Jenever uit Pulle

[p. 5]

1.

Op een zondagvoormiddag in het begin van januari ging ik met mijn dochter op bezoek bij mijn moeder in Pulle. Mijn dochter, die zwanger was, vertelde dat ze voortdurend trek had in tafelbier. Ik herinnerde mij dat mijn vrouw tijdens haar zwangerschap vroeger altijd liep te hunkeren naar aardbeien en perziken, wat een dure geschiedenis was in de herfst en de winter, maar nog niet zo duur als die van een vriendin van haar, die warempel verkikkerd was op kiwi's. Tot mijn grote onthutsing zei mijn moeder toen dat zij, in de periode dat ze in blijde verwachting was van mij, een onweerstaanbare trek had in pekelharing en sinaasappelen. ‘En ook wel in mosselen,’ voegde ze er na de eerste konsternatie aan toe. Zonder die mosselen zou dit boek wellicht nooit geschreven zijn...

Elke zondagnamiddag, moet je weten, gaan mijn broer die akwarellist is, en ik wandelen. Bij zacht weder trekken wij de dennenbossen, de heide of de beemden in om tot 's avonds de fauna en de flora te bewonderen. Is het weder wat te guur, dan lopen we tot in Viersel, om daar in de taveerne ‘De Kroon’ enkele trappisten te drinken en te babbelen of ons te amuseren met de dobbelbak. Anders stappen wij, bijna werktuiglijk, steeds vanuit Grobbendonk naar Pulle, ons geboortedorp. Elk jaar ten minste éénmaal volgen we ook, in badpak en met onze kledingstukken op de rug, de loop van de Molenbeek, die het grondgebied van Pulle scheidt van dat van Pulderbos, Zandhoven en Viersel. Meermaals reeds poogden andere wandelaars en wandelverenigingen zelfs ons ertoe te overhalen met hen op stap te gaan, maar dat doen wij niet: wij houden niet van een doel tijdens het wandelen, hebben bovendien een hekel aan toerisme, en worden hondsmoe als wij in het gareel van de een of andere gedisciplineerdheid moeten optrekken. Voor ons is wandelen een luxe, poëzie, schilderkunst, een vorm van overleven...

Die namiddag druilregende het toen wij op pad waren. De vogels hielden hun bek, en onze jekkers waren na een uur

[p. 6]

doornat. Op een bepaald ogenblik liet ik mij ontvallen dat ik die middag rijst gegeten had, iets wat ik - horribile dictu - nooit lustte. Mijn broer bleek spagetti te hebben gekregen, wat hij dan weer zijn hele leven verafschuwd had. Ik vertelde hem wat onze moeder die voormiddag over pekelharing en mosselen gezegd had. ‘De mosselen zijn geweldig goed dit jaar,’ haakte hij daarop in. We begonnen over de diverse bereidingswijzen van mosselen te spreken, en praatten elkaar het water in de mond. ‘Waar is het dichtstbije mosselhuis?’ vroeg ik ten slotte smachtend.

‘In Pulle,’ antwoordde hij.

Ik had nooit geweten dat er in Pulle een mosselhuis was.

‘Waar?’

‘Bij Jan.’

Automatisch begonnen wij in de richting van het Pulse dorpscentrum te stappen. Op een voetbalveld in de buurt maakte de thuisploeg wellicht een doelpunt, want er steeg plotseling een gehuil op dat horen en zien erbij verging. Langs de Fatimalaan liepen we, voorbij het ouderhuis, zonder onze moeder goedendag te zeggen, gedreven als we waren door een daverende trek in de geurige zeevruchten. ‘Bij Jan’ was het eerste huis van de Kerkstraat. Mocht een reus ertegen duwen, dan zou hij de honderdvijftig meter verder staande gotische kerk ook aan het wankelen brengen. Ik wist dat het etablissement het midden hield tussen een eethuis en een frietkot. De geuren die geregeld over de Beurs, de aloude naam van de Kerkstraat, hingen, zorgden trouwens voor een prima publiciteit. Het reklamebord echter met de smeuïge, albasten en koperkleurige mosselen erop, dat tegen de gevel gespijkerd was, zag ik voor het eerst. Terwijl wij bij een glas bier op de mosselen, de mosterdsaus en de frieten zaten te wachten, kwamen er nog klanten binnen, klaarblijkelijk supporters, want ze waren verkleumd en drijfnat. ‘Hee Robin,’ zei één van hen, in wiens gelaat ik vaag de trekken van een Pulse schoolkameraad meende te herkennen, ‘je zou eens een boek moeten schrijven over Sooi de Bie!’

[p. 7]

Sooi de Bie was een oude Pulse voetbalglorie, een vedette van Lyra uit de tijd dat die klub nog in de toenmalige eredivisie speelde; het jaar voordien had hij - na het zoveelste dispuut met de andere bestuursleden van F.C. Pulle wellicht - een alternatieve, dissidente klub opgericht, die in het een of ander liefhebbersverbond uitkwam.

‘Waarom?’ vroeg ik, een beetje verveeld. Sedert ik een roman schreef over de ex-wielerkampioen Ward Sels, wordt iets dergelijks mij inderdaad om de haverklap gesuggereerd. ‘Vijf rode kaarten kregen de spelers van F.C. Petrus en Paulus vandaag!’ riep de jongen. ‘Dat is een rekord! De match werd geschorst...’

‘De patroonheiligen van het dorp zullen zich niet gevleid voelen,’ zei ik ontwijkend. Gelukkig kwam Jan in hoogsteigen persoon op dat ogenblik met onze mosselen aandragen. Toen hij bijna triomfantelijk de deksels van de potten lichtte, sloeg een overheerlijke walm ons in het gelaat. Mijn broer en ik schransten als nooit voordien. Zelfs de uieschijven en de selderijstengels moesten eraan geloven. Toen we bijna gelijktijdig onze handen droog wreven met papieren servetjes, zei mijn broer: ‘Bij mijn weten is Pulle hét dorp in de Kempen dat sedert de oorlog het minst veranderde.’

‘En toch is er ook veel gewijzigd,’ beweerde ik.

Hij bewoog weifelend het hoofd.

‘Neem nu deze plaats’, ging ik verder. ‘Ik herinner me nog dat hier “Café Sportwereld” was... Waar jij nu zit, was een muur waartegen plastic zegepalmen hingen. Daarachter was een rijwielherstelplaats. Er stonden enkele nieuwe fietsen voor het raam. De familie Corthout woonde hier...’

‘Dat waren kerels, nietwaar?’ zei mijn broer glunderend. ‘Ik vraag me af wat er van hen geworden is.’

‘Toen ik als elfjarige snotjongen in het Klein Seminarie van Hoogstraten terechtkwam,’ mijmerde ik, ‘wist niemand daar waar Pulle lag. Pas toen ik verteld had dat Pulle het geboortedorp was van de gebroeders Corthout, begon er bij de meesten iets te dagen.’

[p. 8]

Mijn broer knikte. ‘Ik hoorde onze moeder meermaals vertellen dat onze vader tijdens de oorlog iets moest verbouwen bij Staf Corthout, een muurkast tot een halletje maken of andersom. Het was op een ochtend en Stafs vrouw wees hem de plaats van het uit te voeren werk aan. Er stond daar een valies, en onze vader vroeg wat hij ermee moest aanvangen. De vrouw zei dat hij het maar opzij moest zetten. Hij nam het valies op, maar het barstte open... Het zat propvol bankbiljetten van duizend frank!’

‘Ik herinner me nog dat Staf bij de mannen was, die op 14 juni 1944 onze vader naar huis brachten,’ zei ik. ‘Hij droeg een lichte overall die vol bloed zat...’

Mijn broer stak een sigaret op en knikte. ‘Ik hoor nonkel Don nog altijd vertellen hoe hij in het begin van de jaren dertig aan Fons Corthout vroeg welke uitslag hij behaald had in de een of andere wielerwedstrijd die de dag voordien verreden was. ‘Lees “De Sportwereld”, dan zul je het weten! antwoordde Fons.’

‘Ja, er is over de mannen ook dikwijls kwaadgesproken,’ beaamde ik. ‘In het begin van de jaren zestig moet Gust, in een dronken bui, zijn mond eens voorbijgepraat hebben in het café “De Kempen”. Hij had het over bepaalde minder fraaie heldendaden van de Witte Brigade tijdens de oorlog. Op het domein Krabbels hadden die kerels pachter Van Nuffelen, met de strop om de nek, ertoe gedwongen hun de bergplaats van zijn spaarcenten aan te wijzen. Ongelukkig voor Gust zat een schoonzoon van Van Nuffelen met open oren te luisteren naar die dronken konfidenties. 's Anderendaags reeds werden de vermeende verzetshelden opgeleid. Gelukkig voor hen had de toenmalige burgemeester van Pulle, burggraaf Gaëtan van de Werve, nogal wat invloed bij het gerecht, zodat alles in de doofpot gestopt werd.’

‘Geloof jij dat die mannen van Corthout zich ook leenden tot zulke bandietenstreken?’ vroeg mijn broer.

‘Sus, Juul en Frans zeker niet!’ haastte ik me te zeggen. Dan riep ik Fons, Staf, Gust en Sander voor de geest: lange man-

[p. 9]

nen, doodbraaf in de omgang, maar... durvers, factotums, doordrijvers... ‘Neen,’ vervolgde ik, ‘tenzij... In een tijd van schrijnende nood, woeker, verraad en gevaar laten doorgoede lummels zich wel meer meeslepen in kwalijke avonturen.’ Ik stak ook een sigaret op en inhaleerde diep. ‘We kunnen er zo moeilijk een oordeel over vellen. Wat blijft er na een halve eeuw van zo een familie nog over? Enkele sterke verhalen over ongelooflijk pallieterende uilespiegels... En mijn fiets, ja, die is vierendertig jaar oud. De naam van Sus Corthout staat er nog altijd op te lezen.’ Ik dacht aan het vehikel waarmede ik nog altijd over bospaden en over veldwegen hoste: een museumstuk.

‘Zou Gust nog in Pulle wonen?’

‘Ja,’ zei mijn broer. Hij monkelde. ‘Over die mannen moest jij een boek schrijven. Doe er nog een kwarteeuw bij, en Pulle weet niet eens meer dat ze hier ooit leefden.’

Ik grijnsde, en bestelde nog een paar glazen bier. In Pulle denken ze dat het schrijven van een roman niet moeilijker is dan een vlieger maken en oplaten: enkele uitgebalanceerde twijgen, wat grauw papier, een gekookte aardappel, een aantal strikjes in de staart, een klos touw, een beetje wind en... hop! daar klimt hij naar de hemel.

De volgende vrijdag - dan ga ik telkens 's avonds kaarten in Pulle - vertelde mijn zwager dat hij van mijn broer Karel gehoord had dat ik van zins was een boek te schrijven over de familie Corthout. Toevallig was hij de avond voordien bij Gust Corthout op bezoek geweest... en dus had hij daar over mijn plannen gerept. Weer grijnsde ik. Toen ik een slechte misère speelde, kwam wonder boven wonder de pastoor binnen. Terwijl één van de whistpartners naar ‘Bij Jan’ om enkele pakjes frieten reed, viel hij zelfs in. De ware reden van zijn bezoek liet hij zich pas ontvallen wanneer hij schijnbaar volop zat te genieten van zijn pakje frieten met zilveruitjes.

‘Je zou een boek moeten schrijven over de familie Corthout...’

[p. 10]

Zo komt van het een het ander, en belandt een schrijver, die zich voorgenomen had eens een half jaar geregeld te tennissen om enkele smadelijke nederlagen uit te wissen, toch weer achter de schrijftafel.