Het eiland der Sirenen

[p. 5]

‘Een boekwinkel is een kruithuis, een dynamiet-magazijn, een gifkast, een bar met bedwelmende dranken, een opiumhol, een eiland der sirenen’.
JOHN COWPER POWYS

[p. 7]

De ondergang van ‘de drie illusies’ of een waarschuwing aan de lezer

‘Wat een hoogmoedig boekje wordt dat’, zei de man, met wie ik even over de keuze sprak uit mijn artikelen, eens in verschillende, soms al lang vergeten tijdschriften gepubliceerd, en die U, lezer, thans gebundeld in de hand houdt.

Ik voelde mij ineens, zoals Al Capone zich gevoeld moet hebben, toen hij de machinegeweren keurig in 't vet op de zolder gelegd had, net met de hoge hoed op de society in zou, en ze hem bij de kraag vatten voor de belasting. Ik voelde mij... juist!

In de stukjes, die volgen, heb ik enige malen verkondigd, dat er niets nederigers is dan een boekverkoper. Dat hij iedere dag weer leert, en dat hij slechts weet, dat hij het niet weet. Dat blijkt hoogmoed te zijn.

Ik troost mij met de gedachte aan een Frans schrijver, die ik bijzonder vereer, en die zich in zijn dagboeken, een eerlijk man betoont. ‘Ha, die ouwe huichelaar’, sprak de ene helft van het mensdom. ‘Hij coquetteert met zijn slechtheid’, vond de andere helft. Gaat U zitten, maar waar?

Die nederigheid is dus mijn illusie. Getorpedeerd.

Ik heb altijd geprobeerd te schrijven over dingen, waar ik iets van af wist. En ik schreef dan zo duidelijk en direct als ik maar kon. Op het een of

[p. 8]

andere moment, maar waar weet ik niet, is dat proza geworden. Tenminste volgens een criticus, die een paar jaar geleden een stukje over mijn werk schreef. ‘Ha!’, zegt ge, ‘proza! Daar komt de hoogmoed!’

Wacht U even! Ik kan dat stukje niet weer vinden, en, verlicht als ik ben, mompel ik onder het zoeken: ‘Freud!’ Mijn grootvader zou iets heel anders gemompeld hebben, maar hoe dan ook, met of zonder Freud of grootvader, ik kan dat stukje niet weer vinden, en citeer dus uit het hoofd. Zijn mening kwam er op neer, dat voor mijn proza geen neger meer een kraal zou geven. Geloof mij, ik heb met deze zin heel wat afgetobd, dezelve van alle kanten bekeken, er van alles mee geprobeerd, maar, hoewel ik de notering voor kralen op de kralenbeurs niet ken, ben ik tenslotte, met grote tegenzin tot de conclusie gekomen, dat die criticus mijn proza niet wilde prijzen. Het lijkt mij wel haast uitgesloten dat hij bedoeld kan hebben, dat ik een groot prozaschrijver ben.

Dat is dan de tweede illusie, die er aan gaat.

De derde was dat ik meende dat het wel aardig zou zijn wat over boeken te praten. Zo in de trant van de geneesheren, die in gezelschap ook zo onderhoudend kunnen zijn over maagzweren en angina pectoris, en gezellig kunnen doen over spiraalbreuken en kropgezwellen, ‘talking shop’. Zo zou ik het over boeken willen doen.

De klap kwam, toen ik in The Desert Island Decameron las van H. Allen White. Daar vond ik

[p. 9]

over shop talk: ‘We were talking shop, and you should hear a group of book people talk shop. Our shop talk is duller than the shop talk of cigar makers’.

Daar ging de derde illusie! De lezer is gewaarschuwd!