Hoensbroekse schrijvers en dichters. Biografische en bibliografische gegevens van negentwintig auteurs

[p. 107]

Christiaan Quix

(*Hoensbroek 8 oktober 1773 - † Aken 13 januari 1844)

Een beroemde schrijver die Hoensbroek heeft voortgebracht is wel Christian Quix. Hij werd geboren als zoon van Martinus Quix en Anna Elisabeth Jongen. Zijn grootvader en tevens peetoom was afkomstig van de Wijngaardshof. Zijn ouders zorgden ervoor dat hij met behulp van vriendschappelijke relaties in Aken naar school ging (1783-1792). Met toestemming van zijn ouders koos hij voor de geestelijke stand. Hij trad in 1792 toe tot de Orde der Karmelieten en werd in 1795 in Keulen tot priester gewijd. Door opheffing van de monnikenorde door de Franse revolutie in juni 1802 verliet hij het klooster en gaf vervolgens privé-onderwijs in Aken. Verder hield hij zich bezig met biologie en de geschiedenis van Aken, waarover hij 23 boeken en talrijke tijdschriftartikelen schreef. Zijn kennis en gedrevenheid als leraar bleven niet verborgen, want hij werd in 1806 officieel benoemd tot leraar aan de Aachener Secundarschule. Toen deze school in 1814 door de pruisische regering tot gymnasium werd verheven, werd hij aangesteld als hoofd van de school. Bijna tien jaar is hij hier werkzaam geweest. De lessen in het duits en het grielcs waren onder de bezetting van de Fransen verwaarloosd en Quix moest als leraar vele hiaten in zijn kennis opvullen, wat hem door zijn ijver en zijn nauwgezetheid goed afging. Het verhoogde de achting voor deze energieke man. Toenemende hardhorigheid dwong hem om in 1823 ontslag te nemen. Zo begon hij aan een onderzoek naar de bronnen van de geschiedenis van zijn omgeving. Het lukte hem met ondersteuning van medevorsers in stad- en kloosterarchieven een rij van 800 oorkonden te verzamelen en over te schrijven om hetgeen zij gevonden hadden in zijn talrijke publicaties te verwerken en af te drukken. Herhaaldelijk verklaarde hij in zijn geschriften dat men alleen dat als geschiedenis kan erkennen wat onvervalst uit bronnen voortkomt en op authentieke oorkonden is terug

[p. 108]

te vinden. Van 1825 tot 1843 verschenen zonder onderbrekingen vele geschriften van zijn hand. Zijn eerste werk dat in 1825 verscheen was de geschiedenis van de Munsterkerk van Aken en de Heiligdomsvaart. Daarna volgde in 1828 de geschiedenis van het kasteel Frankenberg bij Aken. Niet minder aantrekkelijk zijn de in datzelfde jaar verschenen publicaties over de koninklijke kapel van Lodewijk de Vrome en het nonnenklooster op de Salvatorberg bij Aken. Verder de parochie het H. Kruis en de voormalige kanunnikdij van de Akener Kruisheren, maar vooral het Necrologium Ecclesiae beatae Mariae Virginis, uit de 13e en 14e eeuw, een overzicht van het kerkelijk denken over in hoog aanzien staande personen, Duitse heersers, vorsten en prelaten. In 1830 was hij in contact gekomen met Johann Friedrich Böhmer. Deze ‘hat verschiedene seiner Monographien über die Aachensche Geschichte mit vielem Vergnügen gelesen und erwartet von ihm einen Codex diplomaticus’. In 1832 komt zijn Historisch-topographische Beschreibung Burtscheids uit, die in 1834 gevolgd wordt door de Geschichte der Reichs-Abtei Burtscheid. In 1833 wordt hij benoemd tot stadsbibliothecaris. Het jaar daarna liet hij een catalogus drukken en ordende hij het archief. Zijn geschiedenis van de St. Peterskerk in Aken in het jaar 1836 is belangrijk vanwege de mededelingen over het met belangrijke privileges toegekende Aachener Synodalgericht. Naast de geschiedenis van verschillende kastelen verscheen in 1837 een belangrijke historisch-topografische beschrijving van de omgeving van Eupen. De tot nu toe beschreven literaire werkzaamheden kunnen beschouwd worden als een voorbereiding tot zijn hoofdwerk: ‘Geschichte der Stadt Aachen’, band I 1840 en band II 1841, die een periode beschrijft tot 1350. Tot het midden van de 14e eeuw reikt ook zijn Codex diplomaticus aquensis met zijn 354 oorkonden. Quix schreef ook een zevental studieboeken over: Feldmaüse, Hamsters, Würme, Stralenthiere, Spinnen, Scorpionen, Krebse, un geflügelte Kerfe, Walbdeckflügler, Käfer, Zweiflügler, Want- Grad- und Netzflügler, Schmetterlingen, Conchilien, Fische, Reptilien, Vögel und Säugtiere. De laatste van Quix uitgegeven geschriften zijn: Gerard Chorus, der hervorragendste Bürger Aachens im 14. Jahrhundert, aan wie de verbouwing van het gothische Munsterkoor wordt toegeschreven, het raadhuis en de buitenste ringmuur van de stad en Die Geschichte Melatens, een ziekenhuis dat oorspronkelijk gebouwd was voor leprazieken. Ondanks zijn veelzijdig werk ondervond Quix tijdens zijn leven niet de sympathie

[p. 109]

van allen. Hij overleed in Aken op 13 januari 1844 in zijn woning aan Entkräftung. De gemeente Hoensbroek noemde een straat naar hem.

WERKEN: Historische Beschreibung der Münsterkirche und der Heiligthums-Fahrt in Aachen, nebst der Geschichte der Johannisherren. (Aachen 1825); Das gelehrte Aachen’ in Rheinische Flora (Aachen 1825); Die Frankenburg, insgemein Frankenberg genannt und die Vogtei über Burtscheid. Geschichtlich dargestellt. Mit 48 Urkunden. (Aachen, 1828); Historisch-topographische Beschreibung der Stadt Aachen und ihrer Umgebungen (Aachen, 1829) Historisch-topographische Beschreibung der Stadt Burtscheid. Mit 61 Urkunden. ( Aachen, 1832) Geschichte der Stadt Aachen nach den Quellen bearbeitet. Mit einem Codex Diplomaticus Aquensis (Aachen, 1830). Necrologium Ecclesiae B.M.V. Aquensis; angehängt ist: Liber Censuum ejusdem Ecclesiae de anno 1320 (Aachen 1830)) Schloss und Kapelle Bernsberg, geschichtlich dargestellt nebst Nachträgen zu den zwei Schriften: ‘Die Frankenburg’ und: ‘Die Königl. Kapelle auf dem Salvatorberge’ (Aachen, 1831); Codex Diplomaticus Aquensis (Aquisgrani, 1839)
LITERATUUR: J.M. van de Venne, J. Th. de Win en P.A.H.M. Peeters: Geschiedenis van Hoensbroek. Uitgegeven door het Gemeentebestuur van Hoensbroek, MCMLXVII