Jenever uit Pulle

[p. 119]

15.

De zondag daarna was het een verblindende lentedag, zodat mijn broer Karel en ik in de namiddag intuïtief weer naar Pulle liepen. In de vallei van de Molenbeek hing de beroezende geur van vlier en hooi. Toen we vanop een bepaalde plaats tussen de beemden poogden te zien hoe laat het was op het Pulse torenuurwerk - wat we vroeger konden maar nu niet meer, doordat er sleet is gekomen op onze ogen - hoorden we een massa joelen. We besloten op de pret af te lopen, en belandden tien minuten later op het voetbalveld achter het genadeoord ‘Fatima’. We kwamen terecht op een volksfeest dat ingericht was door de ‘Katolieke Werkliedenbond’. In een kompetitie die een hele gamma volksspelen voor jong en oud bestreek, betwistten de diverse straten elkaar de titel van ‘Kampioen van Pulle’. Het ging er plezierig aan toe, vooral op de kegelbaan... én in de feesttent. Fons Swartebroeckx poogde mij ervan te overtuigen dat ze hem al aan het werk gezet hadden toen hij amper drie weken oud was: zijn moeder zette zijn wieg onder de kriekeboom, opdat hij al blerend de spreeuwen uit de buurt zou houden. Twee nog jonge Pulse dames liepen met het linkerbeen in het gips rond, omdat ze allebei van de trap gedonderd waren. De benen gingen van de een naar de ander en ieder schreef er iets vrolijks op. Voor een pintje bier brachten Rik van Laer (klarinet), André Simons (trompet) en Louis Tokus (bugel) ons aan de tapkast een potpourri van met heimwee geladen herinneringen. Toen mijn broer en ik in de late avond naar huis keerden, kozen we de bospaadjes... om toch ergens steun te vinden...

Wanneer ik de volgende zondagvoormiddag naar het ouderhuis fietste, was mijn moeder niet thuis. Terwijl ik in de tuin wat kersen plukte, hoorde ik solemnele fanfaremuziek... Het kon niet anders: de traditionele juniprocessie trok door het dorp. Mijmerend ging ik op de tuinbank zitten... en plotseling hoorde ik een koekoek roepen, vlakbij. Het eenzaam-

[p. 120]

ste wezen ter wereld is beslist de koekoek. Het koekoeksmannetje keert in de lente het eerst weer uit Afrika. Het koekoekswijfje (dat alleen maar giechelt en blaast) leeft met verscheidene mannetjes in een broedgebied samen. Waarschijnlijk legt het wijfje een twintigtal eieren in nesten van de vogelsoort waardoor het zelf is grootgebracht. Meer dan honderdtwintig soorten van zangvogels worden het slachtoffer van dit broedparasitisme. Alleen de huismus, ogenschijnlijk een sloortje, laat zich niet in de luren leggen, alhoewel een koekoeksei niet groter is dan een musseëi: ze weigert een koekoeksjong te voeren. De koekoek durft zijn ei, dat een uitzonderlijk dikke schaal heeft, gewoon op de grond leggen en dan met de bek in het nest van de ‘waardvogel’ deponeren. In het koekoeksjong ontwaakt een halve dag na zijn geboorte de reflex om alles uit het nest te kieperen. Zijn vuurrode bek en zijn bedelende geluiden zijn onweerstaanbaar voor de pleegouders. Heel vlug is hij volwassen en... vertrekt hij naar Afrika, zonder ooit zijn ouders te hebben gezien... Eenzamer kan een levend wezen moeilijk zijn, maar toch...

Na de koekoek komt de mens, of zal alleszins binnenkort de mens komen. In minder dan een halve eeuw heeft de mens zijn hang naar geborgenheid en samenhorigheid, zijn drang naar honkvastheid en vertrouwen schenkende buurtschap verloren of verkwanseld. De vervreemding woekert. Luxe, gemakzucht, goedkope en oppervlakkige pret, libertinage en amerikanisme: die dingen hebben de mens uit zijn gemeente, zijn dorp, zijn oude leefgemeenschap, zijn familie, de entourage van traditie en morele fierheid... weggelokt. De eenzaamheid komt, onvermijdelijk, en met de eenzaamheid de bezinning, én de wroeging. Maar het zal onherroepelijk te laat zijn. Deze beschaving zal wellicht te gronde gaan aan eenzaamheid. De dag dat de zinloosheid van het klatergouden leven uit dit tijdperk werkelijk tot de mens doordringt, zal hij het wanhopigste wezen ter wereld worden. En wanhoop kan tot alles leiden, kollektieve wanhoop zou ons naar

[p. 121]

de ergste katastrofe voeren... De mensen van mijn generatie kunnen de twee werelden vergelijken: die van vóór de jaren vijftig en die van erna. Ik wil niet patetisch gaan doen, maar ik denk met steeds meer weemoed én heimwee aan wat ik weet dat voorgoed verloren is. Voor mij betekende dit boek zo iets als het bijna bezwerend heroproepen van het onherroepelijke... Als die twee werelden nu al zo ver uit elkaar gedreven zijn, wat zal er dan in het jaar 2.000 nog overblijven van het heerlijke ‘pretelevisietijdperk’? Boeken als dit zullen dan wel met onbegrip, ongeloof en waarschijnlijk minachtend bekeken worden. Mocht ik in dat jaar nog leven, dan zal ik nochtans niet blozen... Ik weet dat ik mijn taak vervuld heb. Ik heb de mens, ieder mens, altijd gezien als een schakel tussen verleden en toekomst. In mij is de ketting niet gebroken. Getuigen van een tijd wilde ik, én mijn sympatie betuigen voor een familie die het leven in Pulle gedurende verscheidene decennia zo boeiend maakte. De familie Corthout was een grandioos buitenbeentje, een kolossale brok vitaliteit en dynamiek. De grote droom van de touwtjestrekkers in deze tijd van mechanika en elektronika is beslist de uniforme mens, de standaardfamilie én de modelgemeente. Zolang er families zijn, die de durf, het avontuur en de farce in hun banier voeren, blijft die droom maar een droom... en acht ik het leven de moeite waard om voort te vertellen.

Toen ik de punt geplaatst had achter de vorige zin, keek ik even de krant in. Tot mijn verbijstering las ik op de frontpagina: ‘GEKANTELDE WEGREUS ZORGT VOOR SPEKTAKEL TE PULLE. Hulpdiensten urenlang in paraatheid op E39.’ Een tankwagen van de Nederlandse firma Den Hartogh was in het uiterste zuidelijke tipje van Pulle beginnen te slingeren en van de Boudewijnautosnelweg gestort. De tanks waren gevuld met defenvlmetaan-diïsocyanaat, een hoogst gevaarlijk goedje dat gebruikt wordt voor het vervaardigen van schuimrubber. De rijweg tussen Grobbendonk en Massenhoven, in de richting van Antwerpen, had men voor

[p. 122]

het verkeer moeten afsluiten, en zelfs de koeien uit de omliggende weiden had men moeten evacueren... Hoeveel geluk moeten een streek, een dorp, een mens, een dier en een plant dezer dagen hebben om ongestoord te kunnen blijven leven? Alleszins een karrevracht! Maar wat gebeurt er als de aandacht van hun geluksengel gedurende een fraktie van een sekonde... afneemt? Dan wordt het woord ‘spektakel’ in de headlines gewoon vervangen door ‘katastrofe’... Wie is de geluksengel van Pulle? Laat ons hopen dat het de personifikatie is van het Pulse voorgeslacht, waaronder zich toch een flink aantal Corthouten bevindt...