Feuilletons in het Algemeen Handelsblad 1919-1924

Nr 190 Van tijd tot tijd⁺

Zij, die betrekkingen onderhouden met het Hof, hebben het druk. Lady Samuël is verleden week aangekomen met hare kinderen. Dus gaan alle nette menschen van Jeruzalem naar het Hof op den Olijfberg en geven hun twee nette kaartjes af. En alle instituten van deze rijke stad zenden mooie begroetingsbrieven. En wij krijgen mooie brieven terug.

Wij hooren, dat de moeder van Sir Herbert overleden is. Wij zenden weer een net kaartje. En wij krijgen een kaartje terug. En alle ijdele bedrijvers in alle instituten zenden weer mooie brieven. Zij krijgen een mooien brief terug. Zoo zijn we hier nu eenmaal. U, ik, allemaal. Er is ook een rouwdienst. De rabbijn Kuk spreekt. Natuurlijk spreekt hij. Ziet Sir Herbert het niet? Of is het politiek het niet te zien?

Hij is van de week vijftig jaar geworden. Mooie artikelen in de bladen. En waarlijk wel verdiend. Hij heeft hier menschelijke wonderen gedaan. Gods wonderen? Neen, daar zijn we niet aan toe. Het leven is hier ondiep, ijdel, bedrijvend. Wij doen daaraan allen mee. U, ik en allemaal.

Sir Herbert, de onvermoeide, die bijna het geheele land heeft bezocht. De volgende week gaat hij naar de laatste stad. Berseba, dat al in de woestijn ligt. Er zullen groote Arabische volksfeesten zijn. Heel rijk en heel mooi. Maar hij verdient het eerlijk.

+ 8-12 1920 A., 5. Gedat. Jeruzalem 11 nov.

II.

De Palestinensche Raad van State komt in tweede zitting bijeen. De anti-joodsche ‘Morning Post’ moppert er over, dat de leden benoemd zijn en niet gekozen. Terwijl Palestina toch vroeger gekozen vertegenwoordigers had in het Turksche Parlement. De dagorde: reglement op den bouw van steden; de regie op de tabak; onderwijs; landoverdracht; leen- en credietbanken; handel en industrie. Geen slecht program. Maar in een van onze bladen worden een aantal punten naar voren gebracht, die volgens den schrijver niet hadden mogen ontbreken. Ten eerste: de publieke veiligheid. Die laat heel veel te wenschen over. Ook al, omdat de politie-agenten ongeschikt zijn. Het salaris is absoluut onvoldoende. De Joodsche agenten kunnen er heelemaal niet van leven. Ten tweede: de gezondheidstoestand. In weerwil van de mooie officieele rapporten, moeten de regeeringshospitalen slecht zijn. Vooral het personeel. Ten derde: de spoorwegen. De prijzen zijn onlangs geweldig verhoogd. Tot vijf, acht en twaalf millieme (duizendste van een pond) per kilometer voor de drie klassen. Ten vierde: de woningnood. De Regeering bouwt niets. En neemt voor hare ambtenaren privaatwoningen in bezit, waarvan de bewoners dan maar een heenkomen moeten zoeken. Zoo wordt toch ook Sir Herbert de critiek niet gespaard.

III.

En wij zelven. De constituante is voorbij. De Volksraad is gekozen. En die heeft uit zijn midden weer gekozen, alles wat ons hier precies nog ontbrak. Een dagelijksch bestuur. Een presidium. Allerlei speciale comité's. En de kosten? Drieduizend pond voor de zes maanden tot de volgende zitting. Men zal nu probeeren die bijeen te brengen met vrijwillige bijdragen van minstens één shilling.

Er is ook een besluit genomen omtrent de gelden van het Verlossingsfonds. Wij hooren nu, dat het tot dusverre is beheerd door het Voorloopig Bewind. Nu gaat het beheer over op den Volksraad. Heel mooi. Maar hoeveel baar geld is er nu eigenlijk precies? En waar is het geld? Dat vragen wij nu maar.

De Volksraad vraagt bijdragen. En de Stadsraad der Jeruzalemsche Joden vraagt ook bijdragen. Ja, zegt onze bekende publicist Mordechai ben Hillel Hakahen; ‘dat is heel mooi. Maar de Stadsraad doet niets. Geen budget. Geen rekening en verantwoording. Niet eens een reglement.’ In Haïfa is het al precies eender. De Volksraad, die Stadsraden: het is allemaal precies hetzelfde. Baantjes en gewichtigdoenerij, die ons heel veel geld kost. En wezenlijk werk? Vaarwel.

IV.

Och ja, er is wel een crisis. Maar de duizenden ponden voor Volksraad en Stadsraden, die zullen er toch wel komen. Men zegt, dat De Lieme, Julius Simon en Robert Szold hier gekomen zijn om bezuinigingen in te voeren. De uitgave van het officieele Londensche Zionistische Blad ‘Zionist Bulletin’ wordt gestaakt. Zuinigheid? Crisis. De onderwijzers mopperen. Ze hebben geen salaris-verhooging gekregen. Daarentegen heeft de Opvoedingsraad een strenge circulaire uitgevaardigd, dat de onderwijzers hun werk niet mogen verwaarloozen voor de politiek. En dat zij hunne leerlingen buiten de politiek moeten houden. Door de crisis wordt het onderwijs niet uitgebreid. En worden integendeel zooveel mogelijk scholen gecombineerd. Bijvoorbeeld: de drie kweekscholen der orthodoxen tot één; het jongens- en meisjesgymnasium te Jeruzalem; verschillende Talmoedscholen en gewone scholen, wat feitelijk neerkomt op opheffing der Talmoedscholen. Er is dus nu geen tekort aan onderwijzers. Maar een te veel. Daardoor staat de Opvoedingsraad natuurlijk met zijn strenge circulaires wel sterk.

De Alliance heeft hier een kweekschool voor onderwijzers geopend. De onderwijstaal is Hebreeuwsch. De geest nationaal. De vreemde taal: Fransch. De meeste leerlingen zullen wel plaatsen vinden in de Alliance-scholen, ook buiten Palestina, in het Oosten. Ze kunnen daar natuurlijk zeer goed werk doen.

Crisis. En duurte. Gelukkig, dat de prijzen ook nu hier wat gaan dalen. Een zak van honderd kilo suiker van 1075 piaster op 925. Rijst van 500 piaster op 470 de zak. Olie, die hier bij gebreke van dierlijk vet veel gebruikt wordt, van 235 op 190 piaster een blik. En honderd piaster is natuurlijk één pond.

V.

Immigratie en emigratie. De immigratie gaat stil en geregeld voort. Verleden week Vrijdag kwamen te Jaffa 220 aan uit Triëst. Men verwachtte nog een schip met 600 uit Konstantinopel, met immigranten uit Wrangels Rusland. Veel ander werk dan wegenwerk is er niet. De eerste regentijd is begonnen, al zal het nog wel een maand duren voor de groote slagregens. Wij zullen nu moeten zien, hoe dat gaan zal. Wonen in tenten, te weinig en te klein. Weinig kleeren. Jeruzalem is vol immigranten. Het geheele stadsbeeld is veranderd. Een Russische stad. Misschien komt er wat meer werk. De bouwvereeniging ‘Haboné’ wil nu beginnen. Moderne steenmachines enz. Maar wij zijn sceptisch. Er is wel een geweldige woningnood. Maar er is toch geen geld om duur te koopen en te huren. En wie bouwt er thans goedkoop?

In een brief uit Haïfa aan ‘Haäretz’ wordt ongunstig geschreven over den toestand aan den weg Haïfa-Nazareth. Dit is merkwaardig, omdat dezelfde schrijver onlangs nog zeer enthousiast heeft geschreven. Geen orde. Geen sanitaire maatregelen. Geen ontspanningsgelegenheden. Veel ziekte, op sommige dagen wel twintig procent.

Emigratie. Naar Amerika. Maar ook daar crisis en werkloosheid. Gelijk men buiten den toestand in Palestina niet kent, zóó kent men in Palestina den toestand buiten niet. Een briefschrijver uit Amerika vertelt in Haäretz, dat hij onlangs een brief kreeg, waarin hem werd verzocht voor X. en Y. twee goede betrekkingen te zoeken. Duizend dollar voorschot te nemen op het salaris. En hun die toe te zenden als kosten voor de reis. Ik lees dat. En ik denk: Amerika-Holland-Palestina. Het is altijd en overal hetzelfde.

VI.

Natuurlijk hebben wij ook een staking. Ditmaal van de wijnwerkers (niet de mijnwerkers!) te Rischon le Zion. Dit zijn hunne voornaamste eischen: zes ontslagen werklieden weder in dienst te nemen; erkenning van de vakvereeniging; geen in-dienstneming of ontslag van werklieden buiten goedvinden van de vereeniging, die ook overigens in alle werk-aangelegenheden moet worden gekend; behoorlijke vergoeding aan werklieden, die ontslag nemen en ontslag krijgen; loonsverhooging voor Aschkenasische ongehuwden drie piaster per dag gehuwden vijf piaster (één shilling) per dag, benevens twee piaster voor ieder kind. Jemenieten en Sefardiem: drie piaster per vrouw en een piaster per kind; vrije dokter en apotheker ongeacht de hoogte van het loon.

Daar de werkgevers hierin niet hebben willen toestemmen: staking. De Jeruzalemmer socialistische arbeiders hebben zich al solidair verklaard. Zij staan één dag van hun schamel loon af.

Wij hebben natuurlijk ook bolsjewiki. Wij wisten dat wel. Maar och, wij hebben daar maar over gezwegen. Ze hebben ter gelegenheid van den 7den November, verjaardag van de bolsjewistische revolutie in Rusland, te Jaffa een heel mooi strooibiljet verspreid. Het slot is zóó: ‘Leve het internationale proletarische feest van den zevenden November; leve de socialistische, federatieve sovjet-republiek in Rusland; leve de derde communistische internationale; leve het socialistische Eretz-Israël.’ En dan te weten, dat sommige menschen nu boos zijn! Bijv. de ‘Doar Hajom’, die die jongelui verzocht het internationale proletarische feest van den zevenden November liever ergens anders te vieren. En de plaatselijke autoriteiten te Jaffa, die een paar van de verspreiders hebben opgepot. Er is geen recht meer onder de zon!

VII.

De gaande en de komende man. Schemarjah Levin is op reis naar Londen, en van daar naar Amerika. Professor Geddes naar Bombay terug. De Universiteit komt toch niet. En Ittamar ben Awi, de zoon van Ben-Jehoeda, naar Amerika.

In ‘Haäretz’ een prachtig artikel van Achad Haäm over den toestand. Vertaald uit Martin Buber's Maandschrift ‘Der Jude’, waarin gij het allen lezen moet. Vooral de geschiedenis van de Balfour-declaratie en hoe de tekst daarvan verwaterd is.

De grenzen met het Fransche gebied nog niet vastgesteld. De ‘Times’ van 26 October had een hoofdartikel te onzen gunste. Maar wij vreezen, dat Frankrijk het winnen zal. Weizmann heeft zich beklaagd over gemis aan steun van de Fransche Joden. Maar ja: onze leiders hebben zich eerst verbonden met de Entente en binnen de Entente met Engeland.

Wij krijgen binnenkort eigen Palestina-munten.

De opgravingen worden hier geregeld voortgezet: Engelschen, Franschen en Amerikanen. Askalon, Jericho en Samaria. Vooral de laatsten zijn voor ons van groot belang, omdat Samaria een door Joden gestichte stad is.

VIII.

Ten slotte iets over den toestand van Mizrachie. Verschillende lezers hebben mij daarnaar gevraagd. De toestand is en blijft slecht. Een betaalde propagandist, die zonder eenige contrôle geld uit Amerika ontvangt en uitgeeft. Vele beambten. Schandelijk dure bureaux. Geen succes op 't gebied van immigratie en werkverschaffing. Het orthodoxe schoolwezen onder de vlag van de Mizrachie overgeleverd aan zijn tegenstanders, waarvan de nadeelige gevolgen nu al beginnen: opheffing van orthodoxe scholen onder den naam ‘vereeniging’ met andere, vermindering van de lesuren in Talmoed enz. Een treurig, diep-treurig knoeien met een schoone, heilige Idee.

De Hollandsche Mizrachie staat daar ver boven uit. Dat is inderdaad een groep van heilige, onbaatzuchtige werkers. Zelfs de baatzuchtige knoeiers erkennen dat. Wie het in Holland goed meent met het Joodsche Volk, moet de Nederlandsche Mizrachie steunen met geld. Veel geld. Ik zou willen, dat de Nederlandsche Mizrachie een ton gouds had. Of een millioen. Of tien millioen. Zij zouden dat dan echter niet moeten afdragen aan de heeren hier. De Hollanders hier willen dat graag onbaatzuchtig beheeren. En dan een mooi Mizrachistisch landbedrijf onder den rook van Jeruzalem. Eieren, groenten, melk. De Arabieren worden daar rijk mee. Of een ander plan. Maar doen. Geld en daad. Veel geld en veel daad. De Nederlandsche Mizrachie wil aanpakken. Een mooi, groot boerenhuis: Amsterdam - Jeruzalem. Wie bouwt dat?