Vader vertelt

[p. 225]

Meisjes komma dat zijn mooie dingen uitroepteken

Zo denk ik met weemoed terug aan het laatst van de oorlog, hongerwinter '45, toen ik kennis had aan niet alleen het mooiste maar ook het verstandigste meisje van de klas; Ansje Pont, onze latere teevee-omroepster en Rotterdamse kabarettière, Ansje van Brandenburg! En zoals je wel meer ziet wierp een nog eens zo stralend tot wasdom komend talent zijn schaduw al ver achteruit want Ansje was toen ook al de beste wanneer het op zingen en voordragen aankwam zodat nu letterlijk eenieder dol op haar was. Ik werd er onder die algemene simpatie voor haar tenslotte enigszins terneergeslagen, zo niet doodziek van. Gelukkig had ik een ijzersterke troef achter de hand; cokes, die ik uit de kelder van het flatgebouw waar we woonden jatte en op de stoep van de voordeur gezeten met een hamer geduldig in kleine brokjes sloeg zodat het noodkacheltje bij Ansje thuis weer wat kon roken. Dit alles smeedde natuurlijk een band gezien de ellendige omstandigheden waaronder velen toen gebukt gingen. Helaas, dit voordeel ging weer geheel teniet door het schoeisel waarop ik voort moest; driekwart damesrijglaarsjes die ik had gekregen van een simpatieke mevrouw en waarover vooral mijn opvoeders zich verrukt toonden doordat ze me als gegoten zaten, de zolen nauwelijks belopen en daarbij van vooroorlogse kwaliteit waren terwijl het bovenleer nog geen krakje of barstje vertoonde. Alleen de veters ontbraken maar een stukje touw werd nog ergens gevonden waardoor ik de balletachtige schoentjes alsnog doormiddel van talloze haakjes kon dichten. En zo, zwikkend en wankelend op de hoge hakken, strompelde ik voort. Het was geen gezicht natuurlijk en al spoedig was

[p. 226]

ik op school dan ook de risee, een bespotting voor allen. En inderdaad, je kon beter op de houten kleppers lopen of in stukken autoband want al bood dit soort voetbedekking nauwelijks beschutting in dit barre jaargetij, je kwam er tenminste op vooruit, iets dat voor mij alleen nog maar met de grootste inspanning was weggelged. Eerlijkheidshalve dient hierbij erkend dat Ansje zich nimmer laatdunkend over mijn laarsjes heeft uitgelaten. Niet in woord en niet in gebaar wat mijn gevoelens voor haar alleen maar verdiepte. Maar meedoen met spelletjes, Ansjes hand vasthouden en in een lange sliert elkaar dan met een rotgang rondzwieren, nee, daar moest ik mij afzijdig van houden. Ik heb alleen emmers cokes voor haar kunnen zeulen.

Ach, dan Fennie van G. wier vader een praktijk had als vrouwenarts op de Koninginneweg en over wie ik dermate smerige dingen te verhalen heb dat ik er de voorkeur aan geef haar naam maar aan een al te direkte publiciteit te onttrekken. Fennie was verre de mindere van Ans. Minder mooi van gelaat en nogal propperig van gestalte. Haar schoolprestaties waren ook niet zo bizonder en dat was te laken want haar ijver viel te verwaarlozen. Gelukkig zijn dat allemaal zaken die, wanneer het er op aan komt, voor meisjes nauwelijks een rol spelen. Het gaat er dan niet om of ze intelligent, of minstens onderhoudend zijn en gezegend met talent of kapaciteiten, maar of ze zich bereidwillig tonen en eventueel een handje meehelpen. En dat wilde Fen, zij het helaas niet alleen voor mij. Haar ontuchtige handelingen vonden altijd in vereniging plaats of toch minstens in het nabijzijn van haar vriendin Marijke die een stuk langer was, zwart haar had en er zich verder volledig van distantieerde, al toonde ze bij Fennies sessies natuurlijk altijd wel een gezond stuk nieuwsgierigheid.

[p. 227]

Daar, waar nu het Hilton hotel zijn vele Amerikanen ontvangt, was eertijds de Minerva manege gevestigd die omgeven en daardoor aan het gezicht onttrokken was door een dichte gordel van struikgewas en bomen en waarin we ons na schooltijd begaven om Fennie bezig te zien. Het dichte groen had een geur van avontuur. Het was er enigszins geheimzinnig, bij somber weer zelfs ronduit dreigend en het hing er vol spinnewebben. Je kon er trouwens prima stokken, van die lange zwiepende, van de struiken breken waarmee we elkaar dan zo hard mogelijk tegen de knieën sloegen. En dan gebeurde het! Fen gooide haar schooltas in de mulle aarde, knoopte haar jas open en zei: ‘Komen jullie. Ik ga het doen, hoor!’

Een diepe stilte viel en we kwamen, nieuwsgierig, toch enigszins bevreesd en bovenal bewust deel te hebben aan iets onnoemelijk verkeerds, iets zeer strafbaars ook om haar heen staan. En dan trok Fennie als een volleerde vedette langzaam haar rokje op tot ze het met haar kin tegen haar borst gedrukt omhoog kon houden en met een ernst, een betere zaak waardig trok ze met een vinger het elastiek van haar meestal wollen gebreide onderbroek zo ver naar voren dat we haar navel konden zien! En denk niet dat tijdens deze seance ook maar een opmerking, één grapje werd gemaakt! We waren er allen, ikzelf inkluis, denkelijk van doordrongen dat we aan de vooravond stonden van een belangrijke gebeurtenis; een ingrijpende zaak tevens.

Mocht Ansje mijn liefde hebben, Fennie de belangstelling, ronduit onverschillig stond ik tegenover haar van wie ik de naam niet eens over de lippen, laat staan uit de pen kan krijgen omdat het ronduit schandalig is wat ik over dit meisje heb mee te delen en die ik hier dan ook M. (van Marie) van V. zal noemen. Het betreft een gewoonweg schaamteloze

[p. 228]

affaire die zich eveneens in het laatste oorlogsjaar afspeelde; en wel in de zomer.

Ik kende M. vagelijk van uit de buurt en ik kwam haar in de omgeving van het Mirandabad tegen waar ze een zwemles in ontvangst moest nemen. Wat de reden was dat ze hier van af zag kan ik me niet meer herinneren maar we raakten tenslotte verzeild aan de Amstel, bij de Rijnstraat, waar het toentertijd nog niet zo was volgebouwd alhoewel er al wel terreinen bouwrijp gemaakt waren doormiddel van opgespoten zand wat toen evenzoveel ideale strandjes betekende voor talrijke Amsterdammers.

Het was overal druk want de stad stonk en de zon was gratis en leverde volgens de toen heersende opinie daarbij ook nog eens de broodnodige vitaminen, eiwitten en mineralen die de uiterst karige oorlogs-rantsoenen al lang niet meer bevatten.

We vonden een plekje temidden van talrijke moeders met kinderen. Mannen zag je nauwelijks meer sinds eenieder tussen de zestien en vijftig jaar door razzia's werd bedreigd. Slechts bejaarde heren, meestal met opgerolde broekspijpen in het Amstelwater staande waar ze met primitieve hengels probeerden iets eetbaars te verschalken, waren te bekennen benevens een landstormer, ook al niet meer een van de jongste, met een dubbelloops jachtgeweer op de rug. Alleen rondom deze op wacht staande, in een sjofel uniform gestoken oude man die er maar een pijpje bij had opgestoken, was een grote open plek zand waarin slechts een hond dolde.

Nauwelijks hadden we ons neergezet of M. nodigde mij uit doormiddel van een lekke zinken emmer die ze had gevonden, een kuil te graven en de wanden daarvan op te hogen met rietplaggen, kapotte kartonnen dozen en wat verder de hand

[p. 229]

nog kon vinden zodat we enigszins aan het oog van de omzittenden werden onttrokken daar ze ‘zenuwachtig werd van al die vervelende mensen en die afschuwelijke kinderen’. Met tegenzin want ik hou er al niet van zo maar ergens op de grond te gaan zitten en ik ben ook geen type dat er gemakkelijk toe komt temidden van anderen de schoenen en de kousen er bij uit te trekken en het was toch al zo warm daar, toog ik aan de arbeid tot het resultaat M. bevredigde. Languit legden wij ons neer en keken op naar een blauwe lucht waarin formaties bommenwerpers witte strepen trokken terwijl zo nu en dan uit de richting van Schiphol gebons klonk van de daar opgestelde Flak. Ik weet dit alles nog zo goed omdat er geen luchtalarm was gegeven. Streep aan de balk want men was niet karig de sirenes te laten loeien en jammeren.

M. verspreidde een zoetige kaaslucht, was intens bleek op het doorschijnende af, droeg een bril wat ik haar moeilijk kwalijk kon nemen want ik was zelf al aan de fok en veel te grote rubberen kaplaarzen met gaten in de zolen die ze, na ze te hebben uitgeschopt, met zand had gevuld om ze van binnen te drogen. Het is me werkelijk een raadsel waarom ik met haar die middag ben opgetrokken. Waarschijnlijk uit verveling daar we indertijd geregeld schoolvrij kregen omdat de onderwijzers onderdoken en we bovendien voortdurend in andere gebouwen les moesten krijgen, dit laatste door toedoen van de Wehrmacht, een afdeling van de Feldgendarmerie met indrukwekkende metalen schilden op hun borst, die zich in onze school had ingekwartierd. Al met al dus nauwelijks een klimaat voor ongestoord onderwijs wat me overigens een rotzorg was.

Kleuters die over de door mij met enig vernuft aangebrachte borstwering klommen en in onze kuil wilden afdalen kregen

[p. 230]

van M. zand in de ogen en klinkers naar het hoofd. Ook moest ik geregeld overeind om te zien of het al wat leger om ons werd omdat ze me iets belangrijks wou vertellen, iets geheims ook wilde laten zien waar niemand verder getuige van mocht zijn.

Was ik nieuwsgierig? Ik geloof dat ik het liefste naar huis wilde want er waren weer twee roggebroden uit Varsseveld aangekomen en ik had een gezonde appetit. Maar ik wist ook wat hoffelijkheid was. Dat leerde je indertijd niet alleen goed schrijven maar ook toepassen. Op straat schoot je toe wanneer iemand struikelde. In de tram veerde je op als de zitplaatsen volgeslibd waren. Je liet voorgaan waar het maar kon en je beaamde alles bij het leven wat de ouderen ook maar te berde brachten. En tegenover dames en meisjes gedroeg je je. Zonder meer. Daarom zal ik wel zijn blijven plakken en bakken in het zand dat naar teer stonk.

Vanwege M. d'r vrouwelijkheid, zal ik maar zeggen.

De zon begon, boven de gashouder aan de Omval aangekomen, te zakken en ik besloot nu toch maar eens op te stappen. Er zal ook wel een Spertijd geweest zijn waarin je na achten alleen nog maar met een speciale vergunning op straat kon komen; of je moest natuurlijk fout zijn. M. echter wilde me niet laten gaan voor ik deelgenoot was geworden van haar prangend geheim. Ze veerde plotseling op de knieën en vroeg me toen of ik niets aan haar zag. Ik keek en bevond alles in orde.

‘Me melksalon,’ zei M. en trok haar bloesje strak naar beneden. Het speet me maar ik moest bekennen hiervan niets te kunnen zien.

M. werd boos en zonder blikken of blozen ontsloot ze enkele knoopjes en toonde mij plompverloren haar sneeuwwitte

[p. 231]

bovenlijf. Het was zo plat als een dubbeltje.

‘Je moet er ook langs kijken,’ hield M. vol en bereidwillig keek ik er langsheen maar ze bleef daar als een jongetje.

‘En als ik nou zo doe?’ vroeg M. nog en duwde met haar handen d'r huid over de ribbekast naar boven. Er ontstonden twee malle plooien, meer niet.

Uit mijn weinig enthousiaste reaktie begreep M. tenslotte wel dat ze, wat mij betreft, de bout kon hachelen met haar vieze gedoe. Toch heeft ze nog getracht mij over te halen aan haar tepeltjes te zuigen omdat dit, zoals ze gehoord had, de groei van de boezem aanmerkelijk deed verhaasten. Zonder resultaat overigens want ik was zeer kuis en vreesde elk moment iemand op de rand van onze kuil boven ons te zien uittorenen. ‘Sijkert!’ schreeuwde M. me plotseling toe en tot mijn stomme verwondering zag ik tranen in haar ogen terwijl ze een steen naar me gooide. Nog voor ik haar een klap terug kon verkopen had ze haar regenlaarzen al gegrepen en holde voor altijd weg; richting Berlagebrug.

Wat valt er uit dit alles nu te leren? Weer niets, naar ik vrees.

Mannentaal, Bruna b.v. '74