Dichters slaags. De lange mars langs de literaire cafés

[p. 5]

De lange mars langs de literaire cafés

‘Als het laatste deel van je trilogie op tijd af is,’ had mijn uitgever met de hem eigen gulheid gezegd, ‘dan maken wij, samen, een triomftournee door heel Nederland en Vlaanderen de komende Boekenweek. Zelfs de Wadden zullen eraan moeten geloven. 's Middags signeren in de plaatselijke boekhandel, en 's avonds voordracht in het literaire café of in de schouwburg. Desnoods twee optredens per avond, wat kan ons het schelen. Ik zorg voor een snelle auto, en ga zelf achter het stuur zitten met een goudgebiesde pet op. Ondertussen laten we het ons aan niets ontbreken ...’

Het najaar liep op z'n eind, het werd december, januari, maar ofschoon het laatste hoofdstuk al was voltooid - het boek kwam niet af. Op het achterbalkon van lijn 3 had al eens een student zijn gezicht vlakbij het mijne gebracht, zeggende: ‘Ah, u heeft dus ook een bruin vlekje in uw linkeroog, net als de hoofdpersoon. Wanneer verschijnt deel drie?’ En in een druk café was mij in dezelfde tijd door de barman een bierviltje toegeschoven met in balpeninkt de tekst: ‘Waar blijft het slotdeel?’ (zonder dat ik kon achterhalen wie de afzender was). Ook het slopen van mijn naamplaatje van de deurpost kon erop wijzen dat ik mighty popular aan het worden was ...

Het kon de voltooiing van nummer drie allemaal niet bespoedigen. Toch zat ik bij het aanbreken van de Boekenweek met al die afspraken, zonder dat me een ‘snelle auto’ met chauffeur ter beschikking stond om ze allemaal af te gaan. Het werd de trein.

[p. 6]

Ondanks een in het bad genoten Alka-Seltzer Breakfast had ik in de trein naar Utrecht nog hoofdpijn van het Boekenbal. Ik zat met mijn rug naar de rijrichting, maar toen mijn oudere collega, die tegenover me zat, mij zijn plaats aanbod - ‘Ik kan goed tegen achteruit rijden’ - werd het alleen maar erger.

‘Te veel op, gisteravond?’

‘Het komt door die verdomde circusstallen van Carré. Ik ben de hele avond en de hele nacht in de stallen blijven rondhangen. Het stinkt daar naar kamelevijgen en olifantsdrollen en leeuwestront van het Chinese staatscircus, god nog aan toe. Een verpletterende atmosfeer. Vooral leeuwestront is erg. Van de lucht alleen al slaat een paard op hol, lees maar na in Bericht aan de rattenkoning. In mijn kop zijn de paarden in ieder geval op hol geslagen ... owh!’

In Utrecht moesten wij, aan kleine tafels naast elkaar gezeten als vroeger op school, ons werk signeren, maar omdat mijn oudere collega vroeger televisiepersoonlijkheid van zijn vak was geweest en mijn boeken bovendien vier keer zo duur uitpakten als de zijne, gingen alle klanten naar hem. (Het kon ook liggen aan de lucht van kamelevijgen, die nog altijd rond mijn kleren hing.) Aan mijn tafeltje vervoegde zich van tijd tot tijd een querulant, met geen andere vraag dan ‘waar of deel drie bleef’. Een enkeling, die de Proloog bij de rest optelde, informeerde dreigend naar ‘het vierde deel’. Het viel me op dat ze, ondanks mijn onbevredigende antwoord, dat telkens weer anders uitviel, diep tevreden weggingen: ‘dat heb ik die oplichter toch eens even mooi onder de neus gewreven ... wat denkt-ie wel ...’

Als hij zijn handen even vrij had, bood mijn collega mij uit een goudkleurige doos een bonbon aan ter grootte van een petit four. De door een medewerkster van de boekhandel geserveerde ijskoude witte wijn spoelde de stinkende koppijn ten slotte afdoende weg.

[p. 7]

In zijn correspondentie had een leraar Nederlands uit Breda mij, heel ondeugend, zijn ‘vrouwenklasje’ als publiek beloofd. Club Story, waar het voorlezen plaats zou hebben, leek me een wat geforceerde naam voor een literair café, maar het kon ermee door.

Ik vergiste me. Club Story droeg op zijn uithangbord het logos van het roddelblad ‘Story’, en de sfeer was er navenant. Veel rood pluche, zilverwitte ruches aan de gordijnen, gedempt roze licht: de attributen van een hoerenkast. Club Story bleek de ‘nazit’-ruimte van het chique Bredase restaurant De Adelaar. Om op zo'n doordeweekse avond wat extra klanten te trekken, had de bedrijfsleider een leraar Nederlands in de arm genomen ter organisering van een maandelijkse voorleesbeurt. Ik zou de eerste gast van de reeks zijn.

Mezelf kwellen met de vraag hoe die schoolmeisjes zich in deze bordeelachtige ruimte zouden voelen, hoefde niet langer toen ik het ‘vrouwenklasje’ van de leraar binnen zag komen. Berustende dames van middelbare leeftijd, met blauwspoeling, paarsspoeling, zilverspoeling. Het leesclubje van de moedermavo, wat onwennig oogknipperend tegen het gedempte licht, dat ik normaal ‘spinragachtig’ zou hebben genoemd, maar dat hier uitsluitend de associatie met netkousen opriep.

De geheel in antraciet gedachte bedrijfsleider van auberge De Adelaar zag er persoonlijk op toe dat de dames de duurste drankjes bestelden; een glaasje jonge rode wijn van f 8,50 was wel het minste. Zelf liet hij onophoudelijk, met een kort, agressief gebaar, zijn glas met witte port bijvullen. Hij was het soort alcoholist, zag ik meteen, dat er zijn werk ‘bij kon doen’. Maar naarmate de avond vorderde begon er iets ongeremds, iets geforceerd euforisch' door het antraciet heen te dringen. Zo onderbrak hij mij (terwijl ik bij dat licht toch al met mijn neus pal op de bladzij de tekst moest zien te ontcijferen) midden in een zin met de uitroep: ‘Stop! Ik zie het helemaal voor me ...! Stop! Daar ...’ Zijn lange, dunne pierlala-armen beschreven lussen in de lucht. De dames draaiden zich om naar de donkere lambrize-

[p. 8]

ring waar hij zijn blik op gevestigd hield. ‘Daar, op dat donkere paneel, komt in witte sierletters, met de hand getrokken, Patrizio Canaponi te staan. Maar gaat u verder met uw ... Ik ken hier iemand in Breda die dat vroeger in Amsterdam deed, op het grachtengroen van de voordeuren. Patrizio Canaponi ... ik zie het voor me.’ (Hij kneep één oog dicht.) ‘En elke collega die na u hier optreedt, krijgt zijn naam in witte krulletters op een volgend paneel. Maar gaat u verder, gaat u verder. - Wat zou u zeggen van een hapje bij de borrel, dames?’

In de moedermavo circuleerde nog de prijskaart, zonder dat een beslissing was genomen, maar daar werd al een reusachtige ovale schaal met bittergarnituur tussen de glazen geschoven, die begroet werd met korte kreetjes. De rekening werd discreet onder een bierviltje geschoven. Zo werden die vrouwen, die de nette armoede waarschijnlijk nog niet lang te boven waren, geprest mijn honorarium bij elkaar te brengen. En meer dan dat, want er moest ook winst gemaakt worden.

Nadat de dames, daartoe aangevuurd door hun leraar Nederlands, mij op strenge toon hadden gevraagd ‘waar toch het derde deel van de trilogie bleef’, en ik daar naar beste eer en geweten een antwoord op had gegeven, vond ik het tijd worden - er was van acht tot half twee vrijwel onafgebroken voorgelezen, zo'n halve paperback - mijn hotel op te zoeken. Toen ik, na de moedermavo te hebben bedankt voor de welwillende aandacht ‘en de interessante vragen’, te kennen gaf Club Story te willen verlaten, begon de antracietkleurige portverslaafde sissend met zijn ober te overleggen. De ober maakte verontschuldigende gebaren. Te weinig in het laadje gebracht. Ten slotte wendde de manager zich met zijn geparfumeerde adem blafferig tot mij.

‘Wat hadden wij ook weer als honorarium afgesproken?’ Het was erg aardig van hem de dames te laten weten waar hun goeie geld heen ging.

‘Driehonderd gulden exclusief reis- en verblijfkosten. Het verbaast me dat u zich dat niet herinnert.’

[p. 9]

‘Als u maar weet dat het op z'n zachtst gezegd onfatsoenlijk is zomaar midden op de avond weg te lopen, en ons met een zaak vol gasten te laten zitten.’

Hij nam een stapeltje bankbiljetten uit zijn binnenzak, en telde met overdreven natgemaakte vinger het geld neer. ‘Hier, wij houden de eer graag aan onszelf.’

Hij ging me persoonlijk voor naar de personeelsuitgang, en opende de deur. ‘Wegwezen,’ siste hij nog in mijn nek.