Repertorium van geschiedschrijvers in Nederland 1500-1800

409 Rumphius, Georgius Everardus

Hanau (Duitsland), mei-juni 1628 - Ambon, 15 juni 1702

In zijn vaderstad volgde Rumphius gymnasiaal onderwijs, waarna hij zich als soldaat liet ronselen, zogenaamd voor het Venetiaanse leger. Eenmaal in Nederland aangekomen bleek het een dienstverband voor de West-Indische Compagnie ten bate van Brazilië te zijn. Op weg daar naar toe kwam Rumphius door schipbreuk of overval in Portugal terecht, waar hij gedwongen

[p. 356]

drie jaar verbleef. Teruggekeerd in Hanau verliet hij de stad opnieuw, nu in dienst van de Verenigde Oostindische Compagnie (1652). Vijf jaar later was hij onderkoopman op Ambon, in 1662 koopman. Persoonlijk leed is hem niet bespaard gebleven: in 1670 werd hij blind, in 1674 verloor hij zijn vrouw en een dochtertje bij een aardbeving en in 1680, toen de Hollandse wijk op Ambon in de as werd gelegd, ging ook zijn grote natuurkundige collectie in vlammen op. Het manuscript van Het Amboinsche kruid-boek bleef gespaard. Zijn Ambonse historie voltooide Rumphius in 1679. In 1681 werd hij onder de naam Plinius Indicus lid van de Academia Naturae Curiosorum te Wenen.

a De Ambonse historie, behelsende een kort verhaal der gedenkwaardigste geschiedenissen zo in vreede als oorlog voorgevallen sedert dat de Nederlandsche Oost Indische Comp: het besit in Amboina gehadt heeft. Bijdragen tot de taal-, land- en volkenkunde van Nederlandsch-Indië, VII, 10 (64). 2 dln. 's-Gravenhage 1910 [327 + 162 pp.; 8^o].

b Ambonsche landbeschrijving. J.Z. Manusama, ed. Penerbitan sumber sumber sejarah 15, Arsip Nasional Republik Indonesia. Djakarta 1983 [269 pp.; 8^o].

Literatuur

ADB, XXIX, 663-667; NNBW, III, 1104-1107; F. de Haan, ‘Rumphius en Valentijn als geschiedschrijvers van Ambon’, in: Rumphius gedenkboek 1702-1902 (Haarlem, 1902) 17-25; G. Ballintijn, Rumphius, de blinde ziener van Ambon (S.l., 1944); H.C.D. de Wit, ‘Georgius Everardus Rumphius’, in: idem, ed., Rumphius memorial volume (Baarn, 1959) 1-26; L. Janse, ‘Georg Everhard Rumphius, de blinde ziener van Ambon’, De hoeksteen, tijdschrift voor vaderlandse kerkgeschiedenis, IX (1980) 208-212.