Hoensbroekse schrijvers en dichters. Biografische en bibliografische gegevens van negentwintig auteurs

[p. 37]

Johan Arnold Daniëls

(* Hoensbroek 2 september 1738 - † Schaesberg 6 april 1799)

Beter bekend onder zijn pseudoniem S.J.P. SLEINADA, een anagram van zijn naam. Hij was de zoon van Arnold Daniëls, schatheffer (ontvanger) en Catharina Meijers. Zijn geboortehuis stond in de Dorpstraat in Hoensbroek tegenover de plaats waar in 1879 de pastorie werd gebouwd. De oude familie Aloffs heeft er nog gewoond. Tot in het begin van de 20e eeuw was het huis in gebruik. Naast dat huis bevond zich een karreweg, in eerste instantie alleen bedoeld als uitweg naar en van de achtergebouwen van het huis en daarbij behorende terreinen. De weg had in de loop van de tijd de naam gekregen: ‘Aoloffsvaart’ of ‘Ollefsvaart’. Toen in 1866 de bekende topografische kaart van Hoensbroek door J. Kuiper werd uitgegeven kwam de weg er niet op voor. Daniëls leefde tussen de bokkenrijders, de misdaad vierde hoogtij. Voor de priesters was het een harde tijd, waaraan voor velen gewetensconflicten verbonden waren.

Op 16-jarige leeftijd horen we voor het eerst van Daniëls. In 1754 en 1756 werden in het collegium Albertinum van de Dominicanen te Sittard toneelvoorstellingen opgevoerd. Omdat Daniëls daar studeerde weten we dat hij de rol van ‘de Onschuld’ speelde (Innocentia) in het spel: De onoverwinnelijke Joseph geboren uit Jacob door God bestemd tot onderkoning van Egypte. In 1763 werd hij in Roermond, waar hij op het seminarie godgeleerdheid studeerde, tot priester gewijd. Na zijn priesterwijdin g was hij tot 1765 kapelaan in Hoensbroek.

Op voordracht van de grafelijke familie van Schaesberg werd hij op 10 december 1771 benoemd tot pastoor te Scheijdt (Schaesberg), waar hij tot aan het overlijden in 1799 werkzaam was. Het is hier dat hij zijn beroemde werk over de bokkenrijders schreef: Oorsprong, Oorzaeke, Bewys en ontdekkinge van een godlooze Bezwoorne Bende, Nagtdieven en Knevelaers, binnen de landen van Overmaeze en Aenpaelende Landstreeken ontdekt, met een nauwkeurig getal der Geexcuteerde en Vlugtelingen onder zijn pseudoniem S.J.P. Sleinada. (MDCCLXXIX).

In het ‘voorberigt’ doet de schrijver het voorkomen alsof hij ‘al over viertig jaeren in Meyland (Milaan) gebooren is’. Hij veranderde zijn naam A. Daniëls in Sleinada. Wanneer men Sleinada van achter naar voren las, verscheen de naam A. Daniëls, die pastoor was in Schaesberg. De

[p. 38]

overblijvende letters S.J.P. staan voor ‘pastor in Scheijdt’. In 1859 was het burgemeester Egidius Slanghen van Hoensbroek, die het pseudoniem voor het eerst ontraadselde.

Daniëls wilde een waarachtig en waarheidsgetrouw beeld voor het nageslacht achterlaten. Dat deed hij door de feiten, de rechtspraak en de vonnissen zo nauwkeurig mogelijk te vermelden, want het was niet de bedoeling de families te treffen: ‘die het lot hebben gehad van onder hun geëxecuteerden te hebben’. Hij vertaalde daarvoor in het Nederlands een versregel, die men toen in Neurenberg op een schoorsteen aanbracht. ‘Vind men in Uw stam geen Hoer nog dief nog guyt, Veeg dan, als gij kunt dit Schoorsteenveêrsken uyt!’. Daarnaast wilde hij zoals hij in het voorwoord vermeldde: ‘de ingezetenen (van de Landen van Overmaas) eenen afschrik inboezemen van zulk kwaed, tot bekeering van die, welke nog overgebleeven zyn en tot schrik. Een schrik die doet inzien hoe gevaarlijk het is met kwade gezellen om te gaan’. Hij wilde zelfs: ‘de laetere tyden doen grouwelen van zulke bande’. Daniëls sluit zijn boek af met een uitvoerige preek van zes paragrafen waarin hij ouders en de geestelijkheid wijst op de noodzaak van een goede opvoeding en de jeugd, de ‘jonkheyd’ voorhoudt 's nachts niet over straat te zwermen en geen herbergen te bezoeken. Ook wilde hij aantonen hoe juist de schepenbanken hadden gehandeld door streng op te treden tegen de Bokkenrijders. Het boekje is dan ook opgedragen aan de hoofdofficieren, drosten, schouten en schepenen en alle andere rechters en gerechtspersonen in de Hoofdbanken, Heerlijkheden en Dorpen binnen de Landen van Overmaas. God en de hogere overheid hadden aan hen: ‘de magt en het zweird in handen gegeven en waertoe anders, als beneevens uwen nutte, ook tot het welzyn van den evenmensch en onderdaenen’. Even verder zegt hij dat hij alles beschrijft: ‘om aen de eenvoudige weireld eenig licht te geeven, dat de Rechters wel geoordeeld en hun ampt gerechtig gekweeten hebben’. In een van de hoofdstukken van het boek nam hij een lijst met namen op van terechtgestelden, bezwekenen en voortvluchtigen. Het zijn er 123, waaronder Joseph Kirchhoffs uit 's-Hertogenraede, de chirurgijn, die als de algemene leider van de bende werd beschouwd en in mei 1772 werd opgehangen.

Een bron van informatie voor hem is ongetwijfeld de gevreesde schout van Hoensbroek Jan Willem Franssen geweest. Hij was een bloedverwant van pastoor Daniëls. Op 8 april 1799 werd Daniëls in Schaesberg

[p. 39]

begraven door zijn vriend pastoor Penners van Heerlen. Daniëls, maar meer nog Sleinada is voor altijd aan Hoensbroek verbonden door de straatnaam Sleinada, die bij Gemeenteraadsbesluit van 2 juni 1921 naar hem werd vernoemd. Zijn ouderlijk huis werd in de loop van de 20e eeuw afgebroken. Ook de voormalige gemeente Schaesberg heeft Johan Arnold Daniëls geëerd door zelfs twee straten naar hem te vernoemen n.l. de Daniëlsstraat en de Sleinadastraat.

WERKEN: Oorsprong, Oorzaeke, Bewys en ontdekkinge van een godlooze Bezwoorne Bende, Nagtdieven en Knevelaers, binnen de landen van Overinaeze en Aenpaelende Landstreeken ontdekt, meteen nauwkeurig getal der Geexcuteerde en Vlugtelingen onder zijn pseudoniem S.P.J. Sleinada. (MDCCLXXIX).
LITERATUUR: J.M. van de Venne J. Th. de Win en P.A.H.M. Peeters: Geschiedenis van Hoensbroek. Uitgegeven door het Gemeentebestuur van Hoensbroek, MCMLXVII