|
| |
| |
| |
[XIX. Confige timore tuo carnes meas]
| |
| |
| |
| |
Confige timore tuo carnes meas, à iudicijs
enim tuis timui.
Psalm. 118.
| |
Doorsteeckt mijn vleesch met uvver vreese:
vvant van uvve oordeelen hebbe ick ghe-
vreest.
Psalm. 118.
| |
DEn eersten A.B.C. en d'alder-oudtst leere /
Was oyt / ghelijck men seght / de Vreese van den Heere:
En wie van Salomon is trachtende den sin /
Moet houden die te zijn van wijsheydt het beghin.
In aldus-daene school ben ick oock onderwesen /
En my wierdt dagh voor dagh dees lesse voor-ghelesen.
Maer wat! ick was soo bot: ick nam soo luttel aen
Dat ick noch niet en weet een letter te gheraen.
Ben ick dan niet wel weer palm-maeten te verdraeghen:
Als hebbende verquist onnuttelijck mijn daeghen?
Want gheen soo kleynen wicht / oft 't worde de letters wijs
Soo dattet maer en siet wat ghispelingh van rijs.
Dat wel soo vele doet / hoe dat haest wordt bequaeme
De letters een voor een te gheven hunnen naeme /
En die met wetenschap te konnen onder-scheen /
Hoe wel sy allegaer van verruwe zijn een.
Wel hoe! sal dan het ghen' de kindtscheydt heeft gheweten /
Nu in den ouderdom zijn allegaer vergheten?
'T is waer: ick hebb' alleen veel saecken wel gheleert:
Maer tot de vreese Godts mijn sinnen noyt ghekeert.
'T is schande dat ick acht' 't ghen' weert is te versmaeden,
Noch dat ick niet en vrees 't ghen' my sou konnen schaeden!
| |
| |
Ick wachte te mis-doen voor d'ooghe van de lien:
En ick en dencke niet dat d'Hemelen my sien.
'S nachts vrees ick hoe my mocht een moordenaer ont-lijven /
En ick en vraeghe niet waer mijne siel soud' blijven:
Het voghelken ontvlieght de toeghemaeckte schouw /
En van de kempe-webb' en hevet gheenen grouw.
Den Hert die loopt verbaest met dat de schichten vlieghen:
Maer d'honden meestendeel hem op een kort bedrieghen.
Den onghetemden leeuw / briescht / brullet / en al schent
Als maer een laeyken viers en wemelt hem ontrent.
Soo gaet het met den mensch / sulcks zijn die fantazijen
Dat hy het kleyne vreest / en 't groote stelt bezijen:
Men gabbert met de Hell' / en met den helschen gloet /
En Godt en sijn ghebodt verstoot men met den voet.
Dit schijnt al galfery / en tijdt-verdrijf te wesen
Tot dat die traeghe vraeck komt op den hals gheresen.
Dan is het och helaes! wat heb ick al ghedaen!
Dan is het met de vuyst al voor de borst te slaen!
Als-dan soo komt het sweet uyt d'aederen gheslopen /
En Godt doet sijnen boeck ten langhen lesten open /
Den schrickel en de anghst doen tauteren de leen /
Men grouwelt / en men beeft van in sijn bedd' te treen.
Want soo men door het stroy een muyseken hoort vringhen /
'T schijnt off ons eenen leeuw quaem daedelijck bespringhen /
En soo maer eenen windt en reuselt in't gheboomt /
'T hair borstelt hem om hoogh / men tautert / en men schroomt.
Wat soudet dan al zijn / als blixem ende donder
Sou'n keeren al dit al van boven af tot onder?
En als dat fel gherucht voor allen ons bedrijf
Vermenghelt met het vier sou kletteren door't lijf?
Men vliedt der sonnen glants / en soo gheen doncker kuylen
Off men wou onder die voor eeuwelijck wel schuylen.
| |
| |
Waer dat wy gaen off staen / 't is al benauwtheydt groot /
Wy vinden ons allom te midden in de doodt?
Wat helpet in een bosch rondsom hem te bedelven /
Als't raesende ghemoet verraedt sijn eyghen selven?
Als daer soodaene pijn den sondaer is bereydt /
Soo dat hy van sijn self wordt op de banck gheleydt?
Siet hoe Orestes loopt en schuymt van raesernije
Als hy sijns moeders gheest siet neven sijne zije?
Pentheu ghy lasteraer wat is aen u ghebeurt /
Heeft u dijn Moeder oock niet teenemael verscheurt?
Neen gheen soo wreeden beul en wasser oyt bevonden
Als de ghetuyghenis van ons selfs eyghen sonden!
Sy zijn't die dagh en nacht door knabbelen het hert
Waer doore dat den mensch alleen verraeden werdt.
O Godt dat dan u vrees' mijn herte magh door-steken /
Op dat al aerdsche vuyl uyt my magh zijn gheweken.
'T is beter u ghevreest eer dat ick vall' in't quaet /
Dan't selve te gaen doen alst soude zijn te laet.
| |
| |
| |
Confige timore tuo carnes meas, à
iudicijs enim tuis timui.
Psalm. 118.
| |
Door-steeckt mijn vleesch met uvver
vreese: vvant van uvve oordeelen
hebbe ick ghevreest.
Psalm. 118.
| |
Basil. hom. in Psal. 33.
TEn is by aldien dat de vreese van wel
te schicken ons leven worpe de eerste be-
ghinsels / het sal onmoghelijck zijn de hey-
ligheydt behoorelijck te onder-houden.
Doorsteeckt, seght den Prophete / met
uvver vreese mijn vleesch; want ghelijc-
kerwijs die de lidt-maeten des lichaems
met naghelen hebben door-steken / behou-
den die selve onverroerelijck tot allen werc-
ke: alsoo de ghene / wiens siele de vreese
des Heeren bevanghen heeft / schouwen
daedelijck alle onbequaeme gheleghentheydt
der sonde; oversulcks dat den godt-vreesen-
den gheene macht en onbreeckt om te aen-
veerden de deughdt / principaelijck als hy
door de vreese van alle eer-loose ende
vuyle daeden wordt belet ende wederom ge-
roepen.
| |
Chrys. hom. 53. in Ioan.
Want ghelijck den eycke-boom hoe hy die-
per staet ghewortelt / door gheenderhande
| |
| |
windt en wordt omverre ghebuyscht / soo en
sal gheenen windt der bekoringhen / de siele
door-steecken zijnde door de vreese Godts /
lichtelijck oock konnen uyt-roeyen.
| |
Amb. in Psal. 118.
De siele heeft haer vleesch / ghelijckerwijs
dat doet het lichaem. Het vleesch van de siele
zijn vleeschelijcke ghedachten. Dat dan die
Vreese des Heeren, ende van sijne oordeelen
dit vleesch door-steecke, ende vast naghele
aen sijne gheboden.
| |
Basil. hom. in Psal. 33.
Door aldusdaene vreese gheleert ende on-
derwesen zijnde / sult ghy dan uwe siele brey-
delen als met eenen toom / ende die verhoeden
voor alle quaede wellusten / tot welcke sy sou-
de zijn gheneghen.
| |
Bernar. ser. 29. in Cant.
Den heylighen Propheet begheert wijsse-
lijck ende saelighlijck gheschoten ende be-
vochten te wesen / als hy seght in sijn ghebedt:
Doorsteeckt met uvve vreese mijn vleesch.
De vreese is daer den alder-besten pijl / die
doorschiet de prickelen des vleeschs / op dat
den gheest soude zijn behouden.
| |
Bern li. de interiore domo. cap. 36.
Laet ons dan gheduerich blijven in de
vreese des oordeels / dat den schroom van
dat eeuwich vier ons doe verschudden ende
| |
| |
beven / laet ons bedencken de stricken des
doodts / de pijne der hellen / den knaeghenden
worm / het stinckende sulpher / die helsche
vlamme / ende alle het quaedt dat daer is te
vinden.
| |
Bern. ser. 54. in Cant.
Want inder waerheydt / ick hebbe gheleert
hoe datter niet beter en is om te verdienen /
om te behouden / om wederom te verkrij-
ghen de ghenaede des Heeren / dan in soo ver-
re ghy ten allen tijden bevonden wordt niet
te seer willen vernuftigh zijn / maar te vree-
sen. Saeligh zijt ghy indien ghy u herte
vervult met dryderhande vreese: Eerst dat
ghy vreest voor die ghenaede by u ontfan-
gen / en̄ noch meer voor die ghy hebt verloren /
ende alder-meest voor die ghy hebt wederom
verkreghen.
| |
Aug. in Psal. 52.
Maer Vele hebben gheschudt door
vreese, daer ghene vreese en vvas. Is't
niet een vreese als iemandt verliest sijnen
rijckdom? daer en is gheen vreese / ende
daer wordt ghevreest / maer die verliest de
wijsheydt / daer is voorsekerlijck vreese / ende
daer en wordt niet ghevreest! O dwaes-
heydt! ô faute van verstandt! laet ons seg-
ghen / daer en is gheenen Godt. De vreese
van dese aerde te verliesen doet u dit segghen /
| |
| |
ende die selve vreese heeft u doen verliesen den
hemel / sonder u van d'aerde eenichsins te
versekeren.
| |
Chrys. hom. 20. in Gen.
Maer de sonde is van sulcken aerdt / dat
eer sy volbracht wordt het herte bedrieght
ende verduystert; Ende volbracht zijnde /
dan is't dat sy gheheel haere leelijckheydt
ons is stellende voor ooghen / soo dat als-dan
die korte ende vuyle ghenuchte ons in het
herte saeyt eene gheduerighe droefheydt / en-
de sy beneemt het betrouwen der conscientie /
overgietende die selve met een verstroyinghe.
Den bermhertighen Godt heeft begheert
dusdaenen betichter ons ontrent te wesen /
op dat wy nimmermeer en souden alleene
ghelaeten worden / maer dat den selven son-
der ophouden soude roepen / ende vereysschen
de straffe over sijne mis-daeden. Als oft
schoone den onkuyschaert / oft den Over-
speelder sijn quaedt leven wilde vergheten /
soo en soude hy hem soo niet konnen verste-
ken / oft hy en wordt vervolght van dien
scherpen betichter / oft hy en vreest het be-
moeden / oft hy en beeft voor de schaduwen /
ende voor de ghene die dat weten ende niet en
weten / sijn siele wordt gheslaeghen tusschen
de baeren van verscheyden ghedachten / ende
sy drijft in een gheduerigh tempeest. Daer-
| |
| |
enboven den slaep en is hem niet aenghe-
naem / maer vol van schroom / ende spooc-
kerije: noch oock de spijse en is hem niet
smaeckelijck. Indien hy is in gheselschap /
de ghenuchelijcke t'saemen spraecken en
moghen hem niet vermaecken / noch ee-
nichsins verlossen uyt de perijckelen sijner
benouwtheydt: maer naer dat hy sijne
boosheydt volbracht heeft / wandelt als oft
hy den beul by hem hadde / die hem pij-
night / die hem gheesselt / ende in stille
doet verdraeghen alle de onverdraeghelijc-
ke pijnen / als wesende in sy selven den mis-
daedighen / den rechter / den betichter / ende
den beul te saemen.
| |
Iob. 15.
Het gheluydt der verschricktheydt is al-
toos in sijne ooren: ende soo daer vrede is
bemoedet altijdt eenighe listen.
| |
Chrys. conc. 1. de Lazaro in cap 16. Lucae.
Verthoont my de conscientie van den
Goddeloosen / ende ghy sult daer binnen
sien een swaer gheruchte van sonden / een
gheduerich achter-dencken / een on-weder
van beroerten / ende u sal duncken dat den
gheest / ende het verstandt van dien onghe-
luckighen / gheklommen op den rechter-
stoel sijner conscientie / aldaer is sittende
ghelijckerwijs een rechter / die sonder ghe-
| |
| |
naede is strijckende sijn vonnisse; oversulcks
dat de ghedachten van den mis-daedighen
hem dienen voor scherp-rechters / om soo
sijn stranghe vonnissen te volbrenghen. On-
dertusschen soo wordt hy ghepijnight / ende
ghehanghen in de polije / daer beyde sijne sij-
den door de naghels sijner conscientie wor-
den opgheschrabt / daer door hy roept ende
huylt om sijn bedreven boosheydt: Maer
niemandt en verstaet hem / niemandt en
hoort hem dan Godt alleene / die siet sijne
pijne / ende sijne betuyghenisse van leetschap.
Want oftschoon die ghevallen soude zijn in
over-spel met allen waere machtich ende
rijck / ende niemandt en zy die hem be-
schuldighe / oft daerom in recht is roepen-
de; daerom en laet hy hem selven niet te
beschuldighen ende te veroordeelen. De
ghenuchte is verganckelijck / ende de pijne
daer uyt volghende is eeuwich. Daeren-
boven de vervaertheydt / de benouwtheydt /
ende het quaedt vermoeden / vinden hem
alomme / hy is beanghst ten alle plecken /
de hoeckskens van sijne slaep-kamer en
zijn hem niet tot versekertheydt: Iae sijn
selfs schaduwe sal hem doen deysen achter-
waerts / sijn dienaeren iaeghen hem in
achter-dencken / noch en betrouwt de ghene
die sijne treken zijn kennelijck / ende niet
| |
| |
kennelijck. Hy ducht allen ooghenblick
te komen in't ghesichte van die Vrouwe die
hy bedorven heeft / oft sy misschien (bevan-
ghen met leetwesen) met den poignaert in
de handt haere eere van hem wederom
eyschte / ende hem woude verkorten sijn le-
ven; hy wacht oock verrascht te worden
van den man die hy soo veel spijts ende on-
ghelijcks ghedaen heeft; Hy gaet / hy staet /
hy wandelt / altoos neven hem hebbende
dien verbitterden betichter / sijn eyghen
conscientie / als wesende veroordeelt door
sijn selfs eyghen oordeel / sonder te verwer-
ven oft ghenaede oft uyt-stel / iae selver
niet eenen ooghenblick om te moghen ver-
scheppen sijnen aessem. Want in sijn bed-
de / aen sijne taeffel / op de straete / in sijn
huys / in sijne droomen siet hy die afgrijs-
selijcke ende die schrickelijcke beelden / ende
spoockerijen die sijne boosheydt hem voren-
wendt. Hy leeft in der waerheydt het le-
ven van eenen Cain / suchtende ende beven-
de op der aerden / ende beklaeghende sijne
ellende. Altijdt draeght hy by hem een
vier dat hem inwendich ende in droever
stilte is door-blaeckende. Alle dit selve moet
oock worden verstaen van de ghene die daer
ontrecken het goedt van hunnen even-nae-
sten / ende die hun gheneeren met bedrie-
| |
| |
gherije / leughen-taele: Insghelijcks de
dronckaerts / ende alle andere die een boos
leven zijn leydende. Want het vonnisse dat
de conscientie selver is ghevende / is soo stran-
ghe / dat met gheene ghiften en kan worden
omghestelt.
| |
Chrys. conc. 4. de Lazaro.
De wereldtlijcke Rechters worden som-
tijdts door gheldt wel omghestelt ende ver-
willight / ende somtijts eene vreese doet hun
sien door de vingheren / ten lesten soo zijnder
noch veel andere saecken die hun gherechtich
vonnisse krom maecken: Maer den rechter-
stoel van onse conscientie en sal voor niemant
wijcken / het recht is recht / weer ghy dreyght /
weer ghy bidt / weer ghy smeeckt / ende al
doet dat ghy kondt / soo sal hy teghens de
sondighe ghedachten strijcken een recht von-
nisse / jae soo / hoe dat die ghene die sonde ghe-
daen hebbende / hem selven veroordeelt / al
is't dat niemandt hem en beschuldight.
| |
Chrys. hom. 17. in Gen.
Als dien recht-sinnighen Rechter de Con-
scientie / teghens den mensche op-staet / soo
roept hy met klaerder stemme / ende sy ver-
toont / sy beschuldight / ende sy stelt als voor
ons ooghen de menighvuldicheydt der son-
den.
| |
August. medit. cap. 34.
Soo dan / ô Heere / Doorsteeckt met uvver
| |
| |
vreese mijn vleesch: dat mijn herte verblijde
op dattet vreese uwen naeme. Och oft die
sondaerighe siele aldus vreesde / ghelijcker-
wijs dien Heylighen / als hy seyde: Ick heb-
be Godt altoos ghevreest, ghelijck ick sou-
de vreesen eenen over-vloedt van vvaeter,
ende schuymende baeren die my mochten
inne-slicken.
|
|
Auteursrechtvrij