Ga je mee naar Groenland?

[p. 4]

Voor mijn kleindochter Dagmar

[p. 5]

1.

Na ons huwelijk, in 1958, betrokken Maaike en ik een kast van een huurhuis aan de Herentalsesteenweg te Grobbendonk. Het villa-achtige gebouw met zijn gele façadestenen verraadde nog de vooroorlogse angst van de bouwheer: er zaten tralies voor sommige ramen en de vensters bestonden uit bruine en paarse, in lood gevatte, matglazen ruitjes. Dat had tot gevolg dat wij zelfs op een heerlijke zomerdag de somberheid binnen moesten verdrijven met kunstlicht. Het huis werd door mij dan ook steevast de bunker genoemd. Aan de ene zijde paalde de bunker aan een reusachtig, oud dennenbos; aan de andere zijde stond een verwaarloosd huis, omgeven door verwilderde, knoestige seringen, ijven en buksen. In dat huis woonde een zonderlinge grijsaard, die wij overdag soms spichtig door de tuin zagen dolen en die 's avonds op de viool speelde, muziek die ik niet kende. Nooit wisselden wij met hem een woord. De volgende lente stierf hij. Op de boeldag, die gehouden werd aan de achterdeur, kocht ik een opgezette wezel en sperwer, en een bromidefoto. Toen de notarisklerk deze mooi ingelijste foto met twee spiernaakte touwtrekkers erop in de hoogte stak, hielden de aanwezige buren en antiekjagers de adem in; sommigen wendden beschroomd het hoofd af. ‘Vijf frank!’ zei ik entoesiast. ‘Toegewezen!’ riep de klerk meteen, zichtbaar opgelucht. En met de foto werd ik de erfgenaam van alles wat de buurmanvioolspeler in de ogen van de mensen in de buurt daar voordien geweest was.

De tuin van de bunker was smal, maar circa driehonderd meter lang; hij reikte tot aan de tuin van ‘Minneke Poes’, de bungalow waarin Felix Timmermans met de zijnen zoveel gelukkige vakanties doorbracht. In de lente van 1959 gaf ik het gevecht tegen het onkruid op. Maaike deed toen een beroep op Vic Casimir, een oude vent met

[p. 6]

een Pruisische knevel en een slepend been, die tegen tien frank per uur mijn taak overnam. In Vics tandeloze mond stak eeuwig een pijp. Als ik hem een flesje bier bracht, glunderde hij zoals ik dat niemand ooit zag doen. Maaike moest me tegenhouden, of ik had van Vic in zijn oude dagen nog een dronkaard gemaakt. Vic was de eerste volwassene die mij konstant meneer noemde. Aanvankelijk dacht ik dat hij mij in het ootje nam, maar na een tijdje ontdekte ik dat Vic de mensheid opgedeeld had in twee kategorieën: meneren en werkmensen. Wie geen handenarbeid verrichtte, was in zijn ogen geen werkmens, en moest dus een meneer zijn. Volgens Vic was de mensheid in de jaren vijftig in het aards paradijs beland: de lente van zijn leven was een hel geweest, en de zomer ervan in het beste geval een vagevuur.

In die dagen was een goede buurschap nog heilig. Vooral bij buurman Jos van Camp liepen wij de deur plat. Ik ging er naar de wielerklassiekers en de grote voetbalmatches op het televisiescherm kijken en... kaarten. Elke vrijdagavond werd daar gewhist tot een gat in de nacht. Wij maakten het ooit mee dat een beschonken passant binnenkwam en aan Pelagie, Jos' vrouw, een glas bier vroeg, in de overtuiging verkerend dat hij in een herberg stond. Een vaste whister was ook Tist Lembrechts. Tist was een fervent roker, maar op een goeie dag besloot hij ermee op te houden. Hij hakte een eik om, kloofde die aan stokjes en begon daarop te sabbelen en te knabbelen. Toen ik hem twintig jaar later weerzag, zoog hij nog aan een eikestokje en maakte het roken van een ander hem nog altijd even diep ongelukkig. Een andere kaartspeler was wijlen Jules Devries. Jules was brandweerkommandant op de Britse Basis in Grobbendonk, wat tot gevolg had dat hij steeds goed uitgeslapen aan de kaarttafel verscheen. Om mijn speelschulden te delgen vertaalde ik voor hem ooit een dikke Engelse brochure over brandblussing. Ik vermoed dat ik nu nog

[p. 7]

meer onderlegd ben in het blussen van branden dan in het kaartspelen. Ons hoogtepunt van het jaar was vastenavond. Dan slachtte Tist Lembrechts een kalkoen van bij de twintig kilo en vulde hij een enorme stenen pot met zelfgemaakte wijn. Aan die pot werd een pollepel gehangen, en iedereen kon zich bedienen naar believen. Vanzelfsprekend verkleedden wij ons. Voor mij was het telkens een unieke gelegenheid om mijn soldatenuniform nogeens te passen. Als ik het goed overweeg, heb ik dat uniform meer op vastenavond gedragen dan tijdens mijn legerdienst. Ranske Lembrechts was een heilige: kilometers in het rond deden ze op haar een beroep voor het afleggen van doden en het bidden tijdens de dodenwake. Zij kon een rozenkrans aframmelen tegen een tempo dat zelfs de vroomste nonnen deed verbleken. Pelagie van Camp was eerder een vurig type... Op een memorabele vastenavond wedde Jos van Camp met Jules Devries om een krat trappist dat hij de volgende zondag best naar de voetbalwedstrijd S.K. Lierse - F.C. Luik durfde gaan kijken... met het wufte dameshoedje (dat toen tot zijn karnavaleske opsmuk behoorde) op zijn hoofd. Zo gezegd, zo gedaan. De volgende zondag togen wij in het spoor van Jos naar Lier. Tot onze ontgoocheling verwekte het kokette dameshoedje helemaal geen opschudding. Slechts één voetbalsupporter betoonde zijn interesse... Hij zei medelijdend dat die plek op het hoofd inderdaad vervelend was voor het pappen en nat houden van een zweer. Ergere dingen gebeurden op het voetbalveld: de scheidsrechter, een zekere Glück, was beslist in een off-day. Op een bepaald ogenblik maakte hij het zo gortig... dat Pelagie over de (toen nog lage, betonnen) omheining wilde klauteren om deze zwartepiet mores te leren. Met vier volwassen kerels moesten wij haar van het muurtje slepen en in bedwang houden. Zij bood de omstanders meer spektakel dan de tweeëntwintig akteurs én de referee op het voetbalveld...