|
| |
| |
| |
Gevallen van Friso, Koning der Gangariden en Prasiaten.
Twaalfde boek.
DE Prins treed onderwyl, met een' bedaarden zin,
Naast zyn' doorlugten Vrind, de Helle-deuren in:
Aanschouwend met ontzag de afschuwelyke Streken,
Waar in nooit Sterveling vermogte door te breken:
Ja, daar wat adem heeft verstikken moet, ten zy
De Almagtige zulks door zyn sterke hand bevry'!
In dit vervaarlyk Oord is Gras nog Spruit te vinden;
Nog Vogelryk Geboomt, waar onder koele Winden
Het brandende gety des Zomers tegen gaan.
10[regelnummer]
Men ziet hier genen struik in groene Velden staan;
| |
| |
Men ziet geen teedre Bloem met schone kleuren groeyen,
Geen kronkelende Beek langs vette Weiden vloeyen.
De grond is overdekt met zwart en glimmend Zand.
Een zware en heete damp vervuld aan allen kant
De Lugt, bewoond door wrede en vuur'ge Razernyën;
Geschikt om des te meer de Bozen te doen lyën.
Een schrikkelyk geluid van weening en geklag
Verveeld, en vult het oor, en treft het nagt en dag.
Dit is de droevige verblyfplaats van de Zielen
20[regelnummer]
Der Menschen, die tot kwaad en wanbedryf vervielen
Terwyl ze 't Zonne-licht genoten, en wier hert
Nooit door een waar berouw by tyds gezuiverd wert.
Als deez Weêrspannigen hun Lichaam moeten missen,
Stoot d'Opperste hen neêr in deze duisternissen,
Gezwinder dan een Key, door een bedreven hand
Ten slinger uitgelost aan 't Balearisch Strand:
Of sneller dan een droom, de Rustkoets uitgedreven
Als 't lang geketend oog Aurora ziet herleven.
Op 't naad'ren van dit Paar genaakte van allom,
30[regelnummer]
Gelyk een Vogeltroep, een tallelose Drom
Van Schimmen, hengelend nieuwsgierig om hen henen,
Om d'eersten Sterveling te zien, alhier verschenen.
| |
| |
Zy zweefden in een diep stilzwygen heen en weêr.
Niet anders dan de Wind een wigteloze Veêr
Dan hoog en dan weêr laag in 't Ruim des Lugts doet waren,
Niet anders was de vlugt dier stoffelose Scharen.
De jonge Koning kon zyn' weet-lust niet weêrstaan
Op dit gezigt, en sprak aldus zyn' Leidsman aan:
Dewyl gy my wel wilde in deez Gewesten brengen
40[regelnummer]
Zult gy, verheven Geest, ook mogelyk gehengen
Dat myne onnozelheid, myn Aardsch en ruw verstand,
Iets leere van het geen daar omgaat in dit Land.
Ik heb wel eer gehoord door Menschen - tong beschryven
Dat m' op het allerstrengst hier wreekt de misbedryven:
'K zie deze Schaduwen nogtans byna vernoegt;
En 't schynt of niets haar smart, haar lyden doed, en wroegt.
Wat hebben deze dan in 't afgeleide leven
Voor zeldzame euveldaân behartigd, en bedreven?
Daarop vat de Engel 't woord; en spreekt: De Hoogste God
50[regelnummer]
Straft meer en minder kwaad niet met het zelve Lot.
De Wetten, aan den Mensch voorhenen voorgeschreven,
Om die het zwaarst misdoed de zwaarste straf te geven,
Zyn Wetten van zyn' Troon gedaald: van waar zyn magt
Voor alle Schepzelen die daaglyks steld in kragt.
| |
| |
Hoe bozer dat men zy, Gods wille durft veragten,
Hoe meer kastydinge na 't leven zy te wagten.
Oneindig blyft altyd, en onveranderlyk,
Het onderscheid der Helle en van het Hemelryk.
Oneindig scheeld het hier in eeuwigheid te rouwen,
60[regelnummer]
Hoe weinig het ook zy, dan 't Eeuwig Licht te aanschouwen!
De Schimmen, toegesneld om onze komst te zien,
Zyn die der Vadzigen, der lome, en luye Liên:
Die nimmer zelf te regt begrepen om wat reden
De Grote Schepper hen op 't Aardsch Toneel deed treden,
Nog immer tragteden te ontdekken tot wat werk
Hen wierde toegestaan te wand'len onder 't Zwerk.
Van jongs af aan gewoon om nooit te redeneren,
Scheen 't hen een groote schande in d' ouden dag te leren:
En hunne onwetendheid bevatte zelve niet
70[regelnummer]
Waarom hen overal 't afmattende Verdriet,
Gelyk een schaduw, volgde, en nimmer wou verlaten;
Ja, waarom dat ze, verr' van deze plaag te haten,
Der Schranderen vermaak bywonende door nood,
Niet rusteden voor dat hen alles weêr verdroot.
Ik zie (zei Friso toen) een Schim alleen gezeten,
En onophoudenlyk iets tellen of iets meten.
| |
| |
Hy ziet gestadig om, als of hy zich mistroud,
En op het zeerste vreest te worden aangeschoud.
Is de agterdogt ook hier te schromen en te dugten,
80[regelnummer]
Daar Rykdom niets beduid, nog armoede is te vlugten?
Deez (was het antwoord van den onbevlekten Geest)
Is eeuwen voor deez' tyd een Gierigaard geweest.
De Helle Geesten zelfs versmaden deze Lieden,
En tragten hen alom te ontkomen, en te vlieden.
By niemand vinden zy meêly den met hun' staat;
Zo weinig als ze zelfs wel eer de toeverlaat
Der Menschen zyn geweest, wier rampen zy vergaten,
Terwyl ze midden in hunne yd'le Schatten zaten.
Het wanbetrouwen kleeft hen hier niet minder aan,
90[regelnummer]
En 't hart, gewoon om slechts naar meer en meer te staan,
Kan 't dwaas bedugten nooit verliezen van te derven
'T geen zo veel moeite koste om eenmaal te verwerven.
De Mensch, die zich verslaafd aan eenen blinden lust,
En nimmer dien weêrstond, behoud aan deze Kust,
Tot zyne straf, de drift die hem steeds ried ten kwaden,
En kan ze, by gebrek van voorwerp, niet verzaden.
De grootste Hel, die deez gevoeld in zyn gemoed,
Is, dat hy niet meer kan by zynen Overvloed
| |
| |
Den wreden nood en smart van and'ren vergelyken,
100[regelnummer]
Nog spotten met dien 't is mislukt zich te verryken.
In zynen levens - tyd, schonk zyne laffe Ziel
Aan Snoden, wien 't geluk voorheen milddadig viel:
Maar die meer werk van Deugd, dan Aardsche Schatten maakten,
Of in behoeftigheid door ongelukken raakten,
Die zag hy, moest hy hen ontmoeten, smaadlyk aan;
Die liet hy voor zyn oog onmenschelyk vergaan.
Thans teld hy nog, als in een' droom, gestaâg zyn Schatten:
Van tyd tot tyd genoopt op 't spoorlooste uit te spatten,
Op 't merken van zyn' waan, en 't vlugten van het goud,
110[regelnummer]
Waar op hy zyn geluk had enkelyk geboud.
Voorts dient Hem nog tot straf, het smartelyk gedenken,
Hoe dat men openlyk zyn' laatsten wil dorst krenken.
De Dwaas had, toen hy zag dat, met een' Yz'ren Staf,
Hem d' Ouderdom in 't kort zou bryz'len in het Graf,
Zyn' zaam geraapten Schat bevolen, na zyn sterven,
Een' and'ren Gierigaard geheel te doen verwerven;
Op dat dit ydel Goud, door zo veel zorg vergaard,
En in dezelve Kist, en wel mogt zyn bewaard,
En niet gedeeld door zyn rampspoedige Verwanten,
120[regelnummer]
Die de armoê reeds besprong, en drukte aan alle kanten.
| |
| |
Ook had hy, na den dood van dezen zynen Vrind,
Een' anderen benoemd tot dit onnut bewind:
En, nog al niet te vreên, een tyd van honderd jaren
Bevolen dezen Schat ondeelbaar te bewaren.
In 't kort deez zelve Schim, met een verwarden zin,
Tot spyt zelf van de Dood, voerde eerst het middel in
Om honderd jaar, na dat men daald in deze hoeken,
Zich by de Levenden op 't wreedst te doen vervloeken.
Maar de Overheid van 't Land, dat hem had opgevoed,
130[regelnummer]
(Schoon naderhand dit kwaad min weêrstand hebbe ontmoet)
Verbrak diens Dwazen wil; gedurende het leven
Slechts willende den Mensch de magt op 't Aardsche geven:
'T welk dikwyls, als de Dood genaakt, zyn herssens plaagd,
En met den Hemel zyn verzoeninge vertraagd.
Maar 'k zie (voer de Engel voort) ginds eene schaduw zweven,
Die juist het tegendeel voorhenen heeft bedreven.
Daar de Oude Gierigaard beweende dat hy Brood
En Dekzel nodig had, ja Water uit den Sloot,
Daar deed deez Jongeling niets dan zyn' geest te scherpen,
140[regelnummer]
Om 't Vaderlyke Goed onzinnig weg te werpen.
| |
| |
Hy liet geen dwaasheid daar: Hy schikte zyn gedrag
Om naakt en bloot te zyn in zynen ouden dag.
Ook is het hem gelukt. Hy heeft zyn laatste jaren
Behoeftig en veragt langs 't Aardryk moeten waren;
En tot zyn onderhoud, of 't uiterste geweld,
Of wel behendigheid, en list in 't werk gesteld;
Tot dat m' in 't openbaar, door ieder Recht te schaffen,
Hem op het smadelykst gedwongen wierd te straffen.
Vervolgens wierd de Prins op nieuws een gansche Schaar
150[regelnummer]
Van oude en jonge Liên al mompelend gewaar;
Gelyk als of ze, gansch niet met elkaâr te vreden,
Hun tyd in kibbeling en wild gekyf besteedden.
Dit (sprak zyn Leidsman toen) zyn Ouders, die de Jeugd
Van hunne Kinderen niet kneed'den tot de deugd,
Maar die, verr' van by tyds der Godvrugt haar te wennen,
Hen lieten naar hun' lust zorglooslyk henen rennen.
Deez koos de Luiheid, deez de gulzige Overdaad,
De Wellust, die zich zelv met haren adem schaad,
De Trotsheid, die geen Mensch, hoe trots hy zy, kan agten,
160[regelnummer]
De Pragt, Verdelgster van Gewesten en Geslagten;
En geen van allen sloeg het pad der wysheid in:
Ja zelf deez panden van eene onbezonnen min,
| |
| |
Verr' van hun dankbaarheid voor dit gedrag te tonen,
Bestonden in het kort hunne Ouders zelfs te honen.
'Tontzach, dat hy, die Deugd en Waarheidleerd, verspreid,
Bestraalde nimmermeer hunne eerste onnozelheid;
Nog lei den dierb'ren grond van 't tedere betrouwen,
Waar op men 't duurzaam heil der Kinderen moet bouwen:
In plaats van zulks zo viel des Vaders dwaze Leer
170[regelnummer]
Met smaad en wederzin in 't hart des Leerlings neêr:
'T Begrip en 't onderscheid, aangroeyend met de jaren,
Verkond'den eind'lyk hem hoe dwaas zyne Ouders waren.
Het wanbetrouwen sproot uit deze ontdekking voort:
Geen eerbied geen geloof voor 't Vaderlyke woord!
En de veragtinge, 't gelag, de spot van and'ren,
Deed meerder dan dit woord, konde iets hem doen verand'ren.
Maar ginder zie 'k een' hoop (voer de Engel wyders voort)
Van wier hoedanigheên gy moog'lyk gaarne hoord.
Van Deze word 'er meer in dit Gewest vernomen,
180[regelnummer]
Dan golven in de Zee, dan blaad'ren aan de Bomen,
En een on-eindig tal daald nagt en dag hier neêr.
De Waarheid kwam hen nooit te voren als een Leer
Waar aan het nuttig was zyn' tonge vast te maken:
Zy minden eer 't verhaal van nooit gebeurde zaken.
| |
| |
De Logen teelde in 't kort, met list en met beleid,
De Vleyery, 't Bedrog, en de Meineedigheid.
Nu diend hen tot een straf, met ontoesluitbare oren,
De Waarheid van elkaâr op 't hatelykst te horen.
Zyn (viel de Koning toen zyn' Leidsman in 't verhaal)
190[regelnummer]
Hier ook de Vleyers by, die Vorsten in hun Zaal,
Terwyl 'er niemand is die hun bedryf kan wraken,
Tot onderdrukkinge der onschuld gaande maken?
My dunkt dat dezen meer verdienen, en hun raad
Sleept meer onheilen na dan by gemeenen staat:
Der Logen is 't niet zwaar geloof by hen te vinden
Die door hun Hoogheid zich bereids voor af verblinden!
Het antwoord was hier op: Daar is geen onderscheid
Het zy men Koningen dan Minderen misleid.
Het is waarschynelyk dat, die zich kan beraden,
200[regelnummer]
Om den geringsten Mensch uit bozen wil te schaden,
Terwyl hy het Gemeen met zynen angel steekt,
Slechts de gelegenheid tot groter kwaad ontbreekt;
En dat hy, door dezelve onmenschelykheid gedreven,
By Vorsten zyner drift den zelven loop zou geven:
Ja, dat hy meer Vergif zou spreiden, hoe hy meer
Kon hopen naar den loon van Aardsch geluk en Eer.
| |
| |
Is de oorzaak even snood dezelve straf moet volgen:
En schoon de Koningen, door loos bedrog verbolgen,
In hunne grimmigheid meer kwaad doen dan 't Gemeen,
210[regelnummer]
Deez dwaasheid stuit te rug op hunne ziel alleen.
'T is daarom hun belang des te yvriger te werken
Om tegen deze kwaal hun binnenste te sterken:
Gewisselyk een Vorst, die daar zyn Oor aan schenkt,
Is nader aan zyn' val dan hy begrypt of denkt;
Want, daar de zuivre Deugd voor vleyery moet wyken,
Daar is de Scepter bros, daar waggelen de Ryken!
De Prins zag onderwyl wat verder eene Wyk
Daar veele Schimmen zich omwentelden in 't Slyk,
Niet anders dan gelyk een hoop veragte Dieren.
220[regelnummer]
Haar Ziels-begeerte is wel om wyd en zyd te zwieren,
En and're Schimmen na te volgen in de Lugt,
Maar eene onzigtbre hand verhinderd hare vlugt.
Zy keren te vergeefs zich om aan alle zyden,
Zy moeten in den stank en vuilen modder lyden.
Deez Lieden (was de Taal des Engels) zyn wel eer
Wellustigen geweest, die, zonder tegenweer,
En bukkende op het laagst gelyk veragte Slaven,
Zich aan den vuilsten lust en geilheid overgaven.
| |
| |
Tel onder dezen hoop de Schryvers, die hun' zin,
230[regelnummer]
Of tot een valschen roem, of tot een vuil gewin,
Slechts vestigden om, op het spoor van hunne monden,
'T veragtelyk geheim der wellust te verkonden:
En boven alle hen, dien 's Hemels dierbre gunst
Een' Digtaâr had vereerd, en die zich van de kunst,
Geschikt om grote daân op Hemel-toon te pryzen,
Bedienden om den lust tot ontucht te doen ryzen.
Voorts zagen ze de Ondankbre, en Lafaarts, in wier hart
Gedienstigheid ten last, weldadigheid tot smart,
En hulp in 't ongeluk en bystand in hun lyen,
240[regelnummer]
Slechts tot een' grond van haat en van verraad kon dyen.
Hoe de Edele inborst hen verpligtte van een' Vrind
Zy wierden geenzins meer tot zyn geluk gezind:
Ja, konden zy hun baat op zyne schade vesten,
Zy gaven hem met vreugd den wreedsten ramp ten besten:
En, schattende als een' pligt zyn liefde, vlyt, en zweet,
Vereerden zelf geen zugt aan zyn gevoelig leed.
O, mogt hen 't lieve Licht des Levens weêr gebeuren,
Hoe zou men hen op 't Pad der Dankbaarheid bespeuren!
Hoe zou men ze voor hun Weldoenders yvrig zien;
250[regelnummer]
Ja, vaardig tot hun hulp het leven aan te biên!
| |
| |
Maar neen, daar is geen kans om uit dit Oord te streven;
Een wrede Razerny vervolgt hen waar ze zweven:
En, onophoudenlyk aan hunne zy' ten toon,
Roept met haar Donderstem: Ontvangt ontfangt uw' loon,
Ontaarde, die der Deugd ten valstrik zogt te wezen,
En elk het weldoen deedt om uwen handel vrezen!
U wyt alleen met regt, al wie de erkentenis
In 't eerlyk hart gevoeld, maar ongelukkig is,
Dat geen Weldoenders, geen Beschermers, geene Vrinden,
260[regelnummer]
In zynen tegenspoed tot hulpe zyn te vinden:
En dat geen milde hand zich opent voor zyn lot,
Uit vreze van daarom te strekken tot een' spot.
Na hen verschenen Zy die de opperste eere boden
Aan Beelden, aan van Steen en Hout gemaakte Goden;
Niet tegenstaande zy verkond'den, dat hun Ziel
Nooit voor deez logge stof met eerbied neder viel;
Maar dat hun Vaderen zulks deên voor lange jaren,
Om 't Denkbeeld levender der Godheid te bewaren.
Onzinnige! Het Volk, dat onervaren is,
270[regelnummer]
Begrypt dat ook de Kern van deez geheimenis?
Is dat in staat om zulk een' Godsdienst te bezeffen?
En, moet het eeniglyk zyn oog ten Hemel heffen
| |
| |
Om een' onzichtb'ren God te aanbidden met verstand,
Wat doed het dan met Hout, met Steen in zyne hand?
Of is 't om 't zwak begrip der Menschen meer te warren,
En 't ongeleerde brein van 't dom Gemeen te sarren?
Maar welk een onheil vloeid uit deze dwaasheid voort!
De Bygelovigheid, die naar geen reden hoort,
En die rondomme heerscht, wil genen God meer eeren,
280[regelnummer]
Dan die ze ziet, en voeld, en zelve kon formeeren!
Thans ziet elk hunner staâg zyne ydle Poppekraam,
En Doodsgebeente, en hout, te voren met den naam
Gods-lasterlyk vereerd van heilig, voor hem zweven;
Vervloekende ydelyk zyn blind Afgodisch leven.
Gestaâg klinkt hen een stem in 't oor, en spreekt hen aan,
Verwytend hen met smaad hun' zinnelozen waan.
Zoekt, Dwazen (zeid ze) zoekt nu stuiting voor uw wenen
By 't magtig Godendom, zo hoog ge-eerd voor henen.
Roept nu dit Beeld te hulp, knielt voor deez Schildery!
290[regelnummer]
Het blussche 't Vuur der wrake, en het beteug'le my!
Of met dien valschen troost, daar eertyds by gevonden,
Verzagte het uw pyn, en hele 't uwe wonden!
Op al deez' hoon en spot sluit eene ondraagb're smart
Hun mond, en valt gelyk een Blikzemschicht in 't hart.
| |
| |
Elk ziet zich zelven aan als de oorzaak van zyn dwalen,
Als d'onuitputb'ren Kolk dier zo verwoede kwalen:
Elk ziet nu, maar te laat, hoe die de waarheid vlied
Eens waardig is dat hy de Duisternis geniet,
En hoe men zich op niets zo schrander moet verkloeken
300[regelnummer]
Dan om naar 't Ware Licht te zwoegen, en te zoeken;
Ja, hoe de Sterveling, met onvermoeide vlyt,
Zyn' Godsdienst toetzen moet in zynen levenstyd.
Zy zagen nog een groot getal van and're Lyders,
Van Dronkaarts, Plonderaars, en Haters, en Benyders:
Maar wel voornamelyk aanschouden ze eene Troep
Die voortyds, met een wild en een verwaand geroep,
Zich hadden onderstaan om and'ren te verdoemen,
En deez' en geenen, stout, de prooy der Hel te noemen.
Wie, (sprak een Razerny) Rampzaligen, wie gaf,
310[regelnummer]
Wie stelde u toch ter hand d'ontzachelyken Staf
Om als een' Regter U van 't Aardryk op te werpen,
En om voor anderen het Helle-zwaard te scherpen!
Gevoelt nu honderdwerf, voelt die verdoemenis
Die voor uw' even-Mensch door U verordend is
En leert door een gekwel, dat nimmer is te stuiten,
Hoe min gy waart berigt van 's Oppersten besluiten!
| |
| |
Met hen zweeft hier de drom van Schimmen, die de Leer
Des Godsdiensts aan het Volk verkondigden wel eer:
Maar die, door reine zugt der waarheid nooit gedreven,
320[regelnummer]
Hun Grondbeginsels zelf niet kenden van hun leven;
Of met geen onderzoek verwaardigden het geen
'T gevoelen en de troost moest worden van 't Gemeen.
Zy vergenoegden zich met bulderen en razen,
En met, door Woordenstryd, de Menschen te verbazen:
Verwaandlyk met de Hel elk dreigende, in wiens Ziel
Hunne onverstaanbre Taal niet vrugtbaar nederviel;
En vloekende op het zeerst die zich dorst onderwinden
Om in hun' dikken rook geen glansryk licht te vinden.
Zy zagen, verre van de Reden na te gaan,
330[regelnummer]
De Leere, hen betroud, gelyk een Ambagt aan;
De Stellingen, die zy bazuinden door de Kerken,
Niet meer nog min gelyk Gereedschap om te werken.
Hoewel de Waarheid hen zomtyds eens merken deed
Hoe grof hunne eigen taal zich wraakte, en tegenstreed,
De Luiheid, door 't gemak van jongs af ingezogen,
En de Eigen - min deed hen verblyven by de Logen:
En hunne onwetendheid, vermeerd'rende op den duur,
Wierd door hun koppigheid bemetzeld als een muur.
| |
| |
'Kzie ginder(sprak de Prins vervolgens) ganschestromen
340[regelnummer]
Van vloeibaar Vuur als uit een' diepen Afgrond komen,
En went'len even als de Baren van de Zee.
Wat ysslyk Meer is dit? Het sleept een aantal meê,
Zo myn gezicht niet dwaald, van wreed gestrafte Zielen;
Gelyk een' Vloed, waar in gehele Benden vielen
Van Krygs-Volk, op het eind van een' verwoeden slag,
Waar in men Koningen om Scepters stryden zag.
Waarom zyn dezen hier zo hulpeloos gedoken,
En moeten ze eeuwiglyk dus onvertroostbaar koken?
Deez straf is (was daar op het antwoord) niet te groot:
350[regelnummer]
En zekerlyk, van dat de onwederstaanbre Dood
De Stervelingen hier heeft neder mogen ploffen,
Heeft 's Hemels wraak geen Ziel rechtvaardiger getroffen.
Dit zyn Schynheiligen, en Lieden, wier gemoed
Is met den valschen roem en trotzen waan gevoed,
Om voor een's ieders oog als onbevlekt te pralen,
En door hun Heiligheid vermogen te behalen.
Uit vreze voor de Wet, en Waereldlyke straf,
Zag hun kwaadaardig hart van wanbedryven af
Die, de eene of de andre tyd ontdekt, of hoon verwerven,
360[regelnummer]
Of door het Zwaard der wraake in 't openbaar doen sterven.
| |
| |
Maar wyl men ligtelyk in de ondermaansche Lugt,
Naar hun begrip, de toorn des Hoogsten Gods ontvlugt:
Dewyl't onzeker is (wat of men voor mag geven)
Dat na des Lichaams dood de Ziele nog zal leven,
Besloten zy, door een vervloekte huichlary,
Te gronden eene nieuwe en grote Heerschappy:
Door zich als deugdzaam, rein, ja Vrinden Gods te houwen,
Te trekken ieders Hart, te winnen elks vertrouwen.
Voor eerst, op dat men hen, zo heilig van gedrag,
370[regelnummer]
Alomme ontmoeten zou met eerbied en ontzag;
Ja vrezen tegen hun begeerten op te steigren,
Of wat het ook moet zyn hen roekeloos te weigren:
Vervolgens, om, met zulk' een' hogen roem bekleed,
In volle veiligheid, en zonder vreez voor leed,
Hun' ongetemden lust tot alle gruweldaden
Gestadig in 't geheim te boeten, te verzaden.
Hen ziet m' in ieder Land, en Stad, op Markt, en Straat,
Zich kloppende op de borst, neêrslagtig van gelaat,
Dan needrig naar den grond en wenende, hunne ogen,
380[regelnummer]
Dan yvrig in Gebed, als 't ware, om hoog bewogen:
Bestraffende ieder Mensch, en noemende alles kwaad
Daar de genieting hen niet van te wagten staat.
| |
| |
Indien het dom Gemeen eens wilde redeneren,
Ras zag het op wat prys men dezen moet waarderen:
En hoe geene agting geen vertrouwen ryzen moet
Dan slechts voor eenen Mensch, die naar zyn woorden doed;
En die, door geene baat te hindren, te beletten,
Door groote daden zoekt zyn deugd ten toon te zetten.
Waar is de Man, die zich voor heilig door doed gaan,
390[regelnummer]
Elk plaagt, zich zelven streeld met zulken yd'len waan,
Die, voor de Elendigen alleen gezind te waken,
Voor Weduw en voor Wees zich zelven dorst verzaken?
Die geen gevaar, geen moeite, om 't nut van and'ren vlood?
Die voor zyn Vaderland dorst treden in de Dood?
O neen, die dit betragt zal zich zorgvuldig wagten
Zich als een Heiligen, hoovaardig, te doen agten!
En ieder, die de Deugd kan scheiden van haar' schyn,
Weet welk een deugd het is niet trots op deugd te zyn!
Wat u belangt, ô Vorst, tragt yv'rig te beletten
400[regelnummer]
Dat deze Huichelaars ooit uw Gebied besmetten:
Op dat de Almagtige, door hen bespot, versmaad,
Zyn vuur'ge gramschap niet doe vallen op den Staat!
Ja, dat uw gansch Geslagt, zo wel als uwe Ryken,
Niet onder Pest, of Kryg, of Hongersnood bezwyken,
| |
| |
Of overrompeld zyn door eenen Watervloed,
Die door den zelven ramp en leven rooft en goed:
Want meer dan eens heeft God, zich voelende dus tergen,
De Sluizen in het Hart doen openen der Bergen,
De Stromen uit hun Bed doen ryzen, Dam en Dyk
410[regelnummer]
Meêslepend langs het Veld, en onweêrhoudelyk
Voor Wal of Steenen Muur, de Vesten om doen stoten
Die dit verwaten Volk of voedden, of besloten!
Dus sprekend, naad'ren zy d'ontzachelyken Stoel,
Daar Arimanius, in 't midden van 't gewoel,
Gelyk de Koning is van dit Gewest gezeten,
Om den Verstorvenen hun vonnis toe te meten.
Zyn aangezigt, de schrik van 't Onderaardsche Volk,
Dreigde onheil slag op slag; niet anders dan een Wolk,
Door veele stoffen tot een groot gevaart gezwollen,
420[regelnummer]
Waar uit de Donder straks gereed is voort te rollen.
Elk Oog geleek der Maan, als haar geleende glans
Ten vollen zich doed zien aan 's Hemels hogen Trans.
Zyn Buik, waar in een Vuur van Zwavel scheen te branden,
Geleek dien van den God van Moab, door de handen
Der Dwaasheid opgeregt, den Moloch, met het bloed
Van Kinderen wel eer onmenschelyk begroet.
| |
| |
Elk Been was grooter dan de zwaarste Cederbomen
Die 't Syrische Gebergte uit zynen schoot deed komen:
En ieder Hand had ligt een Koninklyke Stad,
430[regelnummer]
Metal haar Vestingen, beschaduwd, of omvat.
Daar vlogen uit zyn borst gestadig Wangedrochten;
Die naar de Waereld zich met vlyt een' doorgang zogten,
En streefden naar dit, nog voor hen genaakbaar, Rond,
Tot stavinge der Magt des Meesters die ze zond.
De Heerschzugt, die verwoed, en hitzig, de Onderdanen
Begrimd om haren dorst te lesschen met hun tranen:
Die, waar ze zich ook wend, een' stroom van Menschen bloed
Waar in ze met vermaak zich baad, ontspringen doed;
Die Koningen het jok der slaverny doed dragen,
440[regelnummer]
En hunne Slaven heft op eenen Zegewagen:
'T Verraad, dat met een Toorts zyn woning in den brand,
Zyn Huis in vlammen zet, en met zyn dwaze Hand
Zyn Deur gegrendeld heeft, en binnen eigen Muuren
Zelf d' allerwreedste dood moet eindelyk bezuuren:
De Haat, die meest het Hof der Koningen bewoond,
En met de Logen zich op 't onbeschaamdste kroond:
De Ondankbaarheid, die snood aan een Metalen Keten
Geklonken heeft den pligt der Menschen, en 't geweten:
| |
| |
De Nyd, aan wie, zelv nooit gelukkig, het geluk
450[regelnummer]
Van Vreemden tot een Bron gedyd van wreden druk;
Die, kan ze aan and'ren niet doen voelen hare smarte:
Zich pynigt, en verteerd, en eet haar eigen harte:
De Gramschap, Moeder van de Wreedheid, en de Wraak,
'T Oog op een bloedig Zwaard gevestigd met vermaak;
Verwoedlyk brullende, door Helschen invloed dronken;
En blazende uit haar' Mond een' ganschen stroom van vonken:
De Trotsheid, rond gelyk een Blaas van allen kant,
En dik tot barstens toe; maar zonder ingewand;
Alleen gevuld met wind; belachelyk omhangen
460[regelnummer]
Met ydle cieraad, ligt in 't Aardsche Dal te erlangen;
En stierende egter een veragtelyk gezigt
Op Lieden wier gepeins naar kennis is gerigt;
Veel eer gezind om met een diep ontzach te naad'ren
Een nutteloze reeks van overleden Vaad'ren
Op Doek of Hout verbeeld, dan een verstandig Man,
Die, nog in leven, 't Pad der Waarheid wyzen kan;
En door zyn wetenschap en deugd den geest te cieren
En naar 't oneindig goed is magtig te bestieren:
De Geldzugt, nimmermeer verzadigd in haar' lust,
470[regelnummer]
Volgt steeds dit Schepzel na, vergunt het gene rust,
| |
| |
En weet het gansch verwoed naar euveldaân te zwepen,
Die d' ondergang daar van noodwendig na zich slepen:
Al deez Gedrogten liet de Vorst der Duisternis
Uit zyn verwaten Borst, daar hunne Woonplaats is,
En daar ze, staâg van daan met nieuw Vergif gevlogen,
'Trampspoedig Menschdom doen gevoelen hun vermogen!
Al wie geen hulpe zoekt by d' Engel van het Licht
Word door hen opgezogt, en aangerand, en zwigt.
Daar is geen kans om hen de nederlaag te geven
480[regelnummer]
Dan met het Pad der Deugd en Godvrugt langs te streven.
Aan ieder zy' des Troons stond nog een Wangedrogt,
Aan d' ysslyken Monarch van dit gebied verknogt.
Het eene was de Dood, Verdelgster aller Menschen,
Verbreekster hunner dierste en allerteerste wenschen!
Gedugte Vyandin van 't ondermaansch Geslagt,
Zo wreed en zo verwoed van aard als groot van magt!
Of schoon dit naar geraamt der deugd geen kwaad kan brouwen,
Ze is met geen stil gemoed door Vromen zelf te aanschouwen:
Ja, wie heeft nooit gebeefd voor 't akelige graf!
490[regelnummer]
Ze was ook anders niet te houden voor een straf!
Op 't hatelyk gezigt van 't schoon en jeugdig wezen
Een's Stervelings, die haar nog weinig scheen te vrezen,
| |
| |
Spat ze uit in woest getier, en springt gansch dol om hoog,
En spuwt een zwart vergif, en 't vuur vliegt uit haar oog.
Maar, hoe haar wreed gemoed in gramschap moge ontvonken,
Een Keten van Metaal, waar aan ze legt geklonken,
Weerhoud haar dolligheid: en, ware zulks zo niet,
Zy haastte zich uit dit, van haar gehaat, gebied:
Zy zou zich sneller dan de Blikzem opwaards spoeyen,
500[regelnummer]
Om 't Menschelyk Geslagt op eenmaal uit te roeyen!
Het word haar slechts gegund om, in het Aardsch Gewest,
Haar' adem, als een damp, (haar adem is de Pest)
Van tyd tot tyd door 't Lugt-gewelfzel te verspreiden,
Om ieder op zyn beurt naar 't duister Graf te leiden.
't Onafgeleefd Verwyt stond aan den and'ren kant,
En sleep op Menschen - been den ysselyken tand,
Waar meê het, tot in 't merg gedrongen van de snoden,
Hen ieder ogenblik veroorzaakt duizend doden.
Van welk een zy' men 't aan mag schouwen, 't is bedekt
510[regelnummer]
Met pylen, scherp van punt, langs 't Lichaam heen gestrekt,
Gelyk de Vogelen bekleed zyn met hun Veêren:
Of ryzende te berge, om van alom te deeren,
Gelyk een Egel, vol van gramschap, met geweld
Op 't allereerst geraas zyn stekels vaardig steld:
| |
| |
Rondom dit Drietal zag men heen en weder zweven
De Rampen, die de rust der Menschen tegenstreven.
De Droefheid, het Geween, dat in de Wieg begind:
De Vreeze, die zich zelve altyd verraad, en blind:
De Ziekten, van der Jeugd in 't lichaam reeds verborgen:
520[regelnummer]
D'Onvrugtbren Ouderdom, de Zetel aller zorgen:
De hong'rige Armoê, die zich 't vleeschloos been beknaagd:
De Schande, die dat Dier alom vervolgd, en plaagd:
De Tweedragt, warende met haar gescheurde Klêren,
En dreigend met haar Toorts het Aardryk te verteren:
En eindelyk den Kryg, met jammerend gerugt,
Een Regen-vlaag van bloed verspreidende in de Lugt.
Op 't zien van dezen Stoet, en schrikk'lyke vertoning,
Zo naar als ongewoon, verstomd de jonge Koning.
Zyn Aangezigt verbleekt. Maar de Engel, die voor af
530[regelnummer]
De onstelt'nis had verwagt, ligt zynen Gouden Staf,
En raakt zyn voorhoofd aan. De moed herryst, en de ogen
Verheffen zich op nieuws Heldhaftig in den hogen.
Intusschen sleepte men een Ziel met groot geweld,
Om voor den Helle-Troon te regt te zyn gesteld;
En Friso bragt zich, met zeer diep ontzette zinnen,
Zyn's Vaders Moordenaar, op haar gezigt, te binnen:
| |
| |
Ja, 't was Agrammes zelv. Agrammes die zyn' Vorst,
Die hem verheven had, den doodsteek geven dorst!
Vervolgens kwam een Geest met stuursch gebaar te voren,
540[regelnummer]
En deed met luider stem deez straffe woorden hooren:
Ontzachelyke Prins van deez' gedugten Poel,
Gy ziet den Dwingeland voor uwen Regterstoel,
Die 't bloed van zynen Vorst moorddadig heeft vergoten,
En 't magtige gebied van Gange omverr' gestoten!
Ik heb zyn' Boezemvrind, 'k heb Sadrocot verleid,
Hem met den hogen glans van eene Kroon gevleid,
En opgehitst tot moord: En binnen Gange's Wallen
Is 't Sadrocot gelukt Agrammes te doen vallen.
Hoe zeer hy zich voor zulk een onheil dagt bevryd,
550[regelnummer]
'T verraad is met verraad beloond op zynen tyd!
Daar op begon hy, van Agrammes kindsche jaren
Tot dat hem deze ramp regtvaardig was weêrvaren,
Het ysselyk verhaal van zyne gruweldaân.
Zelf wat de Booswigt had in het geheim begaan,
Gedagt, gewild, gewenscht, vermogt hy te openbaren,
En de bewegingen des harten te verklaren.
Men hoorde dat het goed, zomtyds door hem verrigt,
Nog altyd op een kwaad beginzel was gestigt.
| |
| |
Nu bleek het dat hy nooit het minste ziels - genoegen
560[regelnummer]
Genoten had, na zo veel werken, pogen, zwoegen;
En hoe hy zich weleer bedroog, wanneer hy dagt
Dat innerlyke rust kon wonen by de Magt.
Hoe verder hy, door eere en pligten te vergeten,
In Aardsch vermogen rees; hoe meer het streng geweten
Met een ondraaglyk pak zyn Ziel bezwaard deed zyn:
En ieder trap van magt vergrotede zyn pyn!
Een' Zieken gansch gelyk, door valschen lust gedreven,
Wien 't Voedzel, dat hem word naar zynen eisch gegeven,
Slechts tot ontsteking diend der kwalen, en het vuur
570[regelnummer]
Der Koorts, die 't merg verzengd, doed groeyen ieder uur.
'T was even eens als of 't verkrygen, 't overheren
Van 't voorwerp van zyn' lust en dierste Ziels-begeren,
Hem, in de steê van vreugde, en onverstoorb're vrêe,
Benaauwdheid, onrust, smart, en zorgen ryzen deê.
De Dwing'land onderwyl, die 't Waereldsche vermogen
Alleen als 't hoogste goed geleerd had te beoogen,
Die spotte met de Hel, en schatte dat de Dood
En Ziel en Lichaam beide in de enge Lykbus sloot:
Die magtige Monarch, die nog des daags te voren
580[regelnummer]
Het Leven en de Dood uit zynen mond deed horen,
| |
| |
Aan wiens gedugte stem de Staats-verwisseling
Van veele Volkeren en groote Tronen hing,
Alle uitkomst alle hulp ziende onverwagt verdweenen,
Bekend ronduit zyn schuld met op het laagst te wenen;
En de overtuiging sluit zyn' mond, wat of hy doe.
Fluks schoot hem het Verwyt drie scherpe Pylen toe,
Die met de wreedste pyn hem eeuwiglyk verzellen
En onophoudenlyk verordend zyn te kwellen.
Hy hief zich in de Lugt, en vloog terstond van daar:
590[regelnummer]
Maar waar hy vlugten mag, al even fel en zwaar
En onverdraagelyk gevoeld hy zich verscheuren,
En vloekt het uur waar in hem 't leven mogt gebeuren.
Terstond daar na verscheen voor deze Helsche Schaar,
En zonder tegenstand, een fris en jeugdig Paar:
Gelyk als of ze, met elkaâr in Echt verbonden,
Door 't zelfde Moord-geweer hier waren neêrgezonden:
En naauwlyks stierd de Prins zyne Oogen op deez twee,
Of kent Vorst Cosroës, met zyn Pasiphaé.
Een Geest, die minder kwaad deed uit zyne Ogen lezen,
600[regelnummer]
Bereidde zich om hun Beschuldiger te wezen.
Naauwkeurig deed hy voorts 't verhaal van hun gedrag,
Waar in Pasiphaé zich 't meest mishandeld zag.
| |
| |
En onder anderen ontwond hy met deez woorden,
Waarom, en hoe men had bestaan hen te vermoorden:
Na dat de Vorst van Gange, op 't eereloost verraân,
Gedwongen was hun' haat en hunne magt te ontgaan,
Heeft Cosroës zich meer gebaad in ydelheden,
En is deez snode Vrouw al meer ontaard van zeden.
Zy, walgende van een' verachtelyken Vorst,
610[regelnummer]
Die zelf niet voor zyn Ryk te Velde trekken dorst,
En voelende zich door een geile liefde blaken,
Beraadslaagde om een eind met haar' Gemaal te maken.
Een Jongeling, die haar ontstak in minnebrand,
Was in een' verren graad Torymbas Bloedverwant;
En, magteloos den val van zyn Geslagt te wreken,
Zag met de grootste vreugd deez dolle drift ontsteken.
Hy waande een gunstig oor te leenen aan 't Gedrocht,
Dat haren ondergang met zo veel yver zogt,
Terwyl zyn zugt naar wrake alleenlyk was de reden
620[regelnummer]
Van hun gemeenzaamheid, die duurde tot op heden:
En, verre dat haar oog hem nodigde tot Min,
Hy zag haar altyd aan met smaad en wederzin.
De Jong'ling, dien ze staâg aanmaande om zynen Koning
Te zenden door het Zwaard naar deze diepe woning,
| |
| |
Stelde altyd zulks om deeze of geene reden uit;
En zogt voor af het Heir, tot staving van 't besluit,
Door 't Goud der Koningin tot zynen wil te krygen;
En deed Pasiphaé zelv door deez reden zwygen.
Zyn ware doelwit was deez Schendster harer Trouw
630[regelnummer]
Niet minder aan de dood op te off'ren: en een Vrouw
Te ruimen uit den weg, wiens eereloze treken,
En boos en geil gemoed dus onweêrspreeklyk bleken.
Haare inborst scheen voor hem niet minder vol gevaar.
Hy veinsde niettemin, en overlei met Haar
Om nog deez' nagt het bloed des Konings te doen lopen.
Zy deed hem zelv de Deur der Nagt-vertrekken open,
En zag met koelen moede een Ponjaard in de borst
Van deez' rampspoedigen en zo gehoonden Vorst:
Die, leggende in den schoot eens diepen slaaps gedompeld,
640[regelnummer]
Zo snood als onverwagt verraân en overrompeld,
Nog tegenwoordig is der oorzake onbewust
Waar door in de eerste jeugd zyn licht wierd uitgebluscht.
Maar, wyl ze zich voor niets meer denkt te moeten hoeden,
Voeld zy den zelven Pook in haren boezem woeden.
Zo min het Lot haar treft van haren Echtgenoot,
Nu zwemmende in zyn bloed, en worstlend met de Dood,
| |
| |
Niet meer nog min voeld ook door eenig mededogen
Haar valsche Minnaar zich getroffen, en bewogen.
Hy, die door hare vreugd nog meer verbitterd wert,
650[regelnummer]
Stiet haar het doodlyk Staal in 't ongevoelig hert:
En zag de ontaarde zelf met meer genoegen sneven
Dan Cosroës, die nooit had zo veel kwaads bedreven.
Pasiphaé hoort naauw het eind van dit verhaal
Of spat onzinnig uit, en noemt het Logentaal.
Zy raast op 't onbeschaamdst. Maar meer dan een der Zielen,
Die met haar dezen nagt in deez Gewesten vielen,
En van wier hulp zy zich bediende in haare Min,
Bevestigde de drift van haar' trouwlozen zin.
Wat Cosroës belangt, zo smadelyk bedrogen,
660[regelnummer]
Hy sloeg beschaamd en stil ter Aarden neêr zyne ogen,
Verzet, verstomd door zulk een onverwagt geding,
En niets herdenkende tot zyn verdeediging.
Zyne achteloosheid deed hem nu te laat ontdekken
Wat rampen hy zich zelv' en 't Volk had doen verwekken;
En hoe men op den Troon, met onophoudbre vlyt,
Den Volke op-off'ren moet zyn leven en zyn tyd!
Het brandende Verwyt, tandknerssende, onderwylen,
Doorboord de Koningin met twee van zyne pylen,
| |
| |
En Cosroës met een'. En Arimanius
670[regelnummer]
Gebied, dat, daar hunne Asch, gemengd in eene Bus,
Taprobana verstrekt ten Schouwspel, hunne Schimmen
Elkand'ren eeuwig hier verzellen, en begrimmen.
Een Vierde, naderend den onderaardschen Troon,
Verrukte straks daar op het oog van Stavo's Zoon.
Het scheen als of hy niets by 't vonnis had te vrezen.
De Gramschap stond geprent op 't onverzaagde wezen:
Zo word de God des Krygs geschilderd, als hy 't Veld
Doed beven onder zyn vernielende geweld,
Als zyn gedugte Speer de hoogste en sterkste Wallen
680[regelnummer]
Of grote Legers doed en waggelen, en vallen.
Men zag dat hy, tot iets voortreffelyks bekwaam,
Een Man van hoge magt geweest was en van naam;
En dat, waar' hem de deugd geleerd in de eerste jaren,
Hy de allergrootste Liên had moeten evenaren.
Hy wagtte niet; hy sprak dus onverzaagd het eerst:
Ik ben Cunobellyn; 'k heb 't Britsche Land beheerscht.
'K heb zevenmaal den Schot in 't open Veld verslagen;
'K heb Fergus hunnen Vorst den doodsteek toegedragen:
Ik heb door mynen arm den Koninklyken Staf,
690[regelnummer]
Die 't gunstig Godendom my toebetrouwde, en gaf,
| |
| |
Zeer verre aan allen kant doen vrezen, en doen eeren,
En al wie my weêrstond vermogt ik te overheeren.
Waar is de Vorst, dien 't oog des Daags gebieden zag,
Die 't by my halen kan in zeegeryk gedrag!
Wie heeft met groter glans de hoge Kroon gedragen
Dan ik, wien is gelukt al wat ik ook dorst wagen!
Ik heb myn Vaderland een' Oorlogs roem bereid
Die niet verdwynen zal dan met de onsterflykheid:
En, had my het Verraad niet van den Troon gestoten,
700[regelnummer]
Ik had de Heerschappy der Waereld eens genoten!
O, schenk my dan een' loon, Beheerscher van dit Oord,
En voor myn heldendaân, en den geleden moord!
Zo sprak hy Maar de Geest, die tegen hem zou spreken,
Begon van stonden aan dus yv'rig uit te breken:
Wat meld gy, Monsterdier, wat raast gy van een' loon?
Gy, die 't geweld en list te danken hebt uw' Troon:
Die, door een valschen roem en snode magt vermetel,
Op 't bloed der zuivre deugd gevest hebt uwen Zetel!
Al had gy van die tyd geen onheil meer gebrouwd,
710[regelnummer]
Der boosheid wederstaan, de Tiranny geschoud,
De grondslag uwer magt, en de oorzaak uwer daden,
Is ons genoeg om schuld op uwen kop te laden.
| |
| |
Gy, die de Hel gebied met uwen Yz'ren Staf,
Grote Arimanius! leen thans uw Oor, en straf
Een' Booswigt, die door zugt naar Heerschappy gedreven,
Zyn Volk heeft onder 't jok van slaverny doen leven!
Een', dien wel eer door 't Volk gezag gegeven wierd
Op dat het naar zyn Recht en Wet mogt zyn bestierd,
En Hy, dreigde iemand ooit de Vryheid te bekorten,
720[regelnummer]
Zyn bloed, gelyk 't een' Held betaamd, daar voor zou storten!
Een', die met dieren eed de wrake heeft begeerd
Der Godheid, die m' in zyn Gewest aanbid, en eerd,
Indien hy niet, op 't spoor der nooit volprezen Braven,
De Vryheid met zyn bloed bevesten mogt, en staven!
En egter, Een', die straks, met de aanbetroude magt,
De Vryheid, Recht, en Wet, heeft opentlyk verkragt,
Den Eed versmaad, gespot met Menschlyke Geboden,
En 't brandend vuur getart der gramschap van de Goden!
'T is waar, hy heeft aan 't hoofd van 't Krygsvolk roem behaald;
730[regelnummer]
Maar niet om zynen wil zo trots gezegepraald.
Had de onschuld van een groot getal der Welgezinden,
En Liên, die heimelyk hun Vaderland beminden,
In 't barnen van den Kryg niet voor het Land gewaakt,
De Zetel van den Brit had kort om verr' geraakt.
| |
| |
De Zege rees tot baat van 't Volk, dat weinig dagen
Daar na de Kroone weêr der Vryheid stond te dragen.
Cunobellyn was niet geschikt de Vrugt te zien
Van zyn genoten wit, en onbepaald gebiên.
Een ander Booswigt wierd het werktuig om te breken
740[regelnummer]
De banden van het Volk: besloot Hem te doorsteken
Om een' geleden hoon, zyn wraakzugt ten geval;
En stiet hem van den Troon in dit rampzalig Dal.
Deez Schender van de Trouw, weleer aan 't Land gezworen,
Wiens naam zyn eigen Volk niet dan met schrik kan horen,
Koomt met zyn' hoogmoed hier nog tartende ten toon;
En spot ook met de magt van uw' gevreesden Troon!
Ik eisch voor hem het Lot der bloedige Tyrannen,
Die, door het denkbeeld zelf van hunnen pligt te bannen,
Moorddadig en verwoed, een vrye Heerschappy
750[regelnummer]
Behangen met het jok der wrede slaverny!
De afschuwlyke Monarch der onderaardsche streken
Beval toen aan 't Verwyt deze euveldaân te wreken.
Het akelig Gedrogt gehoorzaamd, en bereid
Vyf Schichten te gelyk voor zyne Onmenschlykheid.
De Brit, die van zyn jeugd gewoon was aan het stryden,
En schrander om een Zwaard, of Spiesse, of Pyl, te myden,
| |
| |
Zich in dit ogenblik weêr denkende in een' slag,
Bedekt zich met zyn Schild toen hy ze naad'ren zag.
Maar 't ingebeelde Schild kan even weinig helpen,
760[regelnummer]
Tot wederstand van 't vuur, dat hem koomt overstelpen,
Als 't wezenloze Zwaard en de gewaande Kling,
Dien hy zich voor liet staan dat aan zyn heupe hing.
Hy zweeft, niets vattende dan Lugt, reeds in den hogen;
Maar ziet den Prins der Hel nog aan met honende ogen.
De Leidsman van den Vorst van Gange intusschen zag
Op de Aarde 't grootste deel verlopen van den Dag:
En steld hem voor om 't Ryk der Droef heid te verlaten,
En weder om te zien naar de Ondermaansche Staten.
Zy haasten zich terstond, en wyken met vermaak
770[regelnummer]
Dien ysselyken Troon, dien Zetel van de Wraak.
Zy zien in 't heenen gaan op nieuws geheele Benden,
Deez meer, en geene min, de Speelpop der elenden:
Maar onder anderen verscheen 'er voor hun oog
Een Paar, dat hen tot meer oplettendheid bewoog.
Zy scheenen twee gezonde en frisse Jongelingen:
Zy hielden in hun hand hunne uitgetogen Klingen,
En weenden bitterlyk. Wanhopende, en verwoed,
Schrikt ieder op 't gezicht van 's anders wonde en bloed:
| |
| |
Ja, 't schynt dat zy zich 't meest van alle wezens schromen,
780[regelnummer]
En egter kunnen zy malkand'ren niet ontkomen.
't Verwyt, tot hunne straf, na 't spannen van 't Gericht,
Doorboorde hen met een' en met den zelven schicht.
De Koning vraagt daar op den Engel om wat reden
Die beide, op zulk een wyz', de Helle-straffen leden:
Als mede wat het eerst deez' onverzoenbren haat
Had in hun hart gevest in hunnen levens-staat?
Het antwoord was aldus: 't Is verr' dat deze Lieden
Uit wederzin, of haat, elkand'ren willen vlieden.
In tegendeel hun teedre en waare vrindschap is
790[regelnummer]
De grondslag hunner smart, en bittre droeffenis.
Zy woonden in een Land alwaar den Onderzaten,
Door een aloud gebruik, de Vryheid wierd gelaten
Om, schoon de Vrede bloeide in hunne Heerschappy,
Een Zwaard, of eenen Dolk, te gorden aan hun zy'.
De Vorsten van dat Oord, als zorgeloze Lieden,
Bedagten niet by tyds deez dwaasheid te verbieden;
En zagen in het kort, hoe de gelegenheid
Tot kwaad-doen, het Geslagt der Menschen ras verleid.
'T geen eersteen cieraad was kwam, binnen weinig jaren,
800[regelnummer]
Zich als een wrede Pest, en Geessel openbaren.
| |
| |
Haast scheen het ongepast, ja, lang aan ieder een,
Om smekend voor den Vorst of Richterstoel te treên:
En veel manhaftiger zyn' Vyand aan te spreken,
En zyn' geleden hoon met eigen hand te wreken.
Vervolgens merkte men voor hoon en smaadheid aan,
Al wat niet naar den zin der Boosten mogte gaan:
En de ergste en vuilste daad dorst niemand daar mispryzen,
Ten zy hy 's Booswigts Staal wou tegen hem zien ryzen.
De Waarheid vlood daarom uit deze Heerschappy,
810[regelnummer]
En gunde hare plaats aan de yd'le Vleyery.
Hoe dwaas daar iemand zy, hoe spoorloos hy mag leven,
Men moet hem egter lof voor zyn bedryven geven:
Men moet op 't onbeschaamdst doen horen, dat men agt
Een' onbezonnenen, dien m' in de Ziel veragt;
Of, zo men zyn gedrag zyn woorden durfde wraken,
Het is niet dan met bloed, al vegtende, af te maken.
Toen zagen zy, die 't Land regeeren, al te laat,
Hunne achteloosheid t'zaam en het gevestigd kwaad;
Dat, even als een vloed reeds door den Dyk gedrongen,
820[regelnummer]
De gansche Heerschappy verwoestede onbedwongen.
De schandelykste dood wierdydlyk vastgesteld;
De schande die daar rees voor hem, die het geweld
| |
| |
Niet tot zyn wraak gebruikte, in ieders hart geschreven,
Kon niet dan al te veel die straffe tegen streven.
Ja, schoon men overal, in deze Heerschappy,
Der Zedekunde gansch niet onervaren zy,
En dat een ieder weet, dat wegens zyne Goden,
Dit ongehoord misbruik ten zwaarsten zy verboden;
Men spot met eenen Mensch, die, met een zagt gemoed,
830[regelnummer]
Zyn hand niet smetten wil in zynes Naastens bloed.
Zulk een is niet by hen te schatten, te waardeeren,
Zulk een moet ieders gunst in 't ongeluk ontbeeren:
En in dit dwaas bedryf staat op het klaarst ten toon
Hoe min geloof men slaat aan de Oppermagt der Goôn!
De Schimmen, die nu hier ontroostbaar ommewaren,
Zyn naauw vereend geweest van hunne Kindsche jaren.
De Een was de steun, de troost, en 't eenige geneugt
Een's Vaders, laag van staat, maar groot en ryk van Deugd:
En de ander deed zyn best om, in hare oude dagen,
840[regelnummer]
Een Moeder, die hem minde, in de armoê te onderschragen.
Daar rees op zeekren dag een wezenloos geding,
Terwyl een derde Dwaas naast hunne zyde ging:
En de ydle vreeze, om zich voor Lafaarts te doen schatten,
Deed elk, in dolle drift, het Zwaard der wrake vatten.
| |
| |
Zy wondden das elkaâr, dat elk in 't ogenblik
Zyne Eerzugt boetede met d' allerlaatsten snik.
'K begryp (hervat de Prins daar op) dat de Overheden
'T misbruik wel zugtend zien, maar zoeken naar de reden.
En 't blinde Gangaris wierd nimmermeer gehoord
850[regelnummer]
Van een zo zeldzaam kwaad, vaneen' geprezen moord!
De Heerschers van dat Ryk, de Vorsten myne Vaad'ren,
Zo ras de Vreê herrees, deên elk der Krygsliên naad'ren
Naar zyn Geboorteplaats, en elk gaf in zyn Stad
Het Oorlogs Zwaard te rug, dat hy gedragen had.
De Wapens wierden fluks bewaard, en opgesloten,
Tot dat de Kryg de Vrede op nieuws om verr' kwam stoten.
Dit agt ik moest men ook bevelen in den Staat,
Daar Bloed - dorst Eere heet, en Godvrugt enkel smaad!
Na deze woorden klonk hen een geluid in de oren;
860[regelnummer]
Zo verre heen gespreid als ysslyk om te horen.
Veel meer dan eene stem rees woedende in de Lugt,
En zogt nog eenig heul by 't wezenloos gerugt.
Wat Schimmen (zei de Prins) zyn 't die zo deerlyk klagen?
De Helle straf schynt hen nog 't allermeest te knagen:
Ja, 'k heb nog gene smart gehoord, en geen geween,
Dat tot zulk' eenen trap van ramp geklommen scheen!
| |
| |
'T zal nut zyn (antwoord hem de Hemel-Geest) te zeggen
Waarom of Dezen ginds op eene Pynbank leggen.
Aanschouw hoe dat men hen 't gebeent met Yzers kneld,
870[regelnummer]
De Leên met touwen rekt, of geesseld met geweld;
Of, door 't verslindend vuur ondraaglyk te doen naad'ren,
Hun vleesch verzengt, hun bloed doed koken in hunne aad'ren.
Deez Schare heeft het eerst, misbruikend hare magt,
Het Goddeloos gebruik der Pynbank ingebragt.
Hun bloed-dorst, hunne zugt naar smarten en naar tranen,
Pynde op het vreesselykst het eerst hunne Onderdanen:
En deze zagen 't eerst, met een gerust gelaat,
Een straf aan, die de dood zeer verr' te boven gaat:
Of liever, vonden uit, om euveldaân te wreken,
880[regelnummer]
Eer eenig klaar bewys was aan hun Oog gebleken.
Naast ieder staat een straffe en stuursche Razerny,
En duwt hem grimmig toe: Verwoede Booswigt, ly,
Ly nu dezelve pyn, die ge and'ren deed verduuren;
Gy zult in eeuwigheid uw schranderheid bezuuren!
Zoek thans in uw verstand, waar meê gy hebt gepraald,
Verdediging en troost: het is met u gedaald.
Was 't niet veel beeter tien Boosdoenders vry te spreken,
Dan Een' Onschuldigen het Staal in 't hart te steken!
| |
| |
Wie had u toch geleerd dat hy, die 't ergste hart
890[regelnummer]
In zynen boezem voed, het allerminst de smart,
En de onverduurbre pyn, kan van dit werktuig dragen?
En dat zich de Onschuld kan verharden op uw plagen?
Wat God verkondigde U, dat voor het zelve kwaad
Tienwerf, ja meer, de dood te wedervaren staat?
En wist gy niet dat slechts onwraakbare getuigen
U langzaam naar de straf verordend zyn te buigen?
Maar gy, die tienwerf hebt dezelve schuld gestraft,
Tien duizendmaal word U de wrake nu verschaft!
Deez Regters volgde een Schaar, niet min geprangd, genepen,
900[regelnummer]
Met Ketenen gebeukt en met bebloedde zwepen:
Vervullende de Lugt, van d'onderaardschen Kuil,
Met ysselyk geschreeuw, en jammerlyk gehuil.
Zy wrongen van verdriet en pyn hun boze handen,
Doorknaauwden hunne tong, en knersten op hun tanden,
Men goot van tyd tot tyd, tot wraak van hun bedryf,
Hen of gesmolten Goud of Zilver op het Lyf;
Dat hen dezelve smart veroorzaakte, of hun leden
Hunne eereloze Ziel nog dekten, en bekleedden.
Toen hief de Hemel - kragt dus tot den Koning aan:
910[regelnummer]
Zie hier, hoe dat het hen zal na den dood vergaan,
| |
| |
Die, levende in een vry Gebied, het Recht voor schatten
Verrieden, en het Zwaard den Vyand aan deên vatten.
Zy hebben voor het Goud, met een versteend gemoed,
Den dierbren grond verkogt, die hen had opgevoed;
En zagen zelf met vreugde in bloed en vuur verkeren,
Den Troon, waar uit zy meê vermogten te regeren!
'T rampspoedig Volk, dat hen den Scepter had betroud,
Wierd door hen met vermaak in slaverny beschoud:
Maar voor een korte wyl. 'T Verraad was naauw bedreven,
920[regelnummer]
Of, die hen had verleid, deed ze op het wreedste sneven.
Hy duldde in 't nieuw Gebied geen Lieden, van wier trouw
Hy wiste welk een Lot hy zelv verwagten zou:
Die geene Vrindschap, pligt, of Heiligdom waardeeren,
En aan het Goud alleen standvastige eerbied zweeren.
O, had men in het Land, door hen verraân, verkogt,
By tyds op deze wyz' beraadslaagd, en gedogt:
En deez Verwatenen hun straffe toegemeten,
De blyde Vryheid had nog op den Troon gezeten!
Na 't uiten dezer Taal, ziet Friso reeds de Poort,
930[regelnummer]
Die naar het Aardryk leid; en voeld zich aangespoord
Om, verr' van dit Gewest, de dierbre Zonne-stralen
Weêr van den hogen Trans des Hemels te zien dalen,
| |
| |
Zy naad'ren: en wel haast verlaten zy het Oord,
Daar niet dan van elende en rampen word gehoord.
Maar, eer dat ze uit den mond des zwarten Afgronds treden,
Begind de zuivre Geest des Hemels deze reden:
O jonge Vorst, die meer ontvingt dan ooit een Mensch,
Van Oromasdes gunst, ja, meer dan uwen wensch,
'T is niet genoeg zyn' pligt te kennen, en te weten
940[regelnummer]
Wat waarlyk prysslyk is, en eerlyk word geheten:
De Deugd moet in het hart ontbranden als een vier,
En Overwinster zyn van 't zinneloos getier
Der driften, die, het Ryk der Hellen uitgevlogen,
Gestadig op den Mensch beproeven haar vermogen!
Dat dan het geen gy zaagt, en ik u heden leer',
Niet eenmaal tot uw' ramp en ongeluk verkeer'.
Want, die de Hemel 't meest bezeffing heeft gegeven,
Dien wil hy des te meer op 't pad der Deugd zien streven:
Die kan ook grooter daân doen blinken voor 't Gemeen:
950[regelnummer]
Die krygt ook grooter straf in 't Ryk van het Geween!
De Hemel geeft den Een' Verstand, den And'ren Schatten.
Gy hebt het hoogst geschenk, de gave om te bevatten
Hoe dat men leven moet; hoe denken. Uw Verstand
Heerscht over ieder zake in 't Ondermaansche Land,
| |
| |
En brengt U goed en kwaad met onderscheid voor ogen!
O, Schat naar zynen prys dit zegeryk vermogen:
En denk dat God voor niets zo groot een' dank bepaald
Dan voor deez dierbre gifte, uit zynen schoot gedaald!
Is 't nu dat ge uwe Ziel kunt rein en zuiver dragen,
960[regelnummer]
Ik zal u tot het eind verzellen uwer dagen:
En, schoon ik voor uw Oog ook nimmer weêr verschyn',
Ik zal uw Boezemvrind, en uw Beschermer zyn!
'K zal Arimanius, u ten geval, weêrstreven,
Bevordrende onvermoeid den voorspoed van uw leven!
Na deze woorden raakt hy met zyn' Scepter aan
De dampen, die tot schrik van deez Gewesten staan
Gelyk een Zuil van rook ten Wolken ingeheven;
En eertyds over 't Land verwoestend henen dreven.
In 't ogenblik verdwynt dit ysselyk gevaart,
670[regelnummer]
En zinkt de Helpoort in. 'T Alaansche Volk, geschaard
Rondom den Jammerpoel, ziet stom en opgetogen,
Een groen en effen Veld verschynen voor hunne Ogen.
De jonge Koning staat omringd van 't glansryk Licht,
Zelv gansch verrukt, en wend alomme zyn gezigt:
Maar zyn doorlugte Vrind, zeer verr' van deze Dalen,
Bevind zich nu bereids in 's Hemels hoge Zalen.
| |
| |
De Alanen, ziende dus den dapp'ren Vorst weêrom,
Verlaten het Gebergt; en schieten van allom
Te zamen, om hun' Prins en Redder te begroeten;
980[regelnummer]
En vallen, weenende van blydschap, voor zyn voeten.
De gansche Lugt weêrgalmd van hun gejuig. Men ziet
In hem de rust, het heil, den voorspoed van 't Gebied:
En hy, dus vergezeld, genaakt in 't kort de Stromen,
Daar zyne Atosse hem met vreugd te rug ziet komen.
De wyse Teuphis had der Koningin gemeld
Hoe dat, op Goddelyke aanmoediging, de Held
Zich kwytede om de Kroon van dezen Staat te winnen:
En het verhaal des Drooms bevredigde haar zinnen.
Zy trad nu mede aan Land met Gange's Koningin,
990[regelnummer]
De Broeders van den Vorst, en 't gansche Hofgezin.
Daar word een wyde kring rondom hen heen gesloten:
En Segonax, aan 't hoofd van 's Lands voornaamste Grooten,
Geeft eenen Elpen Staf, en eene Gouden Kroon
(De tekenen der magt) aan Stavo's dapp'ren Zoon,
Die 't allerstrengst gevaar, om hen te doen herleven,
Grootmoedig had getart, ten kaken in dorst streven.
Na dat hy hem uit naam des Volks gezworen had
Eene onverbreekbre trouw, der Menschen hoogste schat,
| |
| |
En na dat straks daar op, de Inwooners dezer Landen,
1000[regelnummer]
Zulks hadden toegestemd, door 't heffen hunner handen,
Ziet m' eenen Altaar van begraasde Zoden staan,
En steekt 'er 't heilig vuur voor Oromasdes aan.
Elk, die Getuige was van deeze Wonderwerken,
En die des Hemels hand zo klaar had kunnen merken,
Al wie hier ook verschynt, erkent het Hoog Gezag
Des Gods, wiens Oppermagt uitblonk op dezen dag.
En, stellende uit om hen daar meer van te doen horen,
Sprak Friso deze Taal voor aller Mannen Oren:
Bewoners van dit Land, Romeinen, en ook Gy,
1010[regelnummer]
Die met my zyt gevlugt uit myne Heerschappy!
Gy Lieden, die my groet in deze nieuwe Woning,
Weet dat ik eer' uw Vrind wil wezen dan uw Koning!
Verbreekt den Staf, indien ik dien door dwang onteer,
Of naar geen Reden hoor terwyl ik U regeer!
Maar gy, doet mede wel. Bemint voor alle dingen
't Gemeenebest, en zyt doorlugte Stervelingen!
Voor ons maakt Eendragt magt, en Tweedragt ondergang!
Wy kunnen niet bestaan, wy schaden ons belang,
Zo we ooit van Eigenbaat en Twistgedingen weten:
1020[regelnummer]
Die Wangedrogten zyn voor altoos te vergeten,
| |
| |
Of onze rust, onz magt, voeld d'onverdraagbren Dolk
Van d'eerst verstoorden Vorst, van 't eerst gewapend Volk!
Het past in eene plaats, als deze is, niets te denken,
Dan 't geen den Een' zo wel als d' And'ren heil kan schenken!
O, wierd het ons gegund, door uwer aller vlyt,
Te leven zonder haat, weêrspannigheid, en Nyd!
O, mogt geen Heerschzugt dit verzwakt gebied verscheuren,
Maar elk 't gemeen belang alleen voor 't zyne keuren!
Ik zie wel haast een Magt gerezen op dit strand,
1030[regelnummer]
Die, wat ons ook omringd, zal houden in den band:
Die 't zelfde Alaansche Volk, bezogt door 's Hemels plagen,
Ontzachlyk zal doen zyn, van zege zal doen wagen,
En heffen tot een Ryk, dat, groot van eere en staat,
Ontzien worde en gedugt in aller Vorsten Raad!
Daar is geen beter kans tot staving van 't Vermogen,
Dan met grootmoedigheid naar 's Lands geluk te pogen!
Van hier de Lafaarts dan, in wier bedorven hert
Zulk een verheven wit niet diep gevestigd wert!
Van hier, die liever met hun eigen voordeel pralen
1040[regelnummer]
Dan met den hogen roem uit 's Volks gejuig te halen!
| |
| |
Ik nodig op myn pad al wie my hier omringd,
En wensch dat myne Taal in hunnen boezem dringt.
De Hemel geve my, door daden te bewysen
De zugt, die myne Ziel voeld in haar binnenst ryzen!
O, mogt ik nog eens zyn de Man, door wiens gedrag
Men een rechtvaardig Land, en wyse Inwooners zag:
En mogt men eens hier na van myne poging zeggen,
Dat ik den grond der Deugd wist in dit Ryk te leggen!
Intusschen dat alhier, tot een gedagtenis,
1050[regelnummer]
Een Veste zy geboud, die sterk en houwbaar is:
Die, pralend met den naam myn's Vaders, moge bloeyen
Zo lang de Rynstroom zal langs deze Velden vloeyen!
Toen vatte hy zyn Speer in zyne Regterhand,
En vestte ze aan een Beek, in 't Water en in 't Land;
En wenschte dat aldaar Rechtvaardigheid mogt wonen:
Dat zyn Nakomeling die zugt tot Deugd mogt tonen,
Die Rome in zyne Ziel te wekken was bekwaam;
1058[regelnummer]
En nam bezit van 't Land, en gaf het zynen Naam.
Einde van het Twaalfde, en laatste Boek.
|
|
Auteursrechtvrij