Beschrijvinghe van alle de Neder-landen

De beschryvinghe van Vilvoorden.

⁺ VIlvoorden, is gheleghen op den vloedt Senne, tusschen Bruyssel ende Mechelen, van beyden ghelijcke verre twee mylen: ende dese plaetse is sterck meer om de gheleghentheydt dan anderssins. Hier staet een sterck slot, redelijck oudt, ghesticht in het jaer 1475, daer gemeynlijck van des Landsvorsten wegen sekere ghevanghene van grooter weerden bewaert worden, die de Landtvorst door zynen eygenen Raedt doet berichten, nae gheleghentheydt der saecken, sonder dat dese oft eenige andere stadt haer dies onderwindt. ⁺ In dit slot worden oock bewaert de originale privilegien, die de Hertoghe den lande van Brabandt oft anderen landen dien aengaende, gheeft: voorts oock de privilegien die de Pausen, Keysers, ende andere groote Heeren den Hertoge van Brabandt verleent hebben: daer en boven de contracten ende voorwaerden die de selve Hertoghe met andere Vorsten ende machtighe Heeren ghemaeckt heeft. Om dese privilegien ende schriftueren te bewaren, is hier eenen Commissaris, ghenoemt Bewaerder oft Tresorier vande Landtcharteren: welck nu ter tijt is Jan van Boischot, ⁺ Doctoor ende Raedtsheere van den Secreten Raedt. Van dese stadt is geboren M. Dierick Lisveldt, Heer van Hamme, een seer gheleert ende wel gheschickt man: de welcke door zijn deucht ende goede handelinghe naemaels vande Generale Staten ghemaeckt is Raedtsheer van State, ende korts daer nae Cancelier van Brabandt, met groote authoriteyt.

⁺ Byv. [In't jaer 1489 hebben de Bruysselaers Vilvoorden vechtenderhandt inghenomen, ende totten gronde toe afghebrandt. Ende in het ⁺ jaer 1584 trock de Prince van Parma op Vilvoorden, dat hem ontrent den sevenden Septembris met conditien overghegheven werdt, niet sonder schande vande Oversten die daer commandeerde, waer mede Bruyssel van Antwerpen afghesneden werdt.]

Gemblours gheleghen van Namen drie mylen, ende van Nivelle vijf mijlkens, is in ouden tyden verheven geweest tot een Graefschap; maer naemaels verandert in een Abdye, soo dat gheen vermaen meer ghemaeckt en wordt van de eerste weerdicheydt: Niet te min ter gedenckenissen des eersten stichters, ⁺ welck Sint Huybrecht een heylich Edelman is gheweest, heeft d'Abt, als wesende zijn nakomelinck, in de vergaderinghe der Staten van den lande den eersten graet onder den Edeldom, ende den lesten onder d'Abten van Brabandt, ende is Heere van't weerlijck ghelijck van't gheestelijck. Het is voorwaer een groote ende treffelijcke Abdye, ghesticht met groote, heerlijcke ende kostelijcke huysen, ten tyde van Paus Steven de sevenste, waer af ⁺ Platina eerlijck vermaen maeckt, segghende: Oock sal ick des selfs Paus verdiensten toeschryven, dat Sint Huybrecht een edel Prince uyt Loreynen, het klooster van Gemblours op zynen eygenen kost, met een groot werck, op korten tijdt ghebouwt heeft. In dese Abdye is een seer vermaerde Librarye, met veel ⁺ gheschreven boecken noyt ghedruckt, daer Erasmus van Rotterdam hem dickwils met heeft beholpen, ende maect deshalven daer af vermaen in zijn boecken. Ter deser plaetsen zijn veel gheestelijcke, hooghgheleerde ende

+ Vilvoorden ende zyne gelegentheyt.

+ Het slot van Vilvoorden daer de Charters van Brabant bewaert werden.

+ Jan van Boischot bewaerder van de Charters.

+ Vilvoorden ingenomen van die van Bruyssel.

+ Overghegheven aen Parma.

+ Abdye van Gemblours door wien gefondeert.

+ Platina in vita Step. Papae.

+ Librarye van Gemblours.

[p. 119]

vermaerde mannen gheweest; maer boven al ⁺ Sigibertus de groote beschryver van Historyen, ende van verscheyden andere schoone wercken.

Byv. [Buyten Gemblours, dees stadt hanghende aen den gheberghte, by het dorp Waelhem, op een hooghe plaetse, siet men twee Colommen der Romeynen, daer zy heur dooden begroeven, ende dit is beneffens den rechten wech, ende hooghe landen van de Bavaci, dat al een gheplaveyde strate gheweest is, den wech noch ghenoemt Chaussee de Brunehold, dwelck men seyt den naem gheweest te zijn, in de Gotsche spraecke, des Konincks van Belgica. By Gemblours ⁺ is in de inlandtsche oorloge, in het jaer 1578 den lesten Januarij, gheschiet eenen grooten slach tusschen des Konincks Philips heyr, daer Don Johan van Oostenrijck Overste af was, ende der Generale Staten volck onder den Capiteyn de Heer Goigny, de Grave van Lalaing daer niet by wesende. In welcken strijdt des Konincks krijchslieden d'overhant hebben behouden: ende dese stadt, Leuven, Thienen, Aerschot, Sichenen, Diest ende meer andere, zijn korts daer nae haestelijck in des Konincks macht ghebracht.]

⁺ Joudoigne oft Gheldenaken light op den kleynen watervliet Gias, vier mylen van Gemblours: daer leyt een seer oudt casteel, daer men seght, dat overmidts de seer ghesonde locht, de Hertoghen van Brabandt eertijdts heur jonghe kinderen deden opvoeden.

⁺ Hannut is twee groote mylen van Geldenaecken gheleghen, in een seer schoon ende vruchtbaer landt: het is een overoude stadt, eertijdts gheheeten het Graefschap van Dabor, soo men seght: waer af noch op den dach van heden een mate ghebruyckt wordt, ghenoemt Dabor.

⁺ Landen ligghende van Thienen ende van Hannut even verre, te weten, twee mylen, is d'aller oudtste stadt van Brabandt, ghelijck sommighe segghen. Jan de Maire schrijft dat zy ghesticht is gheweest van Lando Hertogh van Tongren ende van Brabandt, ter tijdt van Childerick Koninck van Vranckrijck. Maer het is groot wonder, aenghesien dese stadt soo verre is van s'Hertogenbosch, dat zy appellatie ter eerster instantie eer ten Bossche heeft, dan te Leuven oft te Thienen, welcke veel naerder zijn gheleghen. By Landen ⁺ staet het schoon dorp van Hougarden, daer seer goedt bier ghebrouwen wordt, grootelijck vermaert, ende alle dese landen door verbreydt ende gedroncken, als eenen uytnemenden goeden dranck. By Hougarden staet het ⁺ dorp Stappes, seer vernaemt door den grooten veldtslach tusschen de Brabanders ende de Luyckenaers, in't jaer 1223, daer de Branbanders met een seer groote nederlaghe verstroyt ende verslagen werden, ende meer dan drie duysent ghevanghen: ende de Luyckenaers dese hare victorie vervolgende, hebben Hannut ende Leeuwe ingenomen ende jammerlijck berooft, ende alle de byliggende dorpen verbrandt.

⁺ Halen light op den voorghenoemden watervliet Geete, twee mylen van Leeuwe, ende vier van Landen: maer midts dat dese plaetse is op't uyterste van Brabandt, vast aen het landt van Luyck, ende niet verre van Ghelderlandt, soo is zy dickwils door oorloghen verwoest ende verdorven: ende heeft van de Landsheeren see schoone privilegien verkreghen, om wederom op ghebouwt te moghen worden.

Sichenen is een stedeken ghelegen op den vloedt Demere, een groote myle van Diest, oock toebehoorende den Prince van Orangien.

Byv. [Dese plaetse is vermaert door veel vreemde ende wreede geschiedenissen ende mutineryen van soldaten daer gheschiedt, gheduerende de inlandische oorloghe. In't jaer 1578 is de Prince van Parma gevallen voor Sichenen: alwaer een kleyn ghetal van krijchsvolck der Staten hem grooten teghenstant deden, ende heur manlijck defendeerden, alle appointementen die haer aengheboden werden, afslaende: Waer door de Prince de stadt gheweldigh ⁺ dede beschieten, ende vechtenderhandt innam. De Overste weken op het casteel, meynende by dien middel haer leven te behouden. Maer Parma heeft haer door't gheschuts gheweldt doen overgheven, op ghenade ende ongenade. Waer door zy meest alle in des casteels deuren opghehangen zijn: ende de stadt ende het casteel zijn met Parmas garnisoen, beset gheweest. Nae wiens doodt eenighe Italianen veel maenden ⁺ besoldinghe ten achter wesende, tot Sichenen by een versaemt zijn, mutinerende om te kryghen heur betalinge. Alhier maeckten zy heur sterck, ende deden grooten overlast in Brabant, groote contributien den omliggenden quartieren afeysschende: ende om dat zy heur aldaer onthielden, werden Sicheniters genoemt. Dese zijn aldaer ghebleven tot datmen heur dede vertrecken ende wijcken onder Breda, alwaermen haer niet vyandtlijck aen en taste: overmits heur bestaen niet gheheel en was onaenghename den Verenichden Provincien, den welcken zy heuren dienst vrywillich ghenoech aenboden, heur Ghecommitteerde inden Hage sendende. Maer het scheen wel dat men heur niet veel toe en betroude. Want men met haer in gheen onderhandelinghe en tradt. Waer op vele verliepen, ende de reste accordeerde weder met den Koninck.]

Herentals light vier mijlkens van Liere, ⁺ op den voorseyden vloedt Nethe: ende van hier is gheboren gheweest Peeter van Herentals, een seer vernaemt Medicijn ende Chirurgijn van dese landen: midts dat hy veel verborghentheden van treffelijcke kruyden hadde, daer hy menighe schoone proeve met heeft ghetoont. Dese heeft sommighe kinderen achterghelaten, wel gheschickt in de selve konste, onder welcke Peeter ende Dierick grootelijck gheacht ende vernaemt zijn.

Eyndoven ghelegen in Kempenlandt, een ⁺ kleyn goet stedeken, op de vloedt Dommel, vier mylen van s'Hertoghenbosch, is d'eerste stadt van de Kempen. Hier is een Collegie van Canonicken, in de kercke van Sinte Catheryne: ende de plaetse behoort den Grave van Bueren toe.

Byv. [Eyndoven beset met het garnisoen ⁺ des Princen van Parma, op den negenden Augusti 1585 vechtenderhandt beklommen ende inghenomen werde by den soldaten der Generale Staten. Daer waren binnen drie vaende-

+ Sigisbertus van Gemblours.

+ Nederlage van den heyrlegher der Staten by Gemblours.

+ Joudoigne woonplaetse van de kleyne kinderen der Hertoghen van Brabandt.

+ Graefschap van Dabor ende Hannut.

+ Ghelegentheydt der stadt Landen.

+ Bieren van Hougarden.

+ Groote nederlage der Brabanders tot Stappes.

+ Halen de leste stadt van Brabandt.

+ Sichenen met gewelt ingenomen.

+ Ghemuytineerde Italianen tot Sichenen.

+ Peeter van Herentals Medecijn.

+ Eyndoven ghelegen in Kempelant.

+ Eyndoven by den Staten gewonnen.

[p. 120]

len knechten, ende een bende Italiaensche peerden, ⁺ die meest verslaghen werden. Maer Hautepenne met den Grave van Mansvelt hebben Eyndoven wederomme bestormt, ende ten lesten met belegheringhe weder ghedwonghen haer over te gheven, zijnde niet volkomelijcken met nootdruft versien, als het wel behoorde.]

+ Wederomme by Mansvelt ende Hautepenne ingenomen.