Werken. Deel 2: Proza

[XXVIII]

Inde rijcheit der claerheit dies heylichs gheests,⁺

+ xxviij

[p. 98]

daer inne⁽¹⁾ maket de zaleghe ziele verweende feeste. Die⁺feeste dat sijn heylighe woert ghevoeghet in heijlicheden metter heylicheit ons heren. Die woert sijn elker zielen diese horet ende natuurleke versteet, ghevende iiij. dinghen met volre heilicheit. Si gheven hare ghevollecheit Ende soetecheit Ende blijscap ende verweentheit Ende al in ghewaregher gheestelecheit. Soe wanneer god der zalegher zielen de claerheit ghevet⁽²⁾, dat sine besien mach in siere godheit⁽³⁾, soe beziet zine in ziere ewelecheit, Ende in ziere groetheit, Ende in ziere wijsheit, Ende in siere edelheit, Ende in ziere ieghenwoerdecheit, Ende in ziere vloylecheit, Ende in ziere gheheelheit. Si siet hoe god es in siere ewelechheit, god met natuurleker godheit. Si siet hoe god es in siere groetheit, gheweldich⁽⁴⁾ met natuurleker gheweldecheit⁽⁵⁾. Si siet hoe god es in ziere wijsheit, verweent met natuurleker verweentheit. Si siet hoe god es in siere edelheit, claer met naturleker claerheit. Si siet hoe god es in ziere ieghenwordecheit, soete met siere natuurleker zoetheit. Si siet hoe god es in ziere vloelecheit, rike met natuurleker rijcheit⁽⁶⁾. Si siet hoe god es in ziere⁺gheheelheit, weelde met natuurleker weeldecheit. In al desen besietse⁽⁷⁾ gode in enen persoen, Ende in elken van desen besietse⁽⁷⁾ gode in menechfuldegher godliker rijcheit. Wanneer si in deser bescouwinghe es, Soe behoeft

(1) inne] ontbreekt in B, in A uitgekrabd.

+ 34d)

(2) d. cl. ghevet] ghevet ontbreekt in A; C ghevet d. cl.

(3) godheit] C goetheit.

(4) gheweldich] A en B gheweldecheit.

(5) Hier heeft B: ‘Sie siet hoe god es in siere vloylecheit, rike met naturleker rijcheit’, - een volzin die in B zelf, zoowel als in A en C, vijf regels verder komt.

(6) rijcheit] B vloedecheit.

+ 35a)

(7) besietse] A en B bezitse.

(7) besietse] A en B bezitse.

[p. 99]

si te wesene in rasten van herten, wat si anders es van buten. Dit zeghet de zoete ziele die met minnen in groten vernoye hevet ontbeidet haers selfs⁽¹⁾ heren met sinen toeverlate, Ende hare here hevet verclaert hare herte. Ende in die claerheit esse comen in gheheelleker ghetoenlecheit. Ende si sprect van feesten Ende seghet van weelheiden: wat es mi el dan god? God es mi iegenwerdechleke⁽²⁾, God es mi vloyleke, God es mi gheheelleke, God es mi met ten zone ieghewerdechleke met soetheiden, God es mi metten heileghen gheest vloyleke met rijcheden, God es mi metten vader gheheelleke met verweentheden. Aldus es mi god met iij. persoenen een here, Ende j. here met iij. persoenen, Ende met drien personen in menechfuldegher godliker rijcheit es hi te miere zielen.⁺Ende si⁽³⁾ seghet selve voert. Die ziele die met gode wandelt in zine ieghenwerdecheit, Si sprect gherne om sine ghevallecheit, Ende om zine soetecheit, Ende om zine groetheit. Die ziele die noch voert wandelt⁽⁴⁾ met gode in zine vloylecheit, si sprect gherne om sine minne ende om sine verweentheit Ende om sine edelheit. Die ziele die noch voert wandelt met gode in zine gheheelheit, si sprect gherne om hemelsche rijcheit ende om hemelsche blijscappe ende om hemelsche weeldecheit. Die zaleghe ziele die met al desen wandelt in gode ende met gode wandelt in allen desen, si kint alrehande gratie, Ende si es meester ende verweent met alsoe selker verweentheit alse god es in godleker rijcheit, die j. ewech here es, Ende die al goet

(1) selfs] ontbreekt in C.

(2) iegenwerdechleke] B werdechleke iegen.

+ 35b)

(3) si] B hi.

(4) voert wandelt] C wandelt voert.

[p. 100]

es ende die⁽¹⁾ god es, Ende die alle dinc ghemaect hevet. God es groetheit Ende gheweldecheit ende wijsheit. God es goetheit Ende ieghenwerdecheit ende soetheit. God es subtijlheit ende edelheit ende weldecheit. God es hoechleke in ziere groetheit ende volcomen in ziere gheweldecheit ende verweent in ziere wijsheit. God es wonder in ziere goetheit⁽²⁾ ende gheheelleke in siere⁺ieghenwerdecheit Ende blijscap in ziere zoetecheit. God es gewarech in siere subtijlheit Ende weldech in ziere edelheit Ende vol overvloedech in siere weldecheit. Aldus es god in iij. persoenen met hem zelven in menechfoldegher godliker rijcheit. God es ene verweende salecheit, Ende hi es opgehouden met overgaender crachtecheit in wonderleker hoechleker rijcheit. Dit sijn woerde die met verweentheden comen vallende⁽³⁾ uter fijnheit gods. Ende welc es die fijnheit gods. Dat es dat wesen der godheit in enecheiden, Ende die enecheit in gheheelheiden, Ende die gheheelheit in getoenlecheden, Ende die ghetoenlecheit in glorilecheden, Ende die glorilecheit⁽⁴⁾ in ghebrukelecheiden, Ende die ghebrukelecheit in ewelecheiden. Gods gratien die sijn alle fijn. Mer die dit versteet, hoe dit es in gode ende in die trone der tronen, Ende in⁽⁵⁾ die rijcheit der hemelen, hi hevet die fijnheid alre hande gratien. Die hiertoe iet spreken wilt, hi behoevet metter zielen te sprekene. God es met verweentheiden wesende in midden⁺ziere glorien. Ende daer in es hi in hem selven onghescreven van goetheden Ende van rijcheiden Ende van

(1) die] ontbreekt in B.

(2) goetheit] C godheit.

+ 35c)

(3) vallende] C wallende veranderd uit wellende(?).

(4) Ende die glorilecheit] in C van boven bijgevoegd.

(5) in] ontbreekt in C.

+ 35d)

[p. 101]

wondere. God es met hem zelven in hem zelven ghescreven met volre zalecheit te salecheiden sinen creaturen, om dies dat⁽¹⁾ god es. Daer omme es hemel ende erde vol van gode. Die soe gheesteleke ware dat hi gode bekinnen conste, ene zaleghe ziele sach met gode na gode. Ende si sach gode na gode⁽²⁾ gheheelleke ende vloyleke. Ende si sach gode vloyeleke in gheheellecheiden⁽³⁾, Ende gheheelleke in vloyecheden. Ende si sprac met haerre gheheelheit ende seide: God es j. groet here in ewelecheiden, Ende hi hevet in siere godheit⁽⁴⁾ dat hi es in iij. persoene. Hi es vader in ziere geweldecheit, Hi es sone in siere bekinlecheit, hi es heilich gheest in ziere glorilecheit. God ghevet inden vader, Ende hi toent inden zone, Ende hi doet smaken inden heilighen geest. God werct metten vader gheweldechleke,⁺Ende metten sone bekinnelecke, Ende metten heilighen geest subtileke. Aldus werct godmet iij. personen in enen here, Ende met enen here in iij. personen, Ende met iij. persoenen in ere menechfoldegher godleker rijchelt, Ende met menechfoldegher⁽⁵⁾ godliker rijcheit in sine verweende ziele, die hi gheleidet hevet in die heimelecheit sijns vader, ende maectse alle verweent. Tuschen gode ende de zalege ziele die god worden es met gode, es ene gheesteleke caritate. Soe wanneer god openbaert dese gheesteleke caritate inder zielen, soe gheet in hare op ene ghevoelleke vrientscappe. Dat es, si ghevoelt in

(1) dat] C dit.

(2) na gode] ontbreekt in A en in C.

(3) vloyleke. Ende si sach gode vloyeleke in gheheellecheiden] A en B vloyleke in gheheellecheiden.

(4) godheit] C goetheit.

+ 36a)

(5) menechfoldegher] A menechfoldeghegher.

[p. 102]

hare, hoe hare god vrient es vore alle vernoye ende in allen vernoye ende boven alle vernoye, Ja boven alle vernoye tote inder trouwe sijns vader. Jn dese ghevoelleke vrientscap gheet op j. hoghe toeverlaet. Jn desen hoghen toeverlate gheet op ene gherechteleke soetecheit. Jn dese gherechteleke soetecheit gheet op ene ghewareghe blijscap. Jn dese ghewareghe blijscap gheet op ene godleke claerheit. Soe siet si ende si⁺ne siet niet. Si siet ene properleke, ene vloyleke, ene gheheelleke waerheit, die god selve es in ewelecheiden. Si steet ende god ghevet Ende si ontfeet. Ende wat⁽¹⁾ si dan ontfeet van gewarecheiden ende van gheestelecheiden ende van gevoellecheiden, ende van wondere, dat en can niemene ghemeine ghewerden. Ende si moet bliven in stilheiden inde vriheit deerre verweentheit. Wat god dan te hare sprect van hoghen gheesteleke wondere, dan weet niemene dan god, diet hare ghevet, ende die ziele, die gheestelec es alse god boven alle geestelecheit. Dit seide j. mensche in gode: Mine ziele si es al ghescoert metter cracht der ewelecheit, Ende si es⁽²⁾ al versmolten metter vrientscap der vaderlecheit, Ende si es al gevloyt metter groetheit gods; Die groetheit es sonder mate, Ende die herte miere herten es ene rike rijcheit, die god ende here es in siere ewecheit. Dat seide ene ziele in de vrientscap gods. Ic hebbe ghehoret de stemme der verweentheit,⁺Ende⁽³⁾ ic hebbe ghesien dat lant der claerheit, Ende ic hebbe ghesmaect de vrocht der blijscap. Sint dat dit hevet gheweest, Soe hebben alle de sinne miere zielen ghewacht

+ 36b)

(1) wat] A en B want.

(2) es] in C tusschengevoegd.

+ 36c)

(3) Ende] ontbreekt in C.

[p. 103]

na hoghe gheesteleke wondere, Ende alle mine ieghenwerdeghe bedinghe sijn altoes bevaen met enen soeten toeverlate, dat god selve es in gewaregher waerheit. Om dat dit dus es, daer omme bevic ommateleke verweent met alsoe selker verweentheit alse god es in siere godheit. God es vlotende met heilicheden boven alle heilighen⁽¹⁾ in de⁽²⁾ vaderlecheit van hem zelven, Ende daer ute es hi ghevende sinen alre liefsten kinden⁽³⁾ nuwe rijcheit al vol van glorien. Om dat dit god es, daer omme mach hi heden ende morghen ende altoes gheven nuwe rijcheiden die nie ghehoert en waren, sine waren den personen ghehoret van hem selven in siere ewecheit. God es in sine persone Ende hi es in sine crachte. God es boven sonder inde, Ende hi es onder sonder inde, Ende hi es al omme sonder inde in sine crachte. God es in midden sine⁺persone vollende alle sine crachte met godleker rijcheit. Aldus es god inde persone met hem selven in menechfoldegher godliker richeit. Jet van gode, dat es god, Ende daer omme roert god in siere minster gaven alle sine crachte. Ja iet van gode, dat es god selve, es hi in hem selven. Die rijcheiden gods sijn menechfoldech, Ende god es menechfoldech in enecheiden, Ende hi es eenvoldech in menichfoldecheden. Om dat dit god es, soe⁽⁴⁾ sijn alle sine kindere verweent, Ende emmer deen verweender dan dander, Ende alle sine kindere sijn verweent. De saleghe ziele sprect gheesieleke wijsheit met minnen, Ende si sprect hogheleke met waerheiden, Ende si sprect moghentlike met rijcheden. God ghevet

(1) boven alle heylegen] zoo in C op den rand bijgevoegd.

(2) de] in C tusschengevoegd.

(3) kinden] B en C kinderen.

+ 36d)

(4) soe] ontbreekt in A; C daer omme.

[p. 104]

minne ende waerheit ende rijcheit uter volheit siere godheit⁽¹⁾. God gevet minne met verstandelecheden. God ghevet waerheit met bessouwelecheiden⁽²⁾. God ghevet rijcheit met ghebrukelecheiden. Dat seide ene ziele in de ieghenwerdecheit gods. Een god es alder hemele, Ende die hemele sijn ontploken, Ende die crachtecheiden des groets gods⁽³⁾ scinen inde herten sire heymeliker met ghevoellecheden Ende met soetecheden ende met blijtheden. Dan wert de zaleghe ziele gheleidet in ene⁺gheesteleke dronkenscap, daer si in moet spelende sijn, Ende hare ghelatende na de soetecheit die si van binnen ghevoelt. Niemen en begrijpt op hare; si es dat kint gods ende es verweent. Ene andere ziele hetet mine ziele noch verweendere; dat es die ziele die met waerheiden ende met edelheiden ende met claerheiden ende met hoecheiden wert gheleidet in ene verweende stilheit. Ende in die verweende stilheit hoertse een groet geruchte van dien wondere, dat god selve es in ewecheiden. Si sijn beide de kindere gods ende sijn verweent in desen tiden. Die ghene die soe verre comen es met gode, dat hi minne hevet ende wijsheit werkende es in godleker waerheit, Hi es dicste wile⁽⁴⁾ verweent met alselker⁽⁵⁾ verweentheit alse god es. Waer omme want alsoe vele alse hi besien can met wijsheiden, soe mint hi met minnen, Ende alsoe vele alse hi gheminnen can met minnen, soe besiet hi metwijsheden, Ende es⁽⁶⁾ dicste wile werkende met wijsheiden

(1) godheit] C goetheit.

(2) bescouwelecheiden] C besculeecheiden.

(3) gods] A goets.

+ 37a)

(4) wile] ontbreekt in B.

(5) alselker] C alsoe selker.

(6) es] ontbreekt in B.

[p. 105]

ende met minnen in de richeit Gods. Ende dats ene hoghe⁺verweentheit, Die soe langhe hevet gestaen met gode dat hi alsoe ghedane wondere versteet, alse god es in siere godheit, hi scijnt dicste wile vore die godeleke menschen, dies niet en kinnen, van godlecheiden ongodelec, Ende onghestadech van ghestadecheiden, Ende onconstech⁺van constecheiden. Jc sach gode god Ende den mensche mensche, Ende doe en wonderde mi niet, dat god god was, Ende dat de mensche mensche was. Doe saghic gode mensche, Ende ic sach de mensche godlec. Doe en wonderde mi niet dat die mensche verweent was met gode. Ic sach hoe god den alre edelsten mensche met vernoye sen gaf, Ende met vernoye sen nam⁽¹⁾. Ende daer hi hem sen nam, gaf hi hem den alre scerpsten sen in sinne. Doe ic dat sach, doe troeste ic mi met gode in allen vernoye. Dit seide ene ziele in de rijcheit gods. Godleke wijsheit ende volcomene oetmoedecheit, dats grote verweentheit in die claerheit dies vader, Ende dats grote volmaectheit in de waerheit dies zoens, Ende dat es groet spel in de soetheit dies heilichs⁺gheests. Sint dat mi die heilicheit gods swighen dede, sint heb ic vele ghehoert. Ende sint dat ic vele ghehoert hebbe, waerinne⁽²⁾ hieldict dan. Jc en hielt niet sotteleke⁽³⁾ dat ic⁽⁴⁾ hielt. Jc hielt alle dinc vore ende na. Soe swighe dan ende⁽⁵⁾ ruste mi met gode tote⁽⁶⁾ dien tide, dat mi god spreken hetet. Jc hebbe al mine bescedelecheit ghehelleect, Ende ic hebbe al mine gheheellecheit ghepro-

+ 37b)

+ nota

(1) Ende met vernoye sen nam] ontbreokt in B.

+ 37c)

(2) waerinne] B waeromme (veranderd uit waerinne).

(3) sotteleke] A en C soeteleke.

(4) ic] B ict.

(5) ende] B en.

(6) tote] B te.

[p. 106]

perleect, Ende ic hebbe alle mine properlecheit ghehouden⁽¹⁾ ghedaen in gode tote⁽²⁾ dien tide dat ieman comt met alsoe selcker onderscedecheit, die mi vraghet wat dat⁽³⁾ es dat ic meine. Ende dat ic dies ghevoele met gode in gode, dat ics mer te meer en ben ondersceden, alse mi es te sprekene, Ende hier omme swighic sachte. Dat seide ene ziele in die vriheit gods. Jc verstont alle bescedeleecheijt in ere gheheellecheit ende doe blevic spelende in die zale des⁽⁴⁾ heren, Ende doe lietic sinen ambachteren sinen rike achterwaren. Ay in die tide vloyden alle de lantscappe der lande in den lande. Dat hietic den tijt der verweentheit. Daer in blevic staende over al ende in al midden.⁺Doe zachic over al in de glorie sonder inde.

(1) ghehouden] in A door een later hand op den rand bijgevoegd.

(2) tote] C tote in.

(3) dat] B dat dat.

(4) des] C der.

+ 37d)