|
| |
| |
| |
[III. Miserere mei Domine]
| |
| |
| |
| |
Miserere mei Domine, quoniam in-
firmus sum, sana me Domine, quo-
niam conturbata sunt ossa mea.
Psalm. 6.
| |
Heere vveest my bermhertich, vvant ick
ben kranck, Heere maeckt my gesondt,
vvant mijne ghebeenten zijn beroert.
Psalm. 6.
| |
SWijgh ick dan stil, of sal ick spreken?
Neen, ick en kan my niet verbreken,
Waer blijft ghy traeghen Medecijn?
Och! my en quam noyt eens te voren,
Al hadd'et iemant my ghesworen
Dat ick uyt u ghedacht sou zijn.
O liefste Godt ghy beydt soo spaede!
Slaet ghy mijn quael niet nauwer gaede!
Och! wilt toch komen het is noot.
Waer toe mijn Godt wilt ghy vertoeven
En meer en meer my soo bedroeven
In het verrasschen van mijn doot?
D'hervaeren al die by de Griecken
Oyt haelden lof aen alle siecken
Hadd'ick ghesaemder handt by my.
Paeon gheluckigh in't ghenesen
| |
| |
Melampus, Chiron bey ghepresen
En ghy alleen waert achter-bleven
Die my ghesondtheydt konde gheven:
Maer op het lest ick u noch vandt.
O eenigh hulp om u ick wensche
Soudt ghy van my siel-braeckigh mensche
Wegh connen doen u heylbaer handt.
Mijn doode vetruw' sy besaeghen
Die niet en stond in hun behaeghen
Als oock en dé mijn aeder-bloet.
Neen, seyden sy, ten kan niet wesen,
Want siet den puls is vvegh-gheresen
Neen, desen sicken sterven moet.
Dat dit soo zy, kan ick bevinden
Meer dan die veel van hun ondervvinden:
VVant 't is te laet iet nu versint.
Hoe sou de konst my moghen baeten
Al sy den meester heeft verlaeten
En dat mijn sickte die vervvint.
Och! Och! ick kuym, ic kucch', ic kerme,
Ick roep helaes! vvêe my! och erme!
Van grooter pijnen ick besvvijck!
'K en kan mijn hooft niet recht gehauvven,
Mijn hert en doet niet dan verflauvven,
VVat ben ick doch min als een lijck?
Och! vvaer ick my nu keer en vvende,
Ick sie mijn leven gaet ten ende,
Och! 't is met my nu al ghedaen!
En soud'ick iemandt openbaeren
| |
| |
Mijn pijn en alle mijn mis-baeren
Ten kan ten monde niet uyt-gaen.
Och! dit is siet de schilderije
Van al het ghene dat ick lije
O Godt vvaer ben ick toe ghebrocht?
'Ken kan noch gaen, noch staen, noch lenen,
Mijn aenghesicht is heel verdvvenen
'K hebb' menschen hulp voor niet ghesocht.
Mijn ooghe-lichten in speloncken
Zijn alle-beyde neer-ghesoncken
VVaermé dat ick soo snel eens sagh.
Mijn vvanghen root zijn bleeck bedeghen,
Hayr vvit als vlas hebb'ick ghekreghen,
En ouderdom voor mijnen dagh.
En dat my meest doet pijne lijden
En kan men branden of uyt snijden,
Noch iemandts hulp komt my te pas.
Ha siet nu eens met hoe veel vvonden
Dat ick te bedd' hier liggh' ghebonden
En van al die noyt een ghenas.
Want sy en zijn niet om verdvvijnen
Met kruyden of met medicijnen,
En elck van hun soo leelijck siet
Of een turcks-mes die hà ghevlaeden
Noch eenich meesters handt-ghedaeden
En konnen die toe-heylen niet.
Dees vvonden draeght mijn arme siele
Om dat ick vol van boosheydt kriele
Waer door ter banck ick ben gheleydt.
Siet my door eer-sucht op-ghesvvollen
| |
| |
En d'aerde soecken als de mollen
En slaen in alle vuylicheydt!
Siet hoe ick berst van alle zije
Door't vvindt-verhef van hoovaerdije
Die my ghelijck een trommel spant.
Siet hoe de liefde my komt knaeghen
Als eenen kancker alle daeghen,
Aen't hert, en aen het inghevvant.
Ick hebb' alomme doen versoecken
Of iemandt my wat sou verkloecken,
Maer 't vvas verloren moeyten kost.
Neen, ick en hadde niet behoeven
Soo vele meesters te beproeven
Om nimmermeer te zijn verlost.
Laet met sijn konst dan vry aenkommen
Die hem te rechte kost berommen
Dat hy de blinde dede sien.
Die kent de kracht van alle kruyen
VViens lof en eer van ouds verluyen
Al d'Epidauriaensche lien.
Noch Chiron oock en kan my helpen
Iae noch in't minst mijn pijne stelpen
Apollo meester van hun al.
VVat baet het dan naer my te kijcken
Of salf of oly aen te strijcken;
VVant ick't eer langh' besterven sal.
VVel vvaer sal dan mijn hope vaeren
Als hooghsten Godt naer uvv' autaeren
Daer dat de doodt gheen macht en heeft.
Laet my dan troost hier-aen verkrijghen!
| |
| |
Siet my naer u eens ligghen hijghen
Op dat ghy my ghesondtheydt gheeft.
De kloeck' en stercke van lichaeme
Zijn medicijnen onbequaeme
Maer nut voor die zijn onghesont.
Aen my die liggh' hier neer-ghesmeten
Door-kerft, door-vvont, door pijn opg'eten
O toont nu eens vvat dat ghy kont.
Ick ben die spoeyde met verlangen
Van uyt Ierusalem mijn ganghen
Als ick dit Iericho besocht,
En gaende lancx die dorre landen
Viel onverhoets in 's moorders handen
VVaer door ick by vvas omghebrocht.
Maer vvilt in my nu laeten drijven
VVat vvijn, en oly van olijven
Of den Levit my keert sijn ooghen,
VVilt u voor hem aen my vertooghen,
Ick sal ghesondt daer henen gaen.
| |
| |
| |
Miserere mei Domine, quoniam in-
firmus sum: sana me Domine,
quoniam conturbata sunt ossa
mea.
Psalm. 6.
| |
Heere vveest my bermhertich, vvant ick
ben kranck: Heere gheneest my, vvant
mijn ghebeenten zijn beroert.
Psal. 6.
| |
August. soliloq. cap. 2.
ICk ben sieck / ick roepe naer den Medicijn:
ick ben blindt / ick haeste my tot het licht:
ick ben doodt / ende ick versuchte naer het le-
ven. Ghy zijt den Medicijn / ghy zijt 't licht /
ghy zijt het leven ô Jesv van Nazareth;
Weest my bermhertich Sone van Dauid;
Weest my bermhertich fonteyne der berm-
herticheydt. Verhoort het ghene naer u den
siecken is roepende! Licht dat daer voor-by
gaet / verwacht den blinden: biedet hem de
handt / op dat hy tot u mach komen / ende in
u licht het licht aenschouwen.
| |
August. medit. cap. 36.
Want uwe ooghen sien mijn menigherlije
onvolmaecktheden. Reyckt / bidde ick u /
naer my u goedertieren handt / ende weert
van my al het ghene in my verbelght de oo-
ghen uwer goedertierentheydt. Heere voor u
is mijn ghesondtheydt en̄ mijne kranckheyt /
wilt / bidde ick / die bewaeren / ende dese ghe-
| |
| |
nesen. Heere maeckt my ghesont, ende ick
sal ghesont zijn: maeckt my behouden, ende
ick sal behouden vvesen. O ghy / die gheneest
dat kranck is / ghy die bewaert dat ghenesen
is / ghy die naer uwe beliefte weer op maeckt
dat ghebroken light ende vervallen.
| |
Guill. Abbas ser. 46. in Cant.
O Heere / waert by aldien dat eenighe doch-
ters van Ierusalem u mijne sieckten te ken-
nen gaven / oft by ghevallen daer eenighe
waeren weerdich om u op te draeghen; want
vele van dien uwe hulpe behoeven.
Och hoe gheluckich soude ick wesen dat ee-
nighen hemelschen Hondert-man aen u sey-
de: Heere mijnē knecht light tot mijnē huy-
se lam, ende hy is met allen qualijck. O Hee-
re / oft ghy terstondt gaeft voor antwoorde:
Ick sal komen, ende hem ghenesen. Heere
segghet met een vvoordt, ende ick sal gesont
vvorden. Ghy komt met een woordt / aenge-
sien ghy selve zijt het woordt.
| |
August. soliloq. cap. 20.
De medicijnen der aerden hebt ghy ghe-
schaepen / om te helpen een ieders verderffe-
nisse / voor alle quaelen hebdy bereydt byson-
dere baeten; want ghy zijt bermhertigh ende
den bermhertighen selve.
| |
Aug. lib. 10. cons. cap. 28.
Och lacen! Heere weest my bermhertich.
Helaes! siet mijne quetsuren ick niet en ver-
berghe: Ghy zijt den medicijn-meester / ick
ben den siecken; ghy zijt den bermhertighen /
ende ick den kattijvighen.
| |
| |
| |
Idem ibid. cap.30.
Vwe almachtighe handt / ô mijn Godt /
heeft sy niet de kracht te ghenesen alle de sieck-
ten ende quaelen mijner siele?
| |
Hier. in Psal. 102
Onse siele is veel kranckheden onderwor-
pen / soo veel sonden / soo veel plaeghen.
| |
Aug ser. 59. de verbo Dom. cap. 11.
Het menschelijck gheslachte is kranck /
niet door kranckheden des lichaems / maer
door de sonden.
| |
Chrys. hom. 14. in c. 4. Matth,
Niet alleen ghebroken te worden door lam-
micheydt / maer oock te sondighen is een
sieckte / iae de sieckte van die sondighen is
schaedelijcker dan wel der ghene die lam zijn /
ende wel soo vele als de siele is beter dan het
lichaem.
| |
August. medit. cap. 4.
O Heere verleent my eenighe medicijne /
door de welcke ick mach worden ghenesen /
draght sorghe voor my die ben on-lustich / ge-
neest my die flauw ben / ende verweckt my
die ghestorven ben.
| |
Chrys. in cap. 4. Matth. hom. 14.
Onse sielen zijn bevanghen met vele sieck-
ten / ende dese sieckten zijn die Iesvs Christus
wilt dat wy sorghe draghen dat sy souden
worden ghenesen.
| |
Ambr. tract. de 42. māsionibus.
Hy gheneest onse sieckten des lichaems / op
dat hy die uyt onse sielen soude verdrijven. De
sieckte der siele is de sonde / daerom seght den
Prophete: Maeckt mijne siele ghesont, want
voor u hebbe ick ghesondight. De ongesont-
heydt onser siele is hoovaerdije ende gierig-
heydt.
| |
| |
| |
Ambr. 1. 4. in c. 4. Luc.
Insghelijckx onder het af-beeldtsel van die
Vrauwe de schoon-moeder van Simon ende
Andreas lagh ons vleesch in verscheyden son-
dighe kortsen / ende in den brandt der onghe-
maetighe aenlocksels tot verscheyden lusten.
Oock ick en achte de dertel-liefde kortse niet
minder te wesen als een brandende: want de-
se ontsteeckt het lichaem / ende die ander het
herte. Onse kortse is de giericheydt / onse kort-
se is de vleeschelijcke wellusticheydt / om dat
alle quaede begheerten zijn brandigh. Onse
kortse is de gramschap / sy stelt het heel li-
chaem in't vier / ende de siele in asschen. Wel-
lusticheydt des vleeschs brandt meer dan de
kortse / ende is veel eer onsteken.
| |
Chrys. in c. 3. ad Philipp. ser. 11. digressione morali.
Want een swaere sieckte / ende een heete
kortse ons waeren bevanghende / ende wy en
laghen noch op bedde / maer in ons eyghen
vuylicheydt / noch min oft meer als te mid-
den in den dreck / wy wentelden in oneerbaer-
heydt / overvloeyende van wonden / ghevende
eenen stanck / wy laeghen vuyl / ongeschickt /
in-een ghekrompen / ghelijckende meer scha-
duwen dan menschen.
| |
August. ser. 59. de verb. Domini cap. 12.
Iae daer light de wereldt door en door / te
weten / van het Oosten tot het Westen / eenen
grooten siecken / maer om dien te ghenesen /
is ghekomen den oppersten Medicijn / die
hem heeft vernedert tot het sterffelijck vleesch
als tot het bedde van den siecken.
| |
| |
| |
Chrys. in ca. 3. ad Phil. serm. 11.
Hy heeft hem sien vroeten inden dreck /
door-geten vande wormen / bevanghen vande
kortse / ende van den hongher / ende bestaen
door alderhande soorte van sieckte. Want de
kortse quelde hem (dat is de geyle lust) ende de
hitten bedwonghen hem (dat is de hoovaer-
dije) eenen onversaedelijcken hongher bevingh
hem (dat is de giericheydt) ende hy was ge-
hele in etter (dat is onkuysheydt) ende hy
was blindt van ghesichte (dat is afgoderije)
ende hy was blindt ende doof (dat was dat hy
aenbadt steen ende hout) ende hy hadde eene
groote mismaeckyheydt (dat is de sonde) im-
mers hy en was niet dan druck ende swaere
ellendighe kattijvicheydt. Hy heeft hun on-
gheschickter hooren spreken / dan als doen de
dulle ende verwoedde menschen / als sy het
hout ende steen hunnen Godt waeren noe-
mende. Hy heeft hun ghesien in alle dese ghe-
breken / niet teghenstaende en heeft hy die
noch niet vervloeckt / noch en blijft op hun
niet meer verbittert / noch hy en is hun niet
gheheel afghekeert / noch hy en heeft die niet
vervolght in sijnen toren: aenghesien hy den
Heere was die sijn selfs werck niet en verach-
te. Ten lesten wat doet hy? hy bereydt ghe-
lijck eenen hervaeren Medicijn alderhande
kostelijcke medicijnen.
| |
Orig. hom. 1. in Lev. c. 12. & 13
Ende om dies wille dat hy selver is het
woort Godts / soo en soeckt hy niet alleene
| |
| |
baete voor sijn siecken / uyt het sap der kruy-
den / maer uyt sijne krachtelijcke wooden.
| |
Orig. ho.1. in Psal. 34.
Want daer was den Prince der Medicijnen
Esculapius, die konde genesen alle sieckten
ende alle kranckheden.
| |
Aug. in Psal. 43.
Hy kende aen den pols al wat daer schuyl-
de in den siecken.
| |
Clem. Alex. lib. 1. paedag. cap. 2.
Hy was en hervaeren gheneser der men-
schelijcker ghebreken / ende eenen heylighen
beleser over de sieckelijcke siele. Mijn Godt /
seght hy / gheeft ghesondtheydt aen uvven
knecht, die op u stelt sijn betrouvven. Heere
zijt my ghenaedich, vvant ick hebbe den ge-
heelen dagh tot u gheroepen. Siet den goe-
den onderwijser / die de wijsheydt is / ende het
Woordt des Vaders / die den hemel gheschae-
pen heeft / draeght sorghe over geheel sijn
schepsel / ende meestert het selve aen siele ende
aen lichaem: hy is al te wel bedreven Medi-
cijn ende behoeder der menschelijcke ghestal-
tenisse. Staet op, seght hy aen den lammen
mensche / ende wegh-ghenomen hebbende u
bedde / daer ghy op light / gaet naer huys: soo
die te voren onghesont was / wiert stracx ghe-
sont ende sterck van lichaem. Ende Lazarus
begraeven zijnde / seyde: komt uyt. Den doo-
den is ghekomen uyt den graeve / soodaeni-
ghen als hy was eer dat hy stierf / betracht
hebbende de alghemeyne verrijssenisse.
| |
Aug. lib. de verā & falsā poenit. cap. 5.
Daerom heeft hy ghenesen soo veel kortsi-
| |
| |
ghe / soo vele lamme / soo veel kreupele / soo
veel blinde / ende soo veel uytghedrooghde / op
dat den sondaer van hem niet en soude wan-
hopen / hy noemt hem den Medicijn / niet voor
die wel te passe zijn / maer voor die onlustigh
zijn.
| |
Aug. de doctr. Christ. lib. 1. cap. 14.
Ende ghelijckerwijs die meestert aen een
lichaemelijcke wonde / ghemeynelijck daer iet
by doet dat het ander beteghent / als koudt
by heet / oft diesghelijckx. Soo Godts wijs-
heydt sorghe draeghende voor den mensche /
heeft haer selven over ghegheven om den
mensche te ghenesen / sy is den Medicijn / soo
oock de medicijne. Ende om dieswille den
mensche door hoovaerdije is ghevallen / om
die te ghenesen heeft daer toe ghebracht de
oodtmoedicheydt. Wy zijn bedroghen ghe-
weest door de schalckheydt van het serpent /
wy worden verlost door Godts verkleynig-
heydt. Maer nu de dinghen die als baen-
doecken op onse lichaemelijcke wonden ghe-
leyt worden / zijn dese / te weten / dat de ghene
die bedroghen waeren van een vrouwe / eenen
gheborenen uyt eender vrauwe / eenen men-
sche der menschen / eenen sterffelijcken de sterf-
felijcke / de doode met de doodt verlost heeft.
| |
Nazian. orat. 16.
Soo oft dan by ghevalle den verwoester
en̄ den moordenaer onser siele / oft treckende
van Ierusalē naer Iericho / oft ievers elders /
u ghevonden hebbende onghewapent / ende
| |
| |
gheensins op u hoede / u soude ghequetst heb-
ben.
| |
August. hom. 12.
Roept: Ick hebbe ghesproken, Heere,
vveest my bermhertich, gheneest mijne siele;
vvant ick hebbe voor u ghesondight. Godt
sal u ghenesen / indien ghy uwe quaele maer
en belijdet. Ghy light onder de handen van
den Medicijn / roept met verdragen om hulp /
hy koestert / hy brandt / hy snijt / lijdt verdul-
dich / noch en wilt niet anders gaede slaen /
dan dat ghy meught worden ghenesen / ghy
sult ghenesen / indien ghy u vertoont den Me-
dicijn / niet dat hy u niet en siet / indien ghy u
verberght / maer uws selfs belijdinghe is het
beghinsel der ghesondtheydt.
| |
Aug. in Psal. 40.
De wonde soeckt den Medicijn / den Medi-
cijn begeert de kennisse.
| |
Ambr. ad virg. lapsam cap. 8.
Keert tot my, seght den Heere / isser ghee-
nen balsem meer in Galaad, oft ievers eenen
Medicijn! vvaerom en is de ghesondtheydt
niet vveer ghekomen aen de dochter van
mijn volck? Tot een groote quaele is noo-
dich een groote ende langhe medicijne.
| |
August. serm. 37. de verb. Dom.
Want het heel menschelijck gheslachte is
desen mensche / die half doodt ligghende / lagh
op den wegh verlaeten vande straet-schen-
ders / die veracht wiert vanden voorby gaen-
den Priester ende Levit / maer om hem by te
staen ende te ghenesen is ghekomen den Sa-
maritaen / in welcken Samaritaen heeft willen
| |
| |
verstaen zijn onsen Heere Iesvs Christus.
| |
Amb. de 42 mās. mans 9.
Hieromme een ieder van ons buyghende
de knien des herten ende des lichaems / bidde
onsen Heere Iesvm Christum (die daer ghe-
neest alle onse kranckheden) ende segghe met
den Prophete: Heere maeckt my ghesondt
ende ick sal ghenesen zijn, / Voorts dat hy
segghe met David: Heere vvilt my ghenesen,
vvant alle mijne ghebeenten zijn beroert.
| |
Chrys. in Ps. 26.
Want den ghenen die niet en wilt kennen
den Medicijn / is buyten sijn sinnen; want
hoe dickmael sien wy die raesende menschen
de meesters spijt aendoen / wederstaen de ghe-
sontheydt / niet te willen ghenesen worden /
ende te bespotten het waerachtich sorghe
draeghen.
| |
Ibid.
Loopt tot den Medicijn / terwijlen ghy
menght / op dat als ghy gheeren soudt / niet
en sult konnen.
| |
Aug. in Ps. 102.
Indien naer de verghiffenisse der sonden
de siele noch wordt beslaeghen door eenighe
beroeringhen / het is een flauw-moedicheydt /
ende hy gheneest alle uvve flauvvicheden /
Alle uwe flauwicheden sullen ghenesen wor-
den / en wilt niet vreesen. Ghy sult segghen /
hoe dat sy groot zijn: maer den Medicijn is
meerder. Daer en is gheen sieckte onghe-
neesbaer by den almoghenden Medicijn / en
laet ghy u maer alleene helpen / noch en ver-
worpt sijn handt niet / hy weet / wat hy doet /
| |
| |
noch en verblijdt u niet alleen soo hy u koe-
stert / maer verdraeght oock als hy u snijdt /
verdraeght de snerckinghen / denckende op de
toekomende ghesondtheydt. Verdraeght dan
sijne handen / ende gheeft hem den seghen / niet
vergetende alle sijne vergheldinghen. VVant
hy gheneest alle uvve quaelen.
| |
Aug. in Psal. 40.
Laet ons ons selver gheheel bevelen de
handt vanden Medicijn / want hy en faelt
niet / noch hy en sal het ghesondt niet snijden
voor het bedorven. Hy weet wat hy aen-
schouwt / hy weet de faute / want hy de natu-
re ghemaeckt heeft. Hy onderscheydt 't ghe-
ne hy gheschaepen heeft / ende al dat daer ghe-
sproten is uyt onse begheerlijckheydt / hy weet
dat hy den ghesonden mensche heeft verbodt
ghedaen / van niet te vallen in sieckten / hy
weet dat hy gheseydt heeft in't Paradijs: eet
dat ende dat niet. Den ghesonden en heeft
niet ghehoort het ghebodt vanden Medicijn /
op dat hy niet en valle / maer ten minsten
wesende sieck / dat hy hem aenhoore om hem
op te helpen.
| |
Chrys. in ca. 10. Luc. hom de Samarit.
Wie ghy dan zijt / ô Christene menschen /
die u beroemt van u ghesondtheydt / ende die
u gheveyst ghequetst gheweest te hebben / die
u verblijdt wel te passe te zijn / ende niet droe-
ver en zijt dat ghy hebt sieck gheweest / ende
die u niet en bemerckt machteloos te hebben
gheleghen / maer u verhooveerdight dat ghy
| |
| |
in de kercke hebt verheven gheweest. Bemint
Christum die u vande vrij-buyters verlost
heeft / bemint den Heere / die u nedergestreckt
ende ghevallen / heeft opgheheven. Bemint /
segh'ick / den Heere / die u in sijn kercke door
sy-selven ghebrocht heeft / die u den weert be-
volen heeft / die twee penninghen / dat is / de
Wet ende het Euangelie / tot uwen onderstant
heeft uytgereyckt. Bemint segh'ick / Godt /
die u seght: Siet ghy zijt ghenesen; want den
Heere heeft uwe ghesondtheydt lief / die om
uwent wille is komen op der aerde / om u van
de moordenaers te verlossen.
|
|
Auteursrechtvrij