De kroniek van Godevaert van Haecht over de troebelen van 1565 tot 1574 te Antwerpen en elders

April.

[3 April 1569]

⁺ Item op den 3 April werden wederom 3 doopers levendich gebrant, sonder eenigh worgen oft poeder by haer te doen, dan geveeterde tonghen als voren⁽³⁵⁾.

+ Drij doopers verbrant.

(35) A.C., p. 190 (in dato 2 April). - A.A., dl. XIV, p. 64, n^os 717, 719, 722 (in dato 1 April).

[2 April 1569]

⁺ Op den 2 April werden twee van de Duytsche knechten liggende in

+ Valsche munters gebrant.

[p. 85]

Antwerpen onder den colonel Aelbrecht Ladron levendich gebrant en dat om valsche munte die se geslagen hadden.

⁺ Item deestyt, quam de fame dat doer de Duytsche ambesaeten den peys van de 2 conigen Sweten en Denemercken gemaeckt was, welck orloechsvolck wel na Nederlant mocht comen mettertyt, want men hoorde dat graef Loduwyck van Nassouwen 't prinschens broeder van Oraengien daerop wachtede.

+ Peys in Sweten en Denemercken.

[6 April 1569]

⁺ Item op den 6 April so werdt tot Antwerpen en voorts al overal verboden wel scerpelyck met de Engelschen te handelen, totdat sy alle de penninghen ende gearresteerde goeden souden wederom hebben gegeven; verbiedende voorts eenighe scepen te varen sonder wel versien te syn van soldaten en alle provisie van orloge en groot gescut om alle de zeeroovers te wederstaen, niet roepende openbaar orloghe tegen de coniginne, maer misprijsende dat sy so vuel zeeroovers en zeescuymers is aenhoudende ende de geroofde scepenen in haer havenen laet brenghen; ende al doer misverstant van de penningen, die uyt Spaengien waeren comen voer Ducdalbe en op zee genomen syn en in Engelant by haer gearresteert, met haer seer fletserende, haer noemende noch suster; maer cost hy met verraderyen in 't lant comen, dat soeckt hy seer, want hy met gewelt niet aen haer wel en can⁽³⁶⁾.

⁺ Item in dese maent waeydet so vele hooghe winden, dat in den Scelde voer Antwerpen sommighe zeevisschen gesien werden; dese sach men somtyts spelen, maer op den 18 dach werdt er eenen by Borcht aen de Vlaemsche syde gevangen en werdt op 't landt gevonden soo 't water ontloopen was, ende was 12 voeten lanck en 2 vademen dicke en werdt genoempt hilvisch.

⁺ Item deestyt werden 10 vendelen Nederlantsche knechten, die den grave van Meghen tot eenen overste hadden, afgedanckt met luttel gelts; hieraen sach men dat Ducdalbe hem op geen Nederlantsche tonghe en wou betrouwen; het moesten al Waelen oft Spaengiarden oft Hoogduytsche syn.

+ Verbot niet ter zee te varen sonder amirael oft orloghe gereetscap.

(36) A.C., p. 85. - Dit verbod werd den 31 Maart ontworpen: zie Kervijn, op. cit., t. V, p. 354.

+ Groote zeevischen voer Antwerpen gesien en eenen gevangen en gegheten.

+ Grave Meghens volck werdt afgedanckt.

[19 April 1569]

⁺ Item op den 19, 21 en 26 dach April werdt tot Antwerpen den Breeden Raet voergehouden en desgelycxs in alle ander hooftsteden van de groote scattinge, die Ducdalbe was eyschende, te weten den tienden pennick van alle goeden eeuwelyck durende, ende oock dat niet eens, maer elcke verhandelinghe. Maer de steden, die ontseydent hem alle, gelyck oock de staten gedaen hebben. Dan vele wesen op Antwerpen, so die deden souden sy mede doen; ende dreychde dese stat, segghende: ‘Als hy wilde dat het al syn was, omdat daer d'eerste beeltstorminghe gedaen was, ende dat niemant dat belet en hadde,’ hebbende te voren alle de namen geeyscht van die de stat dienden. Ende sommige concenteerden 't alle, en sommige seyden: Laet liever alle die van machte syn eens de helft van haer goedt geven en alle geestelyckheyt des gelycxs; maer 't en was dat niet wat hy sochte, maer de landen geheel op te eten en werdt noch gansch afgeslegen⁽³⁷⁾.

+ Breeder Raet van de scattinghe die Ducdalbe eyste in de steden versocht.

(37) A.C., p. 189.

[p. 86]

[26 April 1569]

⁺ Item op den 26 dach April werdt den luytenant van Spelleken de royroede tot Brusel gehanghen ende syn meester was gevangen en scerp bewaert. Men seyde meest, dat sy Ducdalbe noch niet tirannich genoech en waeren ende het meeste, dat se gierich geweest hebben, haer met gelt laten hebben sommighe gevangene van haer vry coopen; en somma haeren loon compt; die quade worden met de quade gestraft⁽³⁸⁾.

+ Luytenant van Spelle gehangen.

(38) Men zie hieromtrent de vermeldingen bij nota 29.

[27 April 1569]

Ende op den 27 April so werdt tot 't Hertogenbosche een vrouwe⁺ ende eenen man om haer religie levendich verbrant ende na het lantsmannier maeckt men haer 't hout en vier overvloedich: maer de Spaensche soldaten ligghende in dese stat maeckten 't vier cleyner na haeren sin, en lieten de man so braeyen en daerna doerstaken sy dien noch met rapiren. Ende op den 29 dach so werden tot Antwerpen oock 2 vrouwen verbrant met geveeterde tonghen als vore⁽³⁹⁾.

⁺ Item op den 27 dach April, so werdt tot Brusel een van des paus cardinalen feestelyck ingehaelt, brengende van Roomen voer Ducdalbe een gulden sweerdt, omdat hy voer 't roomsch catholyck geloove sou vroomelyck stryden ende bracht voer syn sone oock eenen cardinaels hoet⁽⁴⁰⁾.

⁺ Item in 't eynde deser maent is er eenen dapperen slach gesleghen van den grave van Tweebrugghens volck ende des prinschen van Oraengien volck teghen de ermeye des conicx van Vranckeryck Carel de 9: ende geschiede tusschen Dison en Gre vyf dachreysen van Parys na Lens toe; ende tot wraecke van den seer edelen prinsche van Condé en spaerde den Hertogh van Tweebrugghen geenen edeldom en sonderlinghe geen papen, noch monicken, noch haer kercken, apdijen, noch hoeven, noch dorpen, die hem niet en spijsden, maer vernielde 't en verbrande 't al, hangende papen en monicken aen boomen en tacken, also dat vele papen⁺ en monicken de vlucht uyt den lande namen, vreesende dat hy 't heele landt winnen sou, waeraf 2 wagenen monicken en eenen met canonicken in 't eerste van Meye tot Antwerpen arriveerden, hoewel sy meest haer tot Parys wel betrouden; ende vuel kleyne stedekens werden ingenomen⁽⁴¹⁾.

⁺ Item deestyt werdt tot Franckfoort eenen rycxdach beroepen, daer alle vorsten souden moeten wesen om de saecken van Vranckeryck en oock van dese landen te middelen. Maer men vermoyde, dat de geestelycke cuervorsten daer meest toe dronghen, mits sy saghen dat de saecken in Vranckeryck bitterlyck aenginghen ende de conick vuel meer verloer dan wonne; nochtans was er van byde syden groot volck gebleven. Ende men hoorde dat Tweebrugghen, den grave, daer oock geroepen was om wat stil te staen, maer sommigen seyden, dat hy daer oock begeerde te wesen om syn aenspraecke te doen, bystant en versch volck te kryghen, daer men nu meer afhooren sal in 't sceijden des rycxdach.

+ Wederdoopers gebrant.

(39) A.C., p. 190 (verkeerdelijk op 30 April). - A.A., dl. XIV, p. 64., n^os 720, 271.

+ Ducdalbe wordt van Roomen gesonden een sweerdt.

(40) A.C. p. 190.

+ Den grave van Tweebrugghen wint een slach teghen den conick. Tweebrugghen werdt de duyvel genoempt doende de papen en haer lant verwoesten.

+ Papen vlieden uyt Vranckeryck.

(41) Over dit Duitsche hulpleger, Lavisse, op. cit., dl. VI, 1, p. 109. Het verslag van dien inval door don de Lannoy bij Poullet et Piot, op. cit., t. III, p. 574.

+ Rycxdach tot Franckfoort beroepen.