat dee je, maar de Paletots, die je door handig knippen overhield - en dat waren 'r dikwijls twee tot drie - bleven iedere week je privé eigendom, dat je gretig aan Detailleurs kwijt raakte. Elke ‘Damenmantelkonfektion’ wist dat de clausule op den ‘Arbeitszettel’: ‘Stoffe und Zutaten verbleiben Eigentum des Arbeitgebers’ praktisch niet te controleeren was, dat door eiken Zwischenmeister aan ‘Schmu’ werd verdiend. Schmu was de winst van den Zwischenmeister, en als-ie geen Schmu maakte door te onhandig knippen, drukte-ie de loonen der huisarbeidsters. Die waren aan hèm overgeleverd. Die konden moeilijk betere betaling eischen, omdat ze door heel Berlijn verspreid woonden, en Berlijn altijd weer vrouwen bij massa's voor de huisindustrie opleverde. Felix Krüger kende die toestanden van haver tot klaver. Nu-ie zelf ‘Inhaber’ van een ‘Kostüm-konfektion’ was geworden, zelf door Zwischenmeister ‘französische Kleider, Blusen, Matinees, Morgenröcke en Jupons’ liet maken,

[p. 80]

zelf de ‘Stoffe und Zutaten’ met dezelfde clausule op den ‘Arbeitszettel’ aan de tusschenpersonen meegaf, twijfelde-ie 'r geen seconde aan, dat ze hem op zijn beurt met ‘Schmu’ bestalen, en dat z'n opvolgers zijn taak om op de loonen te piengelen, hadden overgenomen. Interesseerde 'm niet meer! Bij de berekening der verkoopsprijzen werd 't beetje Schmu, dat hoogstens tien procent bedroeg, in aanmerking genomen. 't Behoorde tot de onkosten der zaak. 't Voorkwam 't oprichten van fabrieken. 't Hield de arbeidsters van mekaar vervreemd. 't Belette organisatie. Nee, 'r ging niets boven huisarbeid. De huisindustrie had de ‘Berliner Damenmäntelkonfektion’ en de ‘Kostümkonfektion’ wereldbekend gemaakt, had 'r 't ‘fabrikmässige’ aan ontnomen, omdat iedere Zwischenmeister weer anders werkte en elke arbeidster 'n tikje eigen smaak kon toonen. Bouwde je 'n fabriek, dan leek alles op mekaar, stookten ze mekander op, en had je 't gesappel met de sociaal-demokraten, die nu machteloos waren! Opwinden kon Felix Krüger van de firma Krüger & Cahn - Cahn was een jaar firmant geweest en plotseling gestorven: de weduwe was nu compagnon - opwinden kon-ie zich als-ie met z'n vakbeschouwingen aan de sociaaldemokratie toe was. Die haatte-ie. Die was voor hem de kanker van den tijd. Die dreef 'm 't bloed naar 't hoofd - die dee 'm paars worden, als-ie 'r gewroet om 't vak te bederven, met hartstocht besprak. Die liet 'm met de vuist op de pokertafel slaan, als ze 'm met sarrend opzet op 't hatelijk chapiter brachten. Zou de heele Konfektieindustrie niet naar de weerlicht gaan, als de Zwischenmeister uitgeschakeld en de arbeidsters in fabriekslokalen zaten? Zouen de fabrieken niet net zoo goed tweemaal in 't jaar, in 't voor- en in 't najaar, stop moeten worden gezet? Hadden de vrouwen nu geen gelegenheid tegelijkertijd 'n oog op d'r kinderen te houden en 't potje voor d'r man te koken? Was de konfektie geen prachtige bijverdienste voor tienduizenden? Was 't niet schitterend, dat je alleen in Berlijn honderd-duizend menschen had, die voor de konfektie werkten en dat zonder vervloekt fabriekssysteem? Maar 't was de ellendelingen, de opruiers en gewetenloozen om de macht te doen. Maling hadden ze 'r an, of ze ontelbare huisgezinnen ongelukkig maakten! De macht! De macht!... Met purper-zwellende aren en 'n vuurrooden, zich in 't mondaine boord ongemakkelijk-bewegenden spek-nek, argumenteerde, bulderde, betoogde-ie tegen de pokervrienden, die net zoo min van 't rooie spook gediend waren, maar die 'r onbetaalbaar schik in

[p. 81]

hadden, als Felix, de joviale Felix, die meestal in de restaurants 't heele clubje vrijhield, 't ouwe, onvermoeibare stokpaardje met zweepslagen en spoor-trappen beree. In de latere jaren was z'n omzet en z'n kapitaal verdubbeld. Zelf ging-ie ieder seizoen met z'n vertegenwoordigers naar Parijs, minder om de keus der teekeningen te controleeren dan om 't verzetje. Van 't Fransch verstond en sprak-ie geen woord. Was niet noodig. Verliefde oogen en geld waren internationaal. Ze begrepen je, op slag. Bankpapiertjes en goud waren de ‘telegraphie zonder draad van de liefde!’ Eens had-ie zoo'n Française mee naar Berlijn genomen, veertien dagen met 'r gefuifd en 'r, toen ze de grap zoo ver dreef, om bij 'm te willen blijven, en niet goedschiks de woning uit wou, als ‘lastige Ausländerin’ door de politie over de grenzen laten zetten. Van Parijs bracht-ie de ‘neue Ideeën’ voor 't modeseizoen in Berlijn, dat enkel Franschen chic en Franschen smaak wou, mee. En als 'n spin, midden in 't web, spon-ie die ‘neue Ideeën’ op z'n kantoor verder uit, en de nu al duizenden arbeidsters, die in 't Oosten en 't Noorden voor 'm werkten, hadden 'r geen benul van, dat 't welgedaan heertje, met de nauwlijks door 't vest ompantserde buik, de grijze stekelharen, den rullen, zwarten (geverfden) snor en 't bol-bleek gelaat, dat de rust-van-veel-geld had, zoo direct en veelzijdig met hun bestaan had te maken. In bijna alle betere restaurants was-ie bekend. Hij at de duurste zaken, at onmatig veel, om z'n lichaam ‘gezond’ te houden, dronk weinig, maar de voortreffelijkste merken, gaf ruime fooien, reed in 'n eigen voiturette, had niet een vaste maitresse - aan alle pseudo-huwelijken had-ie 'n broertje dood! - en was enkel bij z'n concurrenten minder getapt, omdat-ie de reputatie had ‘Schmu’ van anderen door z'n reizigers te laten opkoopen.

‘Klaar?’, vroeg-ie den kleinen eenoog. Hij hield van Semmy Lubinsky. Hij hield van 't Breslauer joodje, dat vierde klasse naar Berlijn was gekomen, en 'r zich zoo doorheen had geslagen, dat-ie 'r eindelijk, na zorgen, tegenspoed en misère, voor goed bovenop scheen. Hij hield van den leepen kameraad, die Berlijn als geen tweede, in alle lagen, kende. Hij hield van den taaien, mismaakten worstelaar, wiens eene oog 't in de struggle-voorzaken af had geleid. Hij hield van den vertrouwde-in-vrouwen-aangelegenheden. Deugd bracht soms menschen saam. Ondeugd hechtte ze sterker, langer, intiemer. Deugd was 'n maatschappelijke-extérieure band. Ondeugd 'n band-voor-'t-leven. Als je

[p. 82]

van mekaar dingen, die 't nachtlicht verdroegen, wist - escapades, waartegen geborneerde wetten bezwaar maakten, en je elkander daarbij op hou-en-trouw had gepeild, groeide 'n zoo waarachtige genegenheid, of je in familieverwantschap stond.

‘Klaar, Felixje,’ zei Semmy Lubinsky. Hij had z'n vrij toonbaren, door-de-weekschen ‘Gehrock’ en z'n witte vest aangetrokken, zag 'r met z'n zwart hoedje, z'n wandelstok met gouden knop, vooral door 't bedekte oog, dat 'n duel liet vermoeden, uiterst-correct, op 't aristocratische af, uit.

‘'k Ben tegen half vijf terug, Nathan!’, riep-ie den goedigknikkenden bultenaar in de deuropening toe.

Achter Felix Krüger tipte-ie de trap af.

Maar halfwege de ronding was 'r nog even 'n kort oponthoud.

Met lekker-vlugge stappen, twee aan twee treden, liep 'n jongmensch naar boven.

‘Ken je nou niet helpen, Schüler! Mot je terugkommen na half vijf!’ zei-ie, plezierig-vertrouwelijk.

‘'k Heb vanmiddag geen tijd!’

‘Dan maak-ie maar tijd, jongetje! Dan mot je wat vroeger opstaan! Zeker bij de meissies geweest!... Hé?... Wat?’

‘Ken 'k 't niet an Stief afdragen?’

‘Nee!... Nee!... Daar ben 'k liever zelf bij!... Of motten wij twee niet is met mekaar praten!... Hè?... Hè?’

‘Wel Christus, denk je dat 'k niets anders te doen heb, dan hier de trap op en af te loopen?’

‘Doe 't niet! Mijn me zorg!... Zit ik bij jou in de schuld?’

‘En ik verdom 't tweemaal te komen!’

‘Goed! Verdom 't, jongetje!’, zei Lubinsky, geprikkeld.

Benee wachtte Felix Krüger.

‘Wat was dat?’ vroeg-ie: ‘kwestie?’

‘'n Kwajongen!’, lei de eigenaar van 't ‘Lombard- und Lagerhaus’ uit: ‘zoon van zekeren Schüler - herinner je je George Schüler niemeer, jawel!, jawel! - je heb 'm gekend - met naam en toenaam heit 't in de kranten gestaan! - Schüler uit de Potsdamerstrasse - architect Schüler, kom nou! - die zich met gas van kant heit gemaakt...’

‘O, Schüler? Ja, ja!... En speelde die z'n zoon zoo tegen jou op?’

‘Leer 'k 'm af, Felixje! Heb honderden d'r praats afgeleerd, hahaha!’

‘Heb je 'm geld voorgeschoten?’

[p. 83]

‘Nou, nee!... Dacht je dat-ie 't mijn?... As ze bij je kommen, kruipen ze - en as ze motten dokken - 'k leef me van wind, wat? - schreeuwen ze of ze mishandeld worden!... Die kwajongen krijg 'k! We wachten samen tot z'n oom sterft - hij en ik...’

‘O zoo! Voorschot op 'n erfenis?’

‘Of je 't raait!...’

‘Jongen, is dat niet geriskeerd?’

Semmy Lubinsky schudde glimlachend 't hoofd.

‘Ik ga niet over nachtijs’, zei-ie, stilstaand, om de slechttrekkende Noblesse nog eens op te steken: ‘...ken me niks gebeuren... As z'n oom uitstapt, zijn de accepten zoo goed as de Bank... Maar vóór dien tijd spreek 'k met 't kereltje! Ken je mijn overlaten!’

De portier van 't restaurant tikte aan en even later bestelde Felix Krüger 'n dozijn Royal Natives en 'n portie Malossol-Beluga-Kaviar.