Goed geboekt

[p. 59]

Telkens als het weer Sinterklaas of Boekenweek wordt...

Telkens als het weer Sinterklaas of Boekenweek wordt en ik in Den Haag, Amsterdam of elders al die verleidelijke etalages van de boekwinkels bekijk, moet ik denken aan mijn belevenissen omstreeks Februari 1946. Ik woonde toen, met vrouw en dochter, in de goede stad Groningen, en op een dag arriveerde er een onverwachte postwissel. Toen moest het dan maar. Ons humeur was al dagen beneden peil geweest en ik had zelfs gedurende een week met een zeurderige ischias en een kruik op de divan gelegen. Dat kwam doordat we vitaminegebrek hadden. Iedere dag stamppot deed het blijkbaar niet, er moest nu maar eens verse groente komen! Wij belden de groenteboer op, die ons uiterst beleefd te woord stond. Hij had winterspinazie voor zoveel gulden per kilo en kas-andijvie voor nog meer gulden per pond, maar de postwissel was er nu eenmaal, en dus zeiden wij nog eens tegen elkaar dat het moest. ‘Stel je voor dat we scheurbuik krijgen!’ opperde mijn vrouw bezorgd. Ik voelde al bedenkelijk aan mijn buik, maar haar overgrootvader had gevaren, en dus lachte ze mij medelijdend uit.

‘Blijf nu niet voor alle boekwinkels staan,’ zei ze toen ik de deur uitging, want zij kon Marjootje niet alleen laten, en de groenteboeren zaten in die tijd permanent zonder loopjongens. Voorzichtig lopend en vol goede voornemens begaf ik mij op weg. Bij het postkantoor hoefde

[p. 60]

ik, eer ik de buit binnen had, gelukkig niet al te lang te wachten, maar eenmaal weer op straat gekomen, begon het noodlot zijn netten om mij heen te spannen.

Ik ontmoette namelijk mijn vriend Gijs Stappershoef van de Regionale Omroep Noord, die mij met een stralend gezicht een boek toonde. Een voor die dagen zeker niet alledaags boek: een complete Shakespeare in één band, van een zeer handzame vorm, en verkrijgbaar tegen een niet eens onredelijke prijs. ‘Allemachtig, hoe kom je daar aan?’, vroeg ik verbaasd, want ik had nog niet zo lang voordien in de Times een ingezonden stuk van één regel gelezen, dat luidde: ‘Dear Sir, Shakespeare is out of print!’ ‘Net gekocht,’ zei hij, ‘bij Pietsma op de Veemarkt.’ Een lang onderdrukte begeerte bestormde mij en maakte mij blind voor de gevolgen. ‘Dan ga ik er ook even aan,’ deelde ik hem mee. ‘Ja maar,’ zei hij met onmiskenbare distinctiedrift, ‘ze worden alleen aan studenten in het Engels verkocht.’ ‘Sinds wanneer ben jij weer begonnen Engels te studeren?’ informeerde ik verder, want ik wist dat hij daar in de oorlog mee had moeten ophouden. Hij bloosde betrapt en mompelde iets over een laatste exemplaar, dat hij met moeite nog zó had kunnen bemachtigen, en toen namen wij hartelijk afscheid van elkaar.

Ik overlegde. Mijnheer Pietsma was een aardige man en hij lag tenslotte op mijn route; meer dan twee minuten oponthoud kon het niet geven. Dus stapte ik er binnen en vroeg naar de Shakespeare. De Shakespeare was uitverkocht, zei mijnheer Pietsma, maar zou wel terugkomen. Zou hij het boek maar voor mij noteren? Overigens had hij een prachtige Villon met illustraties van Dubout, nog achtergehouden van vóór de oorlog, maar hij wilde mij nu wel eens een pleizier doen. Het was een kostelijk boek, ik was al besloten eer ik het gezien had, want ik kende het van vroeger. Toen dacht ik eraan dat mijn vrouw zo van goede detectives hield, en terwijl

[p. 61]

mijnheer Pietsma de Villon van achteren haalde, neusde ik rond naar een F.R. Eckmartje of een Havankje dat zij nog niet gelezen had. Ik vond er twee en stak ze onder mijn arm. En meteen viel mijn oog op een nieuwe verzenbundel van mijn oude vriend Hanno van Wagenvoorde, die blijkbaar ook weer actief geworden was. ‘Pakt U dit er maar bij,’ zei ik tegen mijnheer Pietsma, en met een gelukkig gevoel verliet ik de winkel.

Ik was nog maar enkele stappen op weg naar huis, toen een venijnige scheut in mijn been mij eraan herinnerde dat de ischias nog latent aanwezig moest zijn. Van de ischias kwam ik op de vitaminen en van de vitaminen op de groenteboer. Ach ja, dat was waar ook... Ik keerde terug op mijn schreden en wandelde de andere kant weer op. Maar die Shakespeare liet mij geen rust. Het oude verlangen, dat zo lang had gesluimerd, viel niet zonder meer te bedwingen, en tenslotte was een postwissel van een uitgever een gebeurtenis die niet alle dagen voorviel. Als ik het eens bij Rietsma & Zn probeerde, dacht ik. Arendje Rietsma is ook een aardige man, en wie weet heeft die niet een exemplaar in voorraad! Mijn op dat moment weer wat soepeler benen stuwden mij al in de richting van de Paardenmarkt, een ogenblik later stond ik in de winkel, en nog een ogenblik later stond ik weer op straat, met naar ik meen een boek van Du Perron onder mijn arm, dat mijn toenmalige collectie van deze schrijver nagenoeg completeerde. Ik zou het dan nog maar een poosje zonder die Shakespeare moeten stellen, vond ik zelf.

Het leek mij toen beter eerst de boeken naar huis te brengen, want ik kon beslist niet meer dragen, en die groente zou waarschijnlijk ook niet zo erg licht zijn.

‘Ha,’ zei mijn vrouw toen ik binnenkwam, ‘ben je daar, en wat heb je gekregen?’ ‘Ja,’ zei ik, ‘hier ben ik, en dit heb ik gekregen,’ en ik stak haar de detectives toe, mèt Hanno van Wagenvoorde, omdat ik wist dat zij ook

[p. 62]

hem aardig vond. ‘En nu zal ik nog even om groente gaan,’ voegde ik er een beetje schichtig aan toe, maar voor die schichtigheid was blijkbaar geen reden, aangezien zij reeds aan het bladeren geslagen was.

Toen ik weer buiten kwam, besloot ik de Veemarkt en de Paardenmarkt te mijden als een nare ziekte, en dus nam ik mijn weg door de Oude Wateringestraat. Maar ik had buiten de waard, of liever buiten de firma Oene Fietsma gerekend, want toen ik daar langs kwam, glimlachte de etalage mij al tegen met enkele prille romans van Van Schendel en Vestdijk en de goede, degelijke stofomslagen der onvolprezen Salamanderreeks. Weer wilde het noodlot mij hebben, want achter het winkelraam dook plotseling het rose, zo aandoenlijk innocente gelaat van mijn vriend Frits Post op, die toen bezig was deze firma, door zijn litterair enthousiasme, tot een ietwat dubieuze bloei te brengen. Minzaam wenkte hij mij naar binnen en hij drukte zwijgend mijn armen vol boeken. Er was een Zwitserse complete Hölderlin bij in twee verrukkelijk uitgevoerde delen, herinner ik me. Ik betaalde met een lichte zucht, want tegen zoveel vriendelijkheid was ik niet opgewassen, en begaf mij, zonder aan groente te denken, naar huis.

Mijn vrouw vond het natuurlijk prachtig, maar meende toch wel op te moeten merken dat Marjootje hier niets aan had. En zij moest in elk geval verse groente hebben, dat had dokter Wiers laatst nog nadrukkelijk bevolen. Weliswaar kreeg Marjootje elke dag een portie rauwe appel, maar toch voelde ik mij hierna oprecht schuldig. Dus ondernam ik opnieuw, moeizaam strompelend nu, de tocht naar de groentewinkel, waar ik zonder verdere problemen dan ook aanlandde. Ik kocht er een tas vol groente tegen een naar het mij voorkwam schandalige prijs en keerde huiswaarts. Mijn been bezorgde mij nu zoveel last dat ik onderweg even moest rusten. Ik trok aan de bel bij professor Huizinga - niet die van het

[p. 63]

Herfsttij natuurlijk, maar die van de apenoten - en werd als steeds hartelijk binnengelaten. Terwijl Blokkie, zijn gastvrije gade, mij haar nergens overtroffen koffie inschonk, zag ik dat een kleinzoon- of achterneefachtig wezentje aan tafel plaatjes zat te kijken in een boekje.

‘Wat heb je daar?’ vroeg ik vriendelijk. ‘Och, hij kan er niets van lezen,’ zei Blokkie, ‘het is Engels, Henk heeft het gisteren meegebracht omdat hij het zo vreselijk leuk vond. Het zijn kindergedichten van T.S. Eliot, en de plaatjes zijn werkelijk kostelijk!’

Ik had toen nog nooit gehoord, dat Eliot kindergedichten schreef. Ik spitste mijn oren, bekeek het boekje, en voelde mij meteen vertederd. Het was inderdaad kostelijk en ik stelde mij voor hoe over een jaar of wat Marjootje al van die plaatjes genieten zou.

Blokkie wist niet meer waar Henk het boekje gekocht had; wel meende ze zich te herinneren, dat er maar één exemplaar meer van over was geweest. En dus liet ik mijn tas met groente daar even staan en rende, ischias of geen ischias, naar de firma Fietsma terug om te horen dat het daar uitverkocht was. Toen naar de Paardenmarkt, hetgeen ook vergeefse moeite bleek, maar tenslotte wist ik het mijnheer Rietsma met moeite af te troggelen, ook al hield hij hardnekkig vol, zijn enige exemplaar te hebben weggezet voor een waarschijnlijk imaginair neefje.

Mijn vrouw was overwonnen toen zij het boekje zag. Zij dook er onmiddellijk in onder, en pas tegen etenstijd drong het tot ons beiden door, dat ik toch iets moest hebben vergeten. ‘Ik zal dadelijk die groente gaan halen,’ zei ik, met één arm al in mijn winterjas, maar het was toen toch al veel te laat om nog iets gaar te krijgen, en wij dachten dat Blokkie het vast ook wel heel lekker klaar zou kunnen maken.

‘Nu,’ zei ik, ‘één dag zal die scheurbuik nog wel wegblijven. Bak maar pannekoeken, en geef Marjootje voor

[p. 64]

deze keer dan nog maar weer een fijngeraspte appel bij haar boterham. We zullen het haar later heus wel kunnen uitleggen!’

a. marja