Het dagboek van dr. G.H.C. Hart

Zondag 13 oktober 1940

Gistermiddag zijn Welter en ik per auto naar Worcester geweest, waar wij enkele boodschappen deden en de prachtige kathedraal bezochten.

Wij brengen hier een prettige en rustige weekend door en bekomen wat van het afschuwelijke leven in Londen.

Ik heb met Welter opnieuw een hobby van mij besproken, die in dit dagboek al eenige malen is vermeld, de noodzakelijkheid van de publicatie van een Oranjeboek door de Regeering.

Van Kleffens heeft die publicatie onder verschillende voorwendsels telkens uitgesteld en heeft nu een boek geschreven²⁹⁹, waarvan uittreksels in de ‘Daily Telegraph’ zijn verschenen; afgescheiden van het feit, dat die artikelen vrij ontactisch en onbenullig zijn en dat het o.i. slechte stijl is, dat een Minister in functie een relaas van zijn eigen beleid publiceert, kan zulk een werk natuurlijk onmogelijk in de plaats treden van een officieele publicatie van hetgeen Nederland vóór en na den inval is overkomen; zulk een publicatie is volstrekt noodig voor latere documentatie en geschiedschrijving en dubbel noodig, nu er destijds een leugenachtig Duitsch witboek is verschenen over het heulen van onze Regeering met de Britsche en Fransche vóór den Duitschen inval³⁰⁰.

Wij hebben wél een Oranjeboek gepubliceerd in Maart of April over allerlei schendingen van onze neutraliteit door de oorlogvoerenden³⁰¹: een serie nota's van onze zijde, waarop nooit of onbevredigende, ant-

299 The Rape of the Netherlands, Londen 1940.

300 Zie noot 72.

301 Nl. Oranjeboek April 1940.

[p. 165]

woorden zijn ontvangen, maar over wellicht de gewichtigste periode in onze heele geschiedenis ontbreekt nog altijd een officieel, nuchter en zakelijk relaas.

Allerlei voorwendsels zijn gegeven om de niet-verschijning goed te praten: het materiaal ontbrak (onwaar!); er was niemand om de zaken te boek te stellen (onwaardig!); het kan niet aan de Staten-Generaal worden aangeboden zooals gebruikelijk (een uitvlucht!).

Ik sprak er ook met Steenberghe over en hij zegde toe, de zaak opnieuw in den Ministerraad te zullen aan de orde stellen. Ik suggereerde o.m. vijf belangrijke hoofdstukken: a de voorgeschiedenis en de inval van Duitschland; b de krijgsverrichtingen in Nederland; c het Duitsche Witboek en zijn weerlegging; d het beleid en de maatregelen van de Nederlandsche Regeering in Londen; e de interneeringen van de Duitschers in onze overzeesche gewesten.

Ben benieuwd of er tenslotte iets van zal komen³⁰².

Wat de interneeringen in Indië betreft, de Indische Regeering heeft er eindelijk in toegestemd de Duitsche vrouwen in Indië vrij te laten en te evacueeren en nu is van de Zweedsche Regeering bericht ontvangen, dat de gevangen genomen Nederlandsche vrouwen zullen worden vrij gelaten en geen Nederlandsche vrouwen meer zullen worden geïnterneerd³⁰³. Dit laatste is een pak van mijn hart, want ik ben altijd bang geweest, dat die kerels onze vrouwen in Holland, inclusief jou, iets zouden aandoen; dat hield mij vaak erg bezig.

Intusschen blijven de Duitsche mannen in Indië nog geïnterneerd en telkens bereiken ons berichten van nieuwe interneeringen in Holland als représaille.

Ik vind Indië in dit opzicht nog koppig en zie geen bevordering van ons oorlogsdoel met 't vasthouden van die Duitsche burgers.

Alweer een poging om jou te bereiken vergeefs gebleken: een bericht van mij voor jou bestemd aan den Nederlandschen consul in Lissabon³⁰⁴, kwam onbesteld en zonder commentaar terug: zie ommezijde.- - -³⁰⁵

Van de Stadt van de Nederlandsche Handel Maatschappij, die na het vertrek van Pauw naar Amerika voor dringende zakenaangelegenheden (lees: ‘vanwege overspanning, tengevolge van het bombardement’; zoo zijn er velen) de leiding heeft van de zaken van de N.H.M. hier, vertelde mij, dat hij uit Zwitserland van een vriend een telegram heeft ontvan-

302 Zie ook p. 287-288.

303 DBPN, I, no. 430.

304 P.J. Droogendijk.

305 Brief van 6 juli 1940 niet opgenomen.

[p. 166]

gen, dat er voor mij daar een brief van Michielsen is; dat gebeurt wel eens meer, dat iemand hier zulk een telegram krijgt, omdat de telegraafdienst met neutraal Zwitserland vrij snel, maar de postdienst vandaar via Frankrijk, Spanje en Portugal zéér langzaam is. Ik ben natuurlijk erg benieuwd naar dien brief, daar ik hoop, dat daar iets van, of althans over jou bij is. Verder kwam er bericht (hoe, is mij niet duidelijk), dat nu ook de oudste zoon van Michielsen³⁰⁶ naar Engeland wil komen, als ik een behoorlijke baan voor hem in Indië kan vinden. Na overleg met Welter heb ik via Van de Stadt laten mededeelen, dat wij onmogelijk ten aanzien van Indië iets kunnen garandeeren (het gaat daar niet zoo erg goed en bovendien is er, doordat men niet met Europeesch verlog gaat, eerder een overschot dan een tekort aan personeel).

Maar als hij hier eenmaal is (op zijn eigen, m.i. groote risico!) dan zullen wij onze uiterste best voor hem doen.

306 Niet geïdentificeerd.