Jonas de boetgezant
(1723)–Joan de Haes–
Auteursrechtvrij
[pagina 4]
| |
[pagina 5]
| |
Poetische uitbreiding van Jonas histori.aant.
TOen Ninus stat, in top van hoogmoet opgestegen,
En weelde door de maght uit 's vyants roof verkregen,
Nu waende, dat geen zee voor haer te hoog kon gaen,
Behaegde 't Isrels Godt zyne oogen neêr te slaen,
Tot Amithaons zoon zyn stem te laten hooren,
Die donderende klonk aldus in Jonas ooren:
Trek op naer Ninive, die overgroote stat,
Met zoo veel vuiligheên en gruwelen bekladt,
Die opgehoopt om hoog zyn tot myn' troon geklommen.
Ontvou die ryksvorstin van Assurs vorstendommen,
Dat al haer mogentheit haer niet beschutten zal
Voor myn getergde wraek en haer' gedreigden val,
Dien 't hemelsche Gerecht in kort haer heeft beschoren.
Maer Jonas, schoon van Godt dus plechtigh uitgekoren,
Begeeft de mannenmoet, van ydle vrees benart
In zyne weeke borst, en heeft in 't lyf geen hart
| |
[pagina 6]
| |
[Histori]om te vluchten naer Tarsus van 't aengezicht des Heeren:
en hy quam af te Japhe, en vondt een schip gaende naer Tarsus, | |
[pagina 7]
| |
[Poëtische uitbreiding]Om 't goddelyk bevel door zynen mont t'ontvouwen.
Des stelt hy in de vlucht zyn eenighste betrouwen.
Waer vlucht ge, o zinloos mensch? waent gy het oog t'ontgaen,
Dat u aen 's weerelts ent gevlucht kan gadeslaen?
Vlucht gy in 't aerdryk? hoe! moet een profeet nogh leeren,
Dat al het aerdryk en zyn volheit is des Heeren?
Naer 's afgronts poel? daer heerscht Godt ook met mogentheit.
Naer 't hemelsch hof? daer blinkt zyn grootste majesteit.
Naer 't uiterste der zee, daer 't licht begint te krieken?
Zoo wydt strekt ook zyn hant. al leende gy de wieken
Des dageraets, hy zou noghtans u in de lucht
Ras achterhalen en zelfs grypen in uw vlucht.
Daer is een koningsstat, die met haer sterke muren
't Gewelt des Weereltvloets voorheen zelfs kon verduren.
Men noemt ze Joppe, die aen Palestines endt
Gelegen geene stat gelyk in outheit kent,
En moedigh op dien naem, naer Cefeus vrou geheten,
Ook wil braveren met de rots, waer aen de keten
Andromeda geboeit en vast gekluistert hieldt
Ten proi van 't zeedier, door helt Perseus hant vernielt.
De Joodtsche vluchteling naer deze stat geweken
Vindt hier een schip gereet om daetlyk af te steken.
| |
[pagina 8]
| |
[Histori]en hy gaf de vraght daer van;
en ging neder in 't zelve om met hun te gaen naer Tarsus, van het aengezicht des Heeren. 4. Maer de Heer wierp eenen grooten wint op de zee;
en daer werdt een groote storm in de zee, zoo dat het schip dacht te breken.
5. Toen vreesden de zeeluiden, | |
[pagina 9]
| |
[Poëtische uitbreiding]Hy gaet den zeeman met belofte en beden aen,
En koopt zyn lyfgevaer met gelt al t' onberaên.
Maer naeuwelyx betrout hy zich de woeste baren,
Om Tarsus haven als een vryburg in te varen,
Of Godts almogentheit beschout hem strax, en zendt
Een gruwzaem onweêr af op 't schuimend element.
Men ziet de gansche lucht met wolken dik betrekken
En 't hemelsch licht met nacht en duisternis bedekken.
De hemel blixemt op het ongemeten vlak,
Staet reis op reis in brant, en davert krak op krak
Van 't ysselyk gedruis der felle donderklooten,
Na elken blixemstrael van boven neêrgeschoten.
De twee paer winden, als getreden in verbont,
Beroeren teffens al het water van den gront,
Daer zy het pekelschuim met bulderende vlagen
Verwoedt naer 't drooge strant, of steil ten hemel jagen.
Die vreesselyke storm, die al zyn vinnen roert,
Stort plotsling neder op de kiel, die Jonas voert,
En als begraven schynt in d'ongestuime golven
En met haer vraght geheel in 't glazen graf bedolven.
Den zeeman, die versaegt door 't nypen van den noodt
Niets voor zyn oogen ziet, dan nare en bare doot,
| |
[pagina 10]
| |
[Histori]en riepen een iegelyk tot zynen Godt,
en wierpen de vaten, die in 't schip waren, in de zee, om het van de zelve te verlichten:
maer Jonas was nedergegaen in de zyden van 't schip, en lag neder, en was met eenen diepen slaep bevangen. | |
[pagina 11]
| |
[Poëtische uitbreiding]Begint een kille kou te ryden door de leden.
Des stelt hy al zyn hope en toevlucht in gebeden.
Elk roept zyn godtheit aen, door 's menschen brein verziert;
Dees Bel, die Dagon, of Astarte, die hy viert.
Een ander zoekt zyn' troost hier by Heleens gebroeders,
De Tweelingstarren, en belooft hun, als behoeders,
Een spierwit lam ten zoen, zoo hy 't gevaer der zee
Ontrukt, in veiligheit belande op Tarsus reê.
Een ander wil 't gebet aenGa naar voetnoot† Joppes bouheer richten,
Zyn gemalin enGa naar voetnoot‡ spruit, die nu, als starren, lichten;
En 's konings-schoonzoon, die het gruwzaem slangenhaer
Van Forkus dochter voert in zynen beukelaer.
Zy smyten radeloos in d'ongetemde baren
Al wat door zynen last het schip ook magh bezwaren,
Ja zelfs het gout, waer van de zucht hen zoo verstout
Het lyf te wagen op een rank gevaerte in 't zout.
Terwyl het onweêr al vergeefs dus wordt bestreden,
Legt Jonas, onbewust van al die zwarigheden,
(Het zy de vaek hem mat van reizen dagh en nacht
Hadde overrompelt en zyn moede leên verkracht;
Het zy de droefenis zyn hart hadt overgoten,
De geesten uitgedooft, en d'oogen toegesloten)
| |
[pagina 12]
| |
[Histori]6. En de opperschipper naderde tot hem, en zeide? Wat is u, gy hartslapende?
sta op, roep tot uwen Godt: misschien zal die Godt aen ons gedenken, dat wy niet vergaen.
7. Voorts zeiden zy, een ieder tot zynen metgezel: Koom, laet ons loten werpen, op dat wy weten mogen, om wiens wille ons dit quaet overkoomt:
alzoo wierpen zy loten, en 't lot viel op Jonas.
8. Toen zeide zy tot hem: Verklaer ons nu, om wiens wille ons dit quaet overkoomt? | |
[pagina 13]
| |
[Poëtische uitbreiding]Van eenen diepen slaep beneên in 't schip beheert.
Des zich de stuurman dus verbolgen tot hem keert:
Wie zyt gy, die zoo vast hier legt in slaep bedolven,
Dat gy niet wordt gewekt door 't bruischen van de golven?
Waek op, roep, gy, uw' Godt ook met gebeden aen;
Of 't hem behaegde op ons een gunstigh oog te slaen,
En ons elendigen voor schipbreuk te bewaren
In dezen jonsten noodt en 't barnen der gevaren.
Men twyfelt niet, of 't schip voert een gedoemde ziel,
Om wiens vergryp de storm hen allen overviel.
Men twyfelt niet, of 't hoog Gerecht woedt dus verbolgen
Om eenen snooden met zyn gramschap te vervolgen;
Een' eenigen, wiens hooft geëischt wordt, en den gloet
Van 's hemels grimmigheit en 't onweêr dempen moet.
Des roepen ze uit: Het lot zal ons den man wel noemen,
Wien hier de goden tot de straf uit ons verdoemen.
Wie zal de man nu zyn, die hier van 't blint geval
(Dus waent men) en geen Wet zyn vonnis krygen zal?
Maer Godt bestiert dit lot, dat, kiezende onder allen
Den schuldigen, te recht op Jonas is gevallen.
Zy gaen hem datelyk om stryt met vragen aen:
Wie zyt gy? welk een man? wat hebt gy toch misdaen?
| |
[pagina 14]
| |
[Histori]wat is uw werk? en van waer koomt gy? en van welk volk zyt gy? 9. En hy zeide tot hun: ik ben een Hebreer: en ik vreeze den Heer, den Godt des hemels,
die de zee en het drooge gemaekt heeft.
10. Toen vreesden die mannen met groote vreeze, en zeiden tot hem: Wat hebt gy dit gedaen? want de mannen wisten, dat hy van des Heeren aengezicht vloodt, want hy hadt het hun te kennen gegeven. 11. Voorts zeiden zy tot hem: Wat zullen wy doen, op dat de zee stil worde tegen ons: Want de zee werdt hoe langer hoe onstuimiger. 12. En hy zeide tot hun: Neemt my op, en werpt my in de zee; zoo zal de zee stil worden tegens u:
want ik wete, dat deze groote storm u om mynent wille overkoomt. | |
[pagina 15]
| |
[Poëtische uitbreiding]Wat gruwzaem lasterstuk, spreek uit, hebt gy bedreven?
Waer trekt gy heen? wat volk, wat lantstreek gaf u 't leven?
Hier op dient Jonas hen in 't kort met deze reên:
Myn afkomst en geslacht behoort tot de Hebreên.
Ik dien den hoogsten Godt; den Godt, door wiens vermogen
De hemel en het heir des hemels wordt bewogen,
Die d'aerde en deze zee ook zelfs geschapen heeft,
En al wat adem haelt alleen het leven geeft.
Ik dien dien Godt: en och! waer ik myn gansche leven
Gehoorzaem in zyn' dienst aen zyn bevel gebleven!
Ik had zyn gramschap noit getergt zoo onbedacht,
En my ook zeker noit in dit gevaer gebraght.
De zeeman, door die tael met grooter schrik geslagen
In 't hart, vaert nogh al voort met Jonas af te vragen,
Waer in zyn schult bestaet, en perst hem af, dat hy
De reden van zyn vlucht hun ongeveinst bely:
Ook door wat middelen de zee is te bedaren,
Die vast verwoeder holt met opgerezen baren.
Maer Jonas: Neemt my op, en smyt my in den vloet,
Om wien die tegens u zoo uitgelaten woedt,
Om wien de winden u (dit wete ik) zoo verbolgen
Met dezen storm alleen op 't bruischend schuim vervolgen,
| |
[pagina 16]
| |
[Histori]13. Maer de mannen roeiden om het schip weder te brengen aen het drooge; doch zy konden niet:
want de zee werdt hoe langer hoe onstuimiger tegen hen.
14. Toen riepen zy tot den Heer, en zeiden:
Laet ons tog niet vergaen om dezes mans ziele, en legt geen onschuldigh bloet op ons: | |
[pagina 17]
| |
[Poëtische uitbreiding]Die in een oogenblik hier door bedaren zal
En u verlossen uit dit dreigend ongeval.
Maer och! den zeeman vol medogen met zyn smarte,
Den zeeman magh geenszins die ondaet van het harte.
Des zoekt hy nogh by kunst en kracht van riemen baet,
Maer vindt by kunst noch kracht helaes! geen toeverlaet.
Hy poogt de barrening van zoo veel lyfsgevaren
Vergeefs t'ontworstelen, en zyne doot t'ontvaren;
Ja ziet, hoe 't schip in dien erbarmelyken stant
Nogh feller wordt bestormt en wyder vlucht van 't strant.
Des geeft hy 't op, en spreekt dus tot den Heer der heeren:
O Godt, laet dit bedryf ons toch ten goede keeren,
Terwyl gy dit gebiedt. wy zwichten voor den noodt.
Maer wil, dit bidden wy, 's mans onverdiende doot
En zyn onschuldigh bloet toch niet op ons verhalen,
Noch laet ons zyne ziel met onzen hals betalen
En om zyn' ondergang in dit gevaer vergaen.
Hy heeft ons niet in 't minst beledigt of misdaen.
Ook worden wy van haet, noch blinden wrok gedreven,
Noch geltzucht om den draet te korten van zyn leven.
Het is de noodt alleen, die ons benaeut en dringt,
En uw bevel, dat ons door zyne woorden dwingt.
| |
[pagina 18]
| |
[Histori]Want gy, Heer, hebt gedaen, gelyk 't u behaegt heeft.
15. En zy namen Jonas op en wierpen hem in de zee.
Toen stont de zee stil van hare verbolgenheit.
16. Des vreesden de mannen den Heer met groote vreeze:
en zy slachtten den Heere slachtoffer, en beloofden geloften.  | |
[pagina 19]
| |
[Poëtische uitbreiding]Wy willen uwen wil niet langer wederstreven.
Des wy hem, dien gy eischt, uw strengheit overgeven.
Dit woort is naeuwelyx geüit, of Jonas wordt
Steil van het bovenschip door hun in 't nat gestort.
De lucht klaert daetlyk op, terwyl de zonnestralen
De donkre wolken 't hooft beschaemt doen onderhalen.
Het onweêr wordt gestilt, de zee staekt haer gebruisch,
De bulderende wint zyn vreesselyk gedruis.
De zeeman staet verbaest van schrik, en opgetogen
Van zulk een wonderwerk gelooft noghtans zyne oogen,
Vervloekt den valschen dienst der afgoôn, en belydt
Den waren Dondergodt, dien hy een offer wydt,
En in zyn hart belooft nogh grooter offerhanden,
Indien hem wordt vergunt in veiligheit te landen.
 |