Vader vertelt

Aan de rol met ome Nol

We lieten hem binnen en hij bracht, zoals laatst, toen hij midden in de nacht, voor hij bij ons kwam, in zijn eentje een zware afrastering verbrak in de polders en een enorme afsluiter dichtdraaide in de pijplijn die Mobil Oil verbindt met Europoort, storm mee. En regen. Dorre blaren en een modderig spoor op onze vaste vloerbedekking in de vestibule.

Zonder iets te zeggen liep hij langs ons heen de kamer binnen, zeeg ineen op de vloer waar we van die grote, bontgekleurde ligkussens hebben en sloot prompt de ogen.

[p. 134]

We houden ervan wanneer mensen zich bij ons op hun gemak voelen en doen of ze thuis zijn. Rijk zijn we niet maar het is bij ons altijd machtig gezellig. Dat mag best eens gezegd worden. Maar met hem wisten we het nooit. Hoe lang kenden we hem al? Zeker een jaar of acht. Een jong ogende man van middelbare leeftijd die altijd perfekt gekleed gaat en in dure Engelse wagens rijdt. Zo op het eerste gezicht een goed geslaagde ‘dure’ zakenjongen, maar als je scherper toekeek werd het toch anders. Hij heeft iets rebels en vrij's en onvervaards. Vaak bizonder onparlementaire opmerkingen en eeuwig smurrie aan zijn kleding. Alsof hij op ellebogen en knieën ergens gedwongen was geweest over te gaan in een tijgersluipgang. Ook nu weer. De gleuf was uit zijn ongetwijfeld dure hoed en er hingen knopen los op een niet nader te noemen plaats.

We maakten sterke koffie en zetten een grote kop voor hem neer.

Hij bleef met gesloten ogen tegen de muur zitten en zei ineens, hard en plat: ‘Gelul!’

Gelukkig. Zo kenden we hem weer. Grof, maar nog steeds in leven.

‘Hoezo?’ We probeerden hem uit zijn tent te lokken, want hij heeft altijd van die interessante verhalen; wild en ongeoorloofd.

‘Gelul!’ riep hij nog eens, waarop we maar de deur naar de slaapkamer van onze dochter zachtjes sloten, opende toen zijn ogen en keek ons stralend aan. ‘Schrik maar niet,’ zei hij, ‘ik kom net van mijn boekhouder. Eind van het jaar nietwaar. Balans.’

We knikten maar eens. We zouden nooit willen ruilen. Hij heeft een vrij groot bedrijf en wij slechts huursubsidie, soms w.w. en zo nu en dan een sociale steunuitkering. Dat is tegen-

[p. 135]

woordig prima geregeld. Allerlei instellingen staan direkt met geld voor je klaar. Kind kan de was doen. Maar hij moet alles zelf opvangen. Dat brengt maar zorgen mee.

Alsof hij onze gedachten geraden had, glimlachte hij wat voor zich heen. ‘Ik mag opnieuw niet mopperen. Behoorlijk verdiend. Fijn geïnvesteerd. En de belasting is dermate raak dat ik geen enkel gewetensbezwaar heb.’

‘En de milieuvervuiling?’ informeerden we voorzichtig want we herinnerden ons een foto van zijn fabriek waarop nogal wat hoge schoorstenen zichtbaar waren.

‘Haha.’ Zijn lach klonk vreugdeloos. ‘Tonnen heb ik uitgegeven,’ bekende hij, ‘om de ergste troep uit onze walm te halen. En waarom? Was helemaal niet nodig geweest. Kijk naar Europoort. Dat milieu is totaal vergiftigd. En de mensen maar bellen als het daar door de weersomstandigheden te hard gaat. Maar die lijnen naar de alarmcentrale zijn evenzoveel veiligheidsventielen voor de onlust van de burgers. Want iets wezenlijks valt er niet te regelen daar. Hooguit kan de overheid iets verzóeken aan de industrie. En inmiddels zakken de mensen na hun telefoontje weer achterover voor hun téévéé's.’

‘Ja, maar minister Stuyt heeft nu toch een wet erdoorheen gekregen na die recente golf van stank!’ brachten wij daar tegenin.

‘Geen hond die met die maatregelen in de hand iets tegen de grootste vervuilers zelf zal durven ondernemen,’ wees hij ons terecht, ‘omdat men dan zal verzeilen in een eindeloze reeks van gedingen en processen. Trouwens, wanneer de werkeloosheid nog toeneemt, en de geldontwaarding, en eenieder het steeds moeilijker zal krijgen, zal men wel uitkijken industrieën lastig te vallen. Jullie hebben ons veel te hard nodig om steeds grotere welvaart te verkrijgen. Steeds meer geld voor jullie nut-

[p. 136]

teloze bestedingen en kinderachtige wensen.’

Die zat. Eén-nul. We waren even stil. ‘Toch veranderen er wel dingen ten goede,’ meenden wij en sloten een bovenraampje want de koude wind stond er pal op en we waren i.v.m. de centrale verwarming dun gekleed. Niet dat we geen warme truien en zo hebben maar binnen droegen wij die hier niet.

Zijn gezicht drukte nieuwsgierigheid uit. Onverholen. ‘We bedoelen,’ zeiden we, ‘al die prima mensen die hier in de Bijlmer werken. Kinderen van hun tijd. Dat zie je direkt. En reken maar dat al die opbouwwerkers, sociale werkers en...’

Hij stak een hand in de hoogte. ‘Oké. Ik weet wat jullie bedoelen. Ik denk even met jullie mee. Daar vallen allen die een stuk verantwoordelijkheid durven vragen en dragen en alternatieven stellen ten dienste van de gemeenschap onder. Die golf van inspraak die deze mensen afdwingen...’

‘Juist!’ Het was eruit voor we er erg in hadden.

‘Weten jullie eigenlijk waarom die types zulke grote neuzen hebben?’ vroeg hij ineens nadenkend. En inderdaad. Nu wij de ons bekende figuren uit de sociale akademie voor de geest haalden; zij die dag in dag uit in ‘het veld’ waren, bleken zij allen grote tot zeer grote neuzen te bezitten. ‘Dat is ook wat!’ riepen we uit. ‘Het was ons nog niet eerder opgevallen, maar nu je het zegt...’

‘Weet je waarom?’ bleef hij zachtjes aandringen.

‘Jullie weten het niet, zie ik? Om eruit te vreten natuurlijk! De godganse dag! Oelewappers! En ondertussen maar knappe salarissen vangen. Voor hun kulturele werk. Joehoe! Man, je bescheurt je als je hoort waar dat slag zich mee bezig houdt. En maar vergaderen. En maar eisen van onze regering die toch al zo diep in de put zit. Geld, geld en nog eens geld. Voor werk als een kinderhemd. Kort en bescheten...’

[p. 137]

Nu houden we niet van zulke uitdrukkingen. Zo animaal. We konden er dan ook alleen maar het zwijgen toe doen en hopen dat de dochter niet wakker werd en aan de deur kwam luisteren. ‘Zullen we het nog maar weer eens over de luchtvervuiling hebben?’ vroegen we want daarover is al zoveel gezegd dat niemand er zich nog noemenswaard over opwindt. Hij liet een scherp, en naar het ons toekwam, bewonderend gefluit horen. ‘Oké,’ zei hij. ‘Doen we. Zal ik er dan maar even bij gaan staan?’ En voor wij iets konden antwoorden ter bemoediging of afkeuring stond hij al op de tafel. Een imposant gezicht, daar ging niets van af. Een combinatie van Troelstra, kracht, Marx en Abraham Kuyper. En toch ook met dat losse van deze tijd. Dat ontzettend makkelijke van vrijetijdskleding en plastic verpakkingen.

‘Luchtvervuiling’, begon hij te doceren, ‘vindt overal plaats. Te land, ter zee en in de lucht. Maar ook in je mind, weet je wel. Om daar nog iets aan te doen en dat nog op tijd te doen, dus voor het te laat is en wij allen zijn ingepakt en doorgetrokken, kan alleen trotyl nog helpen. Om dit spul te verkrijgen is een tocht naar Antwerpen nodig. Recht tegenover de statie is een brede weg, een lei, zoals ze het daar om een of andere reden noemen. Gewoon inlopen en dan de eerste straat links inslaan. Het derde café, weer links een dancing of wat ze daar onder verstaan, is een zaak die o.a. door veel ex-mijnwerkers wordt bezocht. De baas of een van zijn uitsmijters wil je er graag eentje aanwijzen, bezig zich weer eens te bezatten. Van deze mensen kan je het spul kopen. Trotyl, springstof uit oude mijnvoorraden uit de Borinage en zo. Uitstekende waar in handige éénpondsverpakking. Veilig want weinig kritisch maar wel zeer efficiënt. Ze leveren je er dan nog gratis slagkoord bij. Een meter slagkoord brandt 25 sekonden. Je kan zo precies uit-

[p. 138]

rekenen wanneer je de grote BOEM! wilt laten schallen. Zowel slagkoord als springstof in dikke, vetvrije en vochtafstotende verpakking, kunnen tegen vocht. Je kan er zelfs onder water een ontploffing mee veroorzaken, mits dit geschiedt binnen het kwartier. De inhoud van een flinke koffer is binnen het uur te leveren. Prijzen van honderdvijftig tot, in het uiterste geval, honderdvijfenzeventig gulden, maar dan wel in Frankskes, want het zijn meestentijds domme lieden met een ingekankerd wantrouwen tegen vreemd geld. Ze zijn te lang uitgezogen en voor de gek gehouden door de Walen, de Kerk en het Grootkapitaal. Kunnen jullie me volgen?’

‘Allemachtig, oom Nol,’ riepen we in koor, ‘weet u wel wat u zegt?’

‘Dat slaat, neem me niet kwalijk hoor dat ik het zo formuleer, als kut op Dirk,’ sprak hij kalm en zo koel van boven op ons neer. ‘Allicht weet ik dat. Ben ik dement?’

We meenden van niet maar wezen hem wel op het strafbare van deze aankoop.

‘Zeker, ik in mijn eentje oliepijpen dichtdraaien, hè?’ vroeg hij kribbig. ‘IK alleen een beetje de strijd aanbinden, hè? En de rest op hun krent naar Peyton Place kijken. Alsof ik dat niet wil zien!’

‘Zullen we de Teevee aanzetten?’ vroegen we hoopvol, maar hij wees ons van onze tafel terecht. ‘Even afmaken lui. Me niet het woord laten ontnemen door een voortdurend monologen spuiend apparaat. Dat is ondemokratisch. Goed. Met onze springstof over de grens geeft geen probleem. Er is, zeker in de trein, geen kontrole meer. En nu maar brieven schrijven. Naar Shell Chemie. Naar de televisie want dat zijn ook aartsvervuilers. Naar de Chemische fabriek Naarden, en noem maar op. Met het verzoek ogenblikkelijk het bedrijf stil te leggen en

[p. 139]

niet eerder te gaan draaien dan nadat werkelijk àlle maatregelen zijn genomen. Even wachten nu. Wil iemand luisteren? Nee, niemand wil luisteren. Allen gaan door of er geen vuiltje aan de lucht is. Nu komen we in aktie.’ Er kwam iets sluws op zijn gezicht terwijl hij met zijn wijsvinger zijn neus krachtig naar rechts drukte. Zijn stem daalde tot gefluister en wij bogen ons diep, diep voorover om toch maar niets van zijn schandelijke praat te missen. ‘Jongens,’ ging hij zachtjes verder, ‘een pond trotyl in schakelkamer C te Bussum en het is voor een week gedaan. Moeilijk? Ben je gek. Gewoon een overall aan en daar is de man van de luchtverversing. Klim maar achter een schakelkast en deponeer je pakje. Twintig meter slagkoord eraan gedraaid, de sigaret tegen het verste eind en langzaam, zéér langzaam weggewandeld.’ ‘En de mensen die er werken dan?’ riepen we uit. ‘Je kan toch wachten tot het lunchpauze is,’ meende hij. Weten jullie dat, mits voorzien van een gele of blauwe helm en smoezelige witte overall, elk bedrijf zo lek is als een mandje? Probeer het maar. Deponeer de pakketten onder schoorstenen, leidingen, kraakinstallaties en hoop dat het middel niet erger is dan de kwaal. Maar na een paar knallen moet je zien hoe de vervuiling hand over hand afneemt. Al was het maar omdat het vaak maanden duurt voor een vitaal punt dat je hebt gemold weer is hersteld en zo'n hele stinkfabriek tijdelijk met vakantie moet.’

Het werd ons te dol. We probeerden hem van onze tafel te trekken en op zijn schoot te gaan zitten maar hij (wordt vervolgd)

Bijlemer Prinz' - 1971