Feuilletons in het Algemeen Handelsblad 1919-1924

Nr 296 Brand bij de buren.⁺

Het heeft aardig gebrand bij onze Egyptische buren. Maar voorloopig lijkt het weder gebluscht. Zaghloel Pasja met zijn politieke vrienden op weg naar Ceylon. Zijn vrouw heeft zijn werk in Egypte overgenomen. Er zijn te Caïro drieduizend straatlantarens stukgeslagen. Onder de gewonden is ook Mr. Monckton, de secretaris van Sir Herbert Samuel. De Egyptische nationalisten boycotten Engelsche waren en vragen hun gelden op uit Engelsche banken. Sinds het ontslag van het ministerie Adly is Egypte zonder ministerie. Lord Allenby heeft Engelsche onderministers bevoegd verklaard tot het nemen van alle besluiten. Hij heeft ook verklaard, dat Engeland geheel Egypte noodig heeft. Studenten, die aan de troebelen hebben deelgenomen, zijn met slagen gestraft.

Waarom ineens die politiek van de geduchte vuist? Sommigen zeggen: in het geheele Oosten wil men krachtpolitiek gaan voeren. Frankrijk doet dat. En heeft rust. In Britsch-Indië treedt Lord Reading krachtig op. Sommigen zien een krachtiger optreden van de Palestinensische Regeering tegen de Arabische nationalisten. De Joodsche nationalisten verheugen zich, wanneer de Egyptische en de Arabische Engelsche klappen krijgen.

+ 26-1 1922 A., 5. Gedat. Jeruzalem 2 jan.

II.

De Egyptische troebelen hebben invloed hier. Men vreest voor mislukking van het toeristenseizoen. En Palestina heeft het zóó noodig. Van de week is een trein uit Caïro aangekomen zonder een enkelen reiziger. Het geeft alles ook weder een gevoel van onrust. De Egyptenaren te Jaffa hebben geprotesteerd tegen het optreden van de Engelschen. Of het hier ook branden zal? De ‘Jewish Chronicle’ van 16 December schrijft: ‘Er zijn afdoende bewijzen voor een nieuwe wijdvertakte samenzwering ter herhaling op grooter schaal van de troebelen van Jaffa en Jeruzalem, Dit verontrustende feit is niet onbekend bij de autoriteiten’. Het zou de moeite waard zijn te weten, welke bewijzen de ‘Chronicle’ heeft. Natuurlijk broeit het hier. Het broeit hier altijd. Over drie maanden is het weder Nebi Moessafeest en kan men nieuwe troebelen verwachten. Misschien brandt het eerder. Maar wat wil de ‘Chronicle’ met zijn alarmeerend bericht? Invloed oefenen op Sir Herbert? De ‘Chronicle’ heeft Sir Herbert niet lief. En Sir Herbert acht de ‘Chronicle’ niet. Hij noemt hem: ‘Onze Morning Post’.

III.

Wij wachten op de goedkeuring van het Palestina-mandaat door den Volkerenbond. Men zegt: den tienden Januari. Maar professor Rappard van den Volkerenbond heeft verklaard, dat eerst de vrede met Turkije geregeld moet zijn. Misschien den elfden Januari.

Over de Pro-Zionistische uitlatingen van Briand heb ik u geschreven. Dr. Eder, de politieke leider van de Zionistische Commissie hier, is met Briands rede naar den Franschen consul gegaan. En deze heeft zijn instemming betuigd.

Het anti-Zionistische blad Falestien schrijft, dat de Arabieren blijkbaar ook niet langer op Frankrijk kunnen rekenen. Dat zij nu alleen moeten vertrouwen op zichzelf en op de rechtvaardigheid van hun zaak.

IV.

De Zionistische Organisatie: Het is Sokolov niet gelukt in Amerika tot vrede te komen met de Brandeisgroep. Een van de redenen zou zijn, dat Sokolov en Weizmann in weerwil van bepaalde beloften op het laatste congres gedaan, Oessiskin toch weder toelaten in Palestina op te treden als een soort dictator. Ook Lipsky, de nieuwe Amerikaansche leider, zou tegen Oessiskins dictatuur zijn.

Van de zittingen van het Hoofdbestuur te Weenen, hooren wij niet veel. Uit een rede van dr. Weizmann zou men opmaken, dat de grensregeling tusschen Palestina en Syrië niet absoluut definitief is. Men onderhandelt nog op den grondslag van concessies aan beide kanten.

Wij hooren, dat de financieele toestand niet schitterend is. Nordau en Marmorek te Parijs hebben nogmaals geprotesteerd tegen het groot aantal duurbetaalde ambtenaren in de organisatie. Maar ja!

Wij hooren ook, dat dr. Weizmann in audiëntie is ontvangen door den president en den kanselier van de Oostenrijksche republiek en dat deze sympathiek tegenover het Zionisme staan.

En Jabotinsky met zijn verdrag met Petljoera? Van verschillende zijden wordt zijn ontslag geëischt. Maar Jabotinsky zegt, dat alleen het Congres hem kan ontslaan. Haäretz heeft het verdrag gepubliceerd. Er wordt een Joodsche gendarmerie in de Oekrajine gevormd, waarvan communisten uitgesloten zijn. Men zegt, dat Jabotinsky als contra-praestatie heeft weten te voorkomen, dat het laatste Zionistische Congres de schuld van de Oekrajiensche pogroms op Petljoera legde. En dat Petljoera probeert een leening te sluiten bij Fransche Joodsche bankiers. Lof zij Allah!

V.

En de Arabisch-Joodsche Entente? Wij hebben een officieel telegram gezien, dat de Engelsche Regeering nog steeds probeert beide partijen samen te brengen en hoopt te slagen. De Zionistische Commissie heeft officieel tegengesproken, dat de Engelsche Regeering van plan is, de Balfour-verklaring te wijzigen of nog ongunstiger voor de Joden uit te leggen. Daarentegen heeft de Arabische delegatie te Londen medegedeeld, dat zij nieuwe voorstellen van de Engelsche Regeering heeft ontvangen en bezig is die te bestudeeren.

De delegatie heeft de Arabische zaak uiteengezet in de ‘Times’. En Leonard Stein, de politieke secretaris van de Zionistische Organisatie, heeft daar fel op geantwoord.

De delegatie heeft nu verklaard in Londen te zullen blijven tot de overwinning behaald is. Dat is: intrekking van de Balfour-declaratie en verbod van Joodsche immigratie.

VI.

Heel gelukkig is de Regeering met haar Arabische politiek niet. Er waren hier den laatsten tijd opgericht Mohammedaansche vereenigingen, die, in tegenstelling met de Christelijk-Mohammedaansche vereenigingen, min of meer pro-Zionistisch zouden zijn. Voortdurend heeft de Regeering kleine conflicten met hen. Te Haïfa. De Emir Abdoellah van Transjordanië heeft een week te Haïfa doorgebracht. De Regeering heeft de Mohammedaansche vereeniging te Haïfa niet willen toestaan, den Emir feestelijk te begroeten. Gevolg: protest. Het regent trouwens protesten.

Er zijn wapens gevonden in honingbussen, geadresseerd aan een Joodschen werkmansleider te Haïfa. ‘Honing uit de Hel’, schrijft een Arabisch blad boven een boosaardig hoofdartikel. De geadresseerde is gearresteerd, en later vrijgelaten tegen borgstelling van 2500 pond. Protesten van de Arabieren. Intusschen zijn te Haïfa twee Arabieren veroordeeld wegens het bezit van vuurwapenen.

VII.

De verhouding tusschen de Regeering en de Joden is maar zóó zóó. De politiek van Sir Herbert is: de Arabieren zorgvuldig te ontzien en de niet-Zionistische Joden zorgvuldig niet te ontzien. De Jeruzalemsche Aschkenasische orthodoxe gemeente is stelselmatig vernietigd door Sir Herbert, Mr. Norman Bentwich en Sir David Yellin. Het nieuwste is, dat de Regeering den Zionistischen Stadsraad het recht heeft gegeven een belasting te leggen op het Paaschbrood. Recht daartoe heeft de Regeering niet. Maar de Agoedath Israël, wier leden op die manier gedwongen worden belasting te betalen aan een Zionistische organisatie, heeft het gehoor van de Engelsche Regeering niet. Het is een staaltje van godsdienst-onvrijheid, dat zelfs sommigen Zionisten te machtig is. Afgescheiden van de beginsel-vraag is eene belasting op het Paaschbrood natuurlijk onbillijk tegenover de armen, voor wie de Paaschweek toch al moeilijk is. En de orthodoxie, die zeer weinig voor den Stadsraad voelt, zal het meest moeten betalen, want zij houden zich het strikst aan de Paaschwetten.

VIII.

Met het werk gaat het langzaam. Er is geen geld. Toch is weer twintigduizend dunam land gekocht in het dal Jizreel, waarvan dadelijk achtduizend is overgedaan aan een Amerikaansche vereeniging voor de kolonie Balfouria. Oessiskin gaat zijn gang. De onderwijzers zijn drie maanden achter met hun salaris. Plannen zijn er genoeg: uitbreiding van de kolonie Mootzah bij Jeruzalem; vestiging van Palestinensische boerenzonen in eigen bedrijven; kolonie van melkboeren dichtbij Jeruzalem. Dat alles zal gebeuren, wanneer de Joden buiten het geld maar willen geven. Men verwacht nu weder wonderen van de Zionistische hypotheekbank en van de Brandeisistische voorschotbank. De nationale hebzuchtigheid wordt hier aardig georganiseerd. Iedereen, die een eigen huis wil hebben, wordt Zionist en lid van een bouwvereeniging.

Men verwacht ook wonderen van den verbouw van tabak, die thans op vele plaatsen is begonnen.

Voorloopig is er veel werkloosheid. Te Tel Aviv worden wegen aangelegd ter werkverschaffing. Er wordt ook een weg aangelegd tusschen de koloniën Rehoboth, Rischon en Chedera bij Jaffa. De Anglo-Palestina-Bank geeft de regeering daarvoor een leening.

De immigratie gaat geregeld door. Een paar honderd per week. Maar een aantal gaat weer terug, zonder dat men precies weet hoeveel.

IX.

Bij de Egyptische buren heeft het gebrand. Bij de Transjordaansche buren smeult het. Te Kerak, ten Oosten van de Doode Zee, heerscht vrijwel burgeroorlog. Die van Kerak hebben een delegatie naar Sir Herbert gestuurd, waarin zij verklaren, dat zij den Emir Abdoellah niet wenschen. Zij vragen inlijving bij Palestina. Als Sir Herbert uit Egypte terug komt, zal eene beslissing worden genomen.

De politieke status van Transjordanië is nog onzeker. De nieuwe Engelsche vertegenwoordiger te Amman is benoemd door Sir Herbert en niet door de Engelsche Regeering. Hieruit zou blijken, dat Transjordanië een deel van het mandaatsgebied is. Het heette, dat de Emir naar Londen zou gaan, ook met het oog op de aanstaande entente tusschen Joden en Arabieren. Maar hij is van Haïfa teruggekeerd naar Amman en zal den winter doorbrengen in het zoele Jordaandal bij Jericho.

X.

Allerlei. De Anglo-Palestina-bank opent een filiaal te New-York.

Er komt een Zionistische delegatie naar Palestina voor overleg met Sir Herbert.

Een Hebreenwsche Opéra opgericht.

Generaal Storrs naar Egypte als gast van Lord Allenby.

Succes van het Amerikaansche sinaasappel-pakhuis te Petah-Tikvah. Er komt een dergelijk te Rehoboth.

Galilea en Haïfa worden één gouvernement. Zuinigheid.

De staking der Joodsche arbeiders te Chedera geëindigd.

Gedenkdag van J.L. Pinskers geboorte, honderd jaar geleden.

Brief van Weizmann aan Lloyd George ter gelegenheid van den Ierschen vrede.

Sir Alfred Mond wil niet Lord worden.

Achad Haäm op weg naar Palestina.

Lord Northcliffe hier verwacht.

Financieele crisis van de Amerikaansche Mizrachie.