Repertorium van geschiedschrijvers in Nederland 1500-1800

35 Baudartius, Willem

Deinze (prov. Oost-Vlaanderen, België), 13 februari 1565 - Zutphen, 15 december 1640

Zijn hervormingsgezinde ouders weken met de tweejarige Willem Baudartius uit Vlaanderen naar Engeland uit. In Sandwich en Canterbury genoot hij zijn eerste onderwijs, onder andere aan de Franse en Latijnse school, zodat zijn talenkennis al vroeg zeer groot was. Na het sluiten van de Pacificatie (1576) trok het gezin naar Gent, waar Willem zijn studie voortzette. Na de verovering van de stad door Parma studeerde hij in Leiden en Franeker Hebreeuws en theologie. Een kort conrectoraat en enige tijd studie in Heidelberg zijn slechts intermezzi; uiteindelijk voltooide hij zijn studie in Franeker. Vervolgens stond hij als predikant in Kampen (1593-1596), Lisse (1596-1598) en Zutphen (1598-1640). Vooral in deze laatste plaats was hij de gereformeerde kerk zowel in de gemeente als in de classis van dienst. Hij was een fervente contraremonstrant en werd na de synode van Dordrecht om zijn grote kennis van het Hebreeuws aangezocht mee te werken aan de Statenvertaling van de bijbel. Hiertoe verbleef hij van 1626-1637 in Leiden.

a Af-beeldinge der coninghinne Elyzabeth, des conincks Jacobi VI, der coninginne Annae syner vrouwe, ende Henrici Frederici des princen van Wallia. Met een corte beschrijvinghe haerer stammen, als oock haerer aencoemste, tot de croone van Engelandt, ende een verhael der voornaemster dinghen by haer uutghericht. Arnhem [1604] [34 pp.; 4^o].

Anoniem verschenen.

b Een seker ende waerachtich verhael van de gheheele gheschiedenisse der stadt Breevoort, hoe sulcx van den vyandt met practijcke erovert, ende wederom van sijne Pr. Excel. door het beleyt van Graef Hendrick Fredrick inghenomen is. Alles perfectelijck soo het selve van den beginne tot den eynde toe geschiet is. S.l. [1606] [4 pp.; 4^o].

Anoniem verschenen.

[p. 29]

c Morghen-wecker der vrye Nederlantsche provintien, ofte, een cort verhael van de bloedighe vervolghinghen ende wreetheden door de Spaenjaerden ende haere adherenten in de Nederlanden, gheduerende dese veertich-jarighe troublen ende oorloghen, begaen aen vele steden, ende ettelijcke duysent particuliere persoonen ... Danswick 1610 [88 pp.; 4^o], 1620.

Het boek beleefde verschillende herdrukken. In een voor kinderen aangepaste vorm van vraag en antwoord verscheen het onder de titel Spieghel der Jeught voor het eerst te Amsterdam in 1614. Dit boek was zeer populair en beleefde tientallen herdrukken. De auteur was een collega van Baudartius, J. Bouillet, predikant te Warnsfeld bij Zutphen.

d Sica Tragica. Jaer-clachte over den schreckelijcken moort begaen aen Henricum IIII. Coninck van Vrantkrijck ende Navarre, den XIV. dach May, anno 1610. Mitsgaeders een cort verhael der geboorte, kindtsche jaeren, ende treffelijcke daeden deses conincks. Verrijcket met vele so oude, als onlancx gepasseerde historyen. Arnhem 1611 [94 pp.; 4^o].

e De Nassausche oorloghen. Afbeeldinghe, ende beschrijvinghe van alle de veldslagen, belegeringen, ende and're notable geschiedenissen, ghevallen in de Nederlanden, geduerende d'oorloghe teghens de Coningh van Spaengien, onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau, etc. Amsterdam 1615 [880 pp.; 4^o obl.], 1616.

Les guerres de Nassau. Pourtraits en taille douce, et descriptions des sieges, batailles, rencontres et autres choses advenues durant les guerres des Pays bas ... 2 tom. Amsterdam 1616.

Polemographia Auraico-Belgica. Viva delincatio, ac descriptio omnium proeliorum, obsidionum, aliarumque rerum memoratu dignarum, quae, durante bello adversus Hispaniarum regem in Belgii provinciis, sub ductu ac moderamine Guilelmi et Mauritii Ill. Auraicorum, etc. Principum auspiciis potentissimorum Ordinum Generalium gestae sunt. Amstelodami 1622.

f Memorien, ofte kort verhael der ghedenckweerdighste gheschiedenissen van Nederlandt ende Vranckcryck principalijck. Als oock van Hooghduijtschland, Groot-Britanien, Hispanien, Italien, Hungarien, Bohemen en Savoyen, Sevenborgen, und Turkijen. Van den iare 1612 (daer het de vermaerde historie schrijver Emanuel van Meteren ghelaten heeft) tot het begin des iaers 1620. Arnhem 1620 [478 pp.; 4^o].

Zoals in de titel vermeld is het boek bedoeld als een vervolg op Van Meteren (zie: 333, d); Baudartius begint dan ook de telling van zijn boeken daar waar Van Meteren ophield en wel met een 33ste boek. De latere tweede druk is veel zelfstandiger: Memoryen ofte cort verhael der gedenck-weerdichste so kercklicke als werltlicke gheschiedenissen van Nederland, Vranckrijck, Hooghduytschland, Groot Britannyen, Hispanyen, Italyen, Hungaryen, Bohemen, Savoyen, Sevenburghen ende Turkyen, van den jaere 1603 tot in 't jaer 1624. Tweedde editie grootelicx vermeerdert. 2 dln. Arnhem 1624-1625 [1093 + 773 pp.; f^o].
Deze druk verscheen ook met impressum Zutphen 1624-1625.

Literatuur

De Wind, 340-344; Van der Aa, II, 1, 177-183; BLGNP, I, 40-42; BN, I, 785-790;

[p. 30]

NNBW, III, 71-73; F. van der Haeghen, M.-Th. Lenger, ed., Bibliotheca Belgica. Bibliographie générale des Pays-Bas (7 dln.; Brussel, 1964-1975) I, 185-213; O.C. Broek Roelofs, Wilhelmus Baudartius (1565-1640). Contraremonstrants predikant en geschiedschrijver (Kampen, 1947); P.J. Buijnsters, Het verzamelen van boeken. Een handleiding (Utrecht, 1985).