|
| |
| |
| |
Korte en klare Beschryvingh van de staet en gelegentheyt der Noordsche Landen, met eenighe Kaerten, grootelijcks tot begrip en kennis van dit werck dienstigh.
HOe wel Noorweghen een besonder Koninckrijck, en van Sweden en Gotlandt afghescheyden is, soo hebben wy echter met dese naem aen d'alghemeene Kaert van de Noordsche Landen een opschrift en benamingh gegeven: voor eerst om dat het Koninckrijck van Noorweghen nu meest bekent is, en daer nae om dat by Noorweghen de Landen, in de Noordsche ghewesten ghelegen, beteeckent worden, daer de voorghenoemde Koninckrijcken onder begrepen zijn. Dit Landt, 't welck aen d'oude Schryvers onbekent heeft geweest, wordt van hen Scandia, Scandinania, Baltia en Basilia ghenoemt, ghelijck oock somtijdts een andere wereldt, om haer grootheydt, en een plaets van veel volcken.
Noorwegen, een besonder Koninckrijck, stondt eertijdts heerlijck te bloeyen, en breydde sijn Heerschappy over de Deenen, en over d'andere Eylanden van de Oostzee uyt, terwijl dat van wettelijcke en erffelijcke Koninghen bestiert wierd. Maer toen de Heeren en Edelingen, van sin veranderende, sich soo verre lieten overreden, dat sy een tot de Heerschappy verkoosen, is 't Koninckrijck allenghs vervallen, vermits yeder, naer dat hy maghtigh van middelen en vrienden was, naer de Kroon trachtte, en sijn oogh daer op gevest hield: in voegen dat door tweedracht en twist, uyt soodanigh een begeerte tot Heerschappy ghesprooten, de Deenen machtigh over 't Rijck gheworden zijn, en Noorwegen overweldight, en dat aen de Kroon vanm Deenemarcken ghevoeght hebben. De Deenen, dese ghelegentheydt waernemende,
| |
| |
benaeuden Noorweghen soodanigh, dat aen d'inwoonders gheen vergaderingh toeghelaten wierd. Hun huysen en wooninghen, eertijdts heerelijcke plaetsen, vervallen ten meestendeel,
vermits het verlof van die weêr op te timmeren hen benomen is. Hun handel en zeevaert gheschiedt deurgaens met toelatingh van de Koningh van Deenmarcken, sonder de welcke sy heel weynigh konnen uytrechten. Voorts, al de rijckdom en overvloedt wordt den Deenen toeghevoert, aen de welcken sy dieshalven niet als ondersaten, maer ghelijck slaven onderworpen zijn. Uyt dit Koninckrijck koomt de Bergervisch, of Stockvisch, die dus ghenoemt is, om dat sy in de windt en koude, ghelijck stocken, uytgereckt wordt. Ianuarius is de bequaemste tijdt tot de voorspoedighste vanghst van dese visch, om dat de koude dan op haer felste is; seecker, een bequame tijdt om visch te droogen. Maer de visch, die in een sachter tijdt van 't jaer ghevanghen wordt, is niet soo goet, en de verdervingh meest onderworpen.
Noorwegen leght van 't Sweedsche Koninckrijck door groote en hooghe bergen afghescheyden, die altijdt met sneeuw bedeckt zijn, en daer men swarelijck aenkomen kan. Men heeft echter allenghs eenighe weghen deur de berghen, die de toegangh tot het voorghenoemde Koninckrijck maecken, ghebaent. Men telt in Noorweghen veel Burghten, Steden en Dorpen, en onder anderen de Burght van Warth, die een stercke vestingh is, en een besettingh teghen de Laplanders heeft: ghelijck oock de stadt van Markur, de Burght van Reon, de stadt Nidrosien, of Dronten, 't welck de Hooftstadt is: Bergen, een Bisschoppelijcke stadt, Staffanger, oock een Bisdom, Kunghspergh, een Burght, de stadt Saltsburgh, en noch een andere stercke Burght, Bahus ghenoemt, aen de Noord-zyde ghelegen, daer de vloedt Tolheure in zee valt.
De West-zyde van Noorweghen is deurgaens geplaeght met verschrickelijcke Zee-ghedrochten, en voorname-
| |
| |
lijck van groote Walvisschen, die, wel hondert elleboogen langh zijnde, sich in 't begin van 't jaer vertoonen, en voor de Schippers en Bootsghesellen seer vervarelijck zijn, vermits sy schepen en menschen verslinden, en in 't verderf storten. De Schippers, sulck een gevaer afweeren willende, hebben by sich Castoreum, of Beverskullen, dat sy nat maecken, en in zee werpen. De Walvisschen, dese stanck niet verdaghen konnende, verdwijnen, en sincken naer de gront. Dit Landtschap heeft noch een kleyn beest, ghelijck een Rot, dat men Lemmer noemt, vier voeten langh, en heeft een huydt van verscheyde verwen. Men seght dat dese beesten uyt de lucht vallen, als het dondert, en dat sy, ghelijck de Sprinckhanen, al de groente verteeren, en op sekere tijdt sterven. Dit is d'oorsaeck dat de lucht, door der selver stanck verdorven, veel sware sieckten, en voornamelijck eenighe domheydt in 't hooft, en de geelsucht aen de inwoonders veroorsaeckt. In Noorweghen is oock een Meyr, Mos gheheeten, daer in somtijdts een Slangh gesien wordt, die wonderlijck groot is, en van d'inwoonders voor een teecken van groote veranderingh, die in 't Rijck ghebeuren sal, ghenomen wordt. In 't jaer vijftien hondert twee-en-twintigh sagh men de boven-genoemde Slangh seer hoogh boven 't water, en was in 't ronde ghedraeyt, en, nae dat men van verre kon sien, vijftigh ellebooghen langh. Korts daer nae wierd Koningh Christiernus uyt sijn Rijck verdreven.
Uyt Noorweghen, Deenmarcken, Vrislandt, en uyt d'andere Landen zijn de de wreede en onbesuysde volcken gekomen, die met hun rooveryen en wreedtheydt deur heel Christenrijck ghejaeght en gheschuymt hebben, en die, nae dat sy onverdragelijcke schade ghedaen hadden, sich eyndelijck in Normandien, dat noch heden den naem van dat volck voert, neêrgheslaghen hebben. De Longobarden zijn oock, naer 't gevoelen van eenighe Schryvers, uyt dit ghewest, daer Noorweghen in leght, ghekomen. Maer Du Barras brenght hen voort uyt Sconien,
| |
| |
of Schoonlandt, dat een ghedeelte van Deenmarcken is.
Sweden, het tweede Koninckrijck in de Noordsche ghewesten, heeft aen de West-zyde de Gotten, aen 't Noorden de Schrick-Finnen, aen d'Oost-zyde Finlandt, en aen de Zuyd-zyde de Oost-zee. Dit Landt is het vruchtbaerste van alle Noordsche Landtschappen in Kooren, vruchten en Honigh. Het heeft oock Mynen van Silver, Koper, Yser en Loot, en is heel rijck van vee, en van wilde Beesten, en overvloedigh van visch, uyt oorsaeck van de meyren, rivieren en andere wateren, die in dit Koninckrijck zijn. Kort, Sweden is tweemael soo groot als Noorweghen, ghelijck men seght, en overtreft dat verre in menighte van volck, in grootheydt van landt, en in metalen, en in andere inkomsten. Het aerdrijck is echter op veel plaetsen ruw, berghachtigh en waterachtigh, en soodanigh, dat de wagens en paerden over al niet naer hun believen konnen komen.
In dit Koninckrijck is een stadt, Stockholm ghenoemt, daer in de Koningh van Sweden sijn Hof en wooningh heeft. Dese vestingh is soo wel sterck van ghelegenheydt, als door menschelijck vernuft, en leght in 't midden van 't water, ghelijck Venetien. De huysen zijn daer op stocken en masten gheset; van 't welck sy oock de naem voert. De zee koomt van twee zyden in de Stadt, met sulck een menighte, en diepte van water, dat men schepen met volle lasten daer binnen laden kan.
De Koopmanschap bloeyt deur 't gheheele Koninckrijck. d'Inwoonders zijn heel gastvry, vermits sy 't voor een groot geluck achten, als sy aen een vreemdelingh mogen huysvestingh geven: ja sy twisten met malkander, om wie d'eerste sal zijn, die de gast ontfangen sal. Hun dapperheydt in d'oorlogh te voet en te paert wordt oock hoogh gheroemt en ghepresen.
Het Hertoghdom van Angermanien leght op de grensen van Laplandt naer 't Noorden. Dit gheheel ghewest is vol van bosschen en wildernissen. De voornaemste
| |
| |
beesten, die men daer jaeght, zijn Ezels en Buffels. Het Hertoghdom van Middelpaden leght naer 't Zuyden.
In Sweden zijn noch andere Hertoghdommen, als Holsingen, Gestutz, Fieringh, Koperdal en Oplandt. Daer is oock een hooftstadt Upsale ghenoemt, vermaert door de Bisschop Olaus de Groot, die van dese Noordsche Landen een besonder Boeck geschreven heeft, dat met veel wonderen vervult is. Het Hertoghdom van Oplandt heeft goede Mynen van Silver, Koper en Stael. Wy sullen van Gotlandt hier na een besondere beschrijvingh maecken.
In de Noordsche ghewesten zijn noch andere Landtschappen, die aen de Koninckrijcken van Sweden en Noorwegen palen; als Bothnien, Finmarcken, Finlant, Laplandt, Biarmen, Schrick-Finlandt, en soo voort.
Finlandt, soo veel geseght als fijn of schoon Landt, om dat het vermaeckelijcker en lustigher dan Sweden is, heeft eertijdts d'eernaem van Koninckrijck ghevoert, doch is heden niet meer dan een Heerlijckheydt. De Sclavoenen, gelijck Munster schrijft, hebben in voortijden de heerlijckheydt van Finlandt beseten; en hun spraeck was toen daer aenghenomen, en sy leefden op een selve wijse, als de Moskoviters of Griecken. Dit Landt behoort heden onder de Heerschappy van 't Sweedtsche Koninckrijck, en d'aerde brenght goet Kooren voort, vermits het Landt vlack, en niet met soo veel berghen en moerasschen, als Sweden, omringht is. De voornaemste plaetsen zijn Gust een Burght, Abbo een Bisschoppelijcke Stadt, Rasburgh, Wyburgh, 't Hertoghdom van Karel, en soo voort. Wyburgh leght op de grensen naer de Russen en Moskoviters. De inwoonders van Finlandt voeren dieshalven ghestadighe oorlogh teghen de Moskoviters naer de zyde van de zee, die in de Winter vast toevriest, en des Somers tot de scheepvaert bequaem is. Wat de tael der Finlanders aengaet, die is tweederhande. d'Inwoonders van Wyburgh spreeken ten meesten deel de Sclavoensche tael, tot Sibbon en Borghe toe : maer
| |
| |
aen de zeekant wordt de Sweedtsche tael meest ghebruyckt: doch de geenen, die in 't midden van 't Landt woonen, hebben een eygen en besondere spraeck. De tael der Sweedtschen is de Gotsche niet onghelijck, en heeft oock groote ghemeenschap met de Deensche en Noorweeghsche spraeck. Sy hebben veel woorden, die met de Duytsche tael over een komen, vermits hun spraeck uyt die van d'oude Duytschen ghekomen is.
Laplandt voert de naem van 't volck, dat daer in woont. De Duytschen noemen soodanige lieden Lappen, die gheheel niet ter sneê spreecken, die slecht en eenvoudigh zijn, en alle dinghen sonder bewimpelingh uytlappen. De Lappen, die in dit Landtschap woonen, zijn van middelbare ghestalte, en soo snel en gheswindt van lichaem, dat sy, schoon met een boogh en pijlkoocker beladen, deur een hoep, die niet meer dan een elleboogh hoogh is, konnen gheraecken. Hun kleederen zijn engh, en wel dicht om 't lijf ghesloten, om d'oeffeningh van hun lichamen niet te beletten. Sy steecken des Winters niet alleenlijck het hooft, maer oock het gheheele lighaem in bonte vellen; ja soodanigh, dat d'ooghen alleen niet ghestopt en bedeckt zijn, en, voor soo veel het overighe aengaet, eer een wildt beest, dan een mensch ghelijcken. Sy hebben gheen vaste wooningh, maer nemen hun verblijf onder hutten, die herwaerts en derwaerts gesleept worden. Sy zijn oock heel goede schutters en jagers. Hun Landt draeght geen Kooren, en wordt niet ghebouwt. Hun onderhoudingh bestaet in visch; en sy eten dieshalven visch tot visch. Hun vryheydt is om dese oorsaeck langh ongheschonden ghebleven, vermits in Laplandt weynigh te halen was, en d'inwoonders, dappere en stercke mannen, hun landt lichtelijck teghen d'aenloop der vreemden konden beschermen. Sy zijn echter eyndelijck onderworpen en ghehoorsaem gemaeckt, en geven dieshalven aen de Koningh van Sweden eenige goede bonte vellen, tot betalingh van de schattingh, die sy geven moeten.
| |
| |
Voorts staet aen te mercken dat de volcken, die in de Noordsche Landen woonen, groote konstenaers in tooveryen zijn, en veel wonderen daer meê bedryven. En seecker, het Noorden heeft altijdt van soodanigh een handel vermaert gheweest, uyt oorsaeck van de duysterheydt en eenvoudigheydt der verstanden van die lieden, die, met waengheloof bevanghen, de Duyvel lichtelijck gelooven. Men sal de voorbeelden hier af genoeghsaem lesen in de Boecken van Olaus de Groot, Aertsbisschop van Upsale, die niet dan te veel daer af schrijft.
In de Noordsche of Hyperborische Zee legghen eenige Landen, die niet heel wel bekent zijn: en onder desen worden getelt Yslandt, Frislandt, Groenlandt, Grocklandt, en soo voort. Men seght van Groenlandt, dat daer een Winter van negen maenden, sonder eenige regen is, en sonder dat de sneeuw, die in 't begin van de Winter valt, oock eenighsins smelt. In dit Eylandt is een Klooster van d'ordeningh der Preeckheeren, aen S. Thomas ghewydt. Niet verre van dit Klooster is een bergh, die vuur en vlammen uytspuwt, even als de bergh Ethna in Sicilien. In dit ghewest vloeyt oock een Springhbron, met brandend water, 't welck, deur verscheyde buysen gheleydt, al de wooningen van de Monnicken niet anders dan stoven verwarmt, en oock middel geeft om broodt te backen, en, sonder eenigh ander vuur, de spijs te koocken. De mueren van dit Klooster bestaen gheheel in Tufsteenen, die van de voorghenoemde bergh uytgeworpen worden. Dese brandende Tufsteenen of morselsteenen, vetachtigh van natuur zijnde, geven, als sy met dit water ghedooft zijn, eenigh slijm of lijm, dat bequaem is, om, in plaets van kalck, de steenen aen malkander te voeghen; en dit metselwerck is seer vast, en voor veel jaren bestandigh. De Hoven, die by dit Klooster gheleghen zijn, worden oock met het water van de voorghenoemde Springhbron begoten, en zijn heel groen en vermaeckelijck. d'Uytgangh van de Springh-
| |
| |
bron streckt sich uyt tot in de Haven van 't Klooster, die tamelijck wijdt is, en met het voorghenoemde warm water begoten wordt: in voegen dat de vorst aen 't water van de Haven niet kan hinderen, dat door de Springhbron verwarmt wordt. Dieshalven oock de visschen, door de warmte aenghelockt, in soo groot een menighte in 't Klooster vergaderen, dat niet alleenlijck de Monnicken, maer oock al de geenen, die daer omtrent woonen, daer meê gedient worden. d'Engelschen hebben een ghestadighe vaert op Frislandt, die dit Eylandt met een nieuwe benamingh West-Enghelandt ghenoemt hebben.
| |
Beschryvingh van Gotlandt.
GOtlandt wordt dus ghenoemt, om dat het Landt van dese plaets seer goet, ja beter dan eenigh ander ghewest van 't Noorden is. Want het draeght Kooren en andere vruchten in groote overvloedt, en heeft seer goede Honigh, vette beesten, schoone weyden, scheeprijcke vloeden, en dichte bosschen. Het is rijck van vellen, en heeft overvloedt van Metalen, en voornamelijck van Koper. De Gotten en Sweedtschen waren eertijdts niet meer dan een volck, die onder een Koningh stonden. Maer sy zijn daer nae van malkander gescheyden; en yeder Koninckrijck heeft een besondere Heer ghehadt. Doch sy zijn heden weêr onder een Vorst ghebracht, te weten onder de Koningh van Sweden, die oock Koningh van Gotlandt is. De volcken van Gotlandt waren eertijdts meest bekent, om de vermaerde tochten, die sy deur gheheel Christenrijck deden: maer heden weet men meer van d'inwoonders van Sweden te seggen, vermits d'eer en roem van de Kroon aen hen overghevoert is.
| |
| |
In de tijden van Sylla zijn de Gotten uyt dese Noordsche Landen eerst te voorschijn ghekomen, en hebben hun wooningh genomen aen de kant van de Vistel, voorts in Transsylvanien, Ongeren en Walachien, tot in de tijdt van Valentinianis, en hebben ghedurighlijck teghen de Griecken en Romeynen ghestreden. Van daer zijn sy, om ghewichtighe redenen, naer Thracien getrocken, en hebben daer schattingh aen Valentinianis en Valens betaelt. Eutropius seght dat sy niet alle, maer alleenlijck een deel van hen, derwaerts trocken, en dat d'overighen in hun oude wooningh bleven. d'Oorsaeck van dese scheydingh sproot eerst uyt de Godsdienst. Want sommigen bleven Heydenen onder hun Koningh Athalaricus. Maer d'anderen, de Christelijcke Godsdienst met Arrius gevoelen en aenhangh vermengende, bleven onder hun Koningh Fredigernus. d'Arrianen trocken naer 't Westen, en wierden dieshalven West-Gotten genoemt. Athalaricus trock met de sijnen naer 't Oosten, daer heden d'Oost-Gotten de naem af voeren. Nae dat sy allenghs Sclavonien en Ongeren overweldight hadden, hebben sy voorghenomen Italien aen te tasten, om daer in eenige Heerschappy te veroveren, of ten minsten een groote roof daer uyt te halen. Maer het gheluck keerde hen in 't eerst de neck toe; want hun heyr, dat in meer dan twee hondert duysent mannen bestont, wierd gheschonden, hun Veldtoverste verslaghen; en soo veel wierden ghevanghen ghenomen, dat yeder ghevanghe man voor een ducaet verkocht wierd. De selve Gotten namen voor de tweede mael onder Honorius hun wegh naer Italien, met voornemen van daer eenigh Landtschap tot hun wooningh te verwerven. Sy verkreghen dit van de Keyser, die hier toe aen hun Koningh Alaricus het deel van Italien, dat naer Vranckrijck gheleghen is, ghegheven heeft, daer sy vredelijck heentrocken. Terwijl sy derwaerts op wegh waren, wierden sy van een der Oversten van Stilico op Paeschdagh
| |
| |
schichtelijck aenghetast, die in deser voeghen veel van de hunnen, dus verrascht zijnde, versloegh. De Gotten van spijt om dese overvallingh gheswollen, keerden sich om, en namen hun wegh naer Romen, om het onghelijck dat hen aenghedaen was, te wreecken. Sy dan, deur geheel Italien roovende, quamen eyndelijck, in de Herfstmaent van 't drie hondert en vier-en tneghentighste jaer, binnen Romen, daer sy met moorden, rooven en branden alle vyandtschap betoonden. Terwijl Alaricus de Koningh der Gotten, onderweegh naer Romen was, quam hem een eerwaerdigh man te ghemoet, om hem tot schorssingh van soodanighe groote wreedtheydt, die over al van sijn krijghslieden ghepleeght wierd, te vermanen, en seyde dat hy, een Christen zijnde, sulcks niet behoorde toe te laten. Alaricus, de Koningh der Gotten, gaf hier op weêr tot antwoort, dat het teghen sijn wil en believen was dat hy dus naer Romen trock, maer dat hy daghelijcks van seecker persoon daer toe ghedwonghen wierd, die niet af-liet van tot hem te seggen: Ga voort, en verdelgh Romen. Nae hun verstreck is Alaricus ghestorven, op de welck Arnulphus in 't Rijck ghevolght is, die, Romen voor de tweede mael uytgheplondert hebbende, Placidia Honorius Suster, meêghenomen, en voor sijn Ghemalin ghetrouwt heeft. De Gotten, dit hier by niet latende, hebben noch tot verscheyde malen Italien aenghetast, en, hier mee niet vernoeght, oock Spanjen niet ongemoeyt ghelaten, en daer veel Koninckrijcken opgherecht. Dit is d'oorsaeck dat in Italien en Spanjen de voornaemste gheslachten van de Gotten afgekomen zijn, die sich, ghelijck men acht, uyt dese Landen over de gheheele werelt verspreydt hebben.
Gotlant is aen de Noord-zijde bepaelt met de Zuyderlijcke grensen van Sweden; aen 't Westen met de bergen van Noorwegen; aen de Zuyd-zyde, en naer 't Oosten met de Zee. De voornaemste plaetsen van dit ghewest zijn Lodhuse, daer een goede haven is, Waerdburgh, een schoone stadt met een Burght, Malmoy, Calmar, 't welck
| |
| |
een schoone Haven met een Burght heeft, die met recht by de Burght van Mylanen gheleecken magh worden, Suderkoppen, Noordkoppen, Lindekoppen aen de Wener, Vasten en Huetlandt: oock 't Hertoghdom van Oost-Gotlandt, daer twee steden sijn, Schooningh en Linkoppen: 't Hertoghdom van Hallandt, van Smallandt, van Blesching, en soo voort. In 't gheheele Landt worden veel beesten ghejaeght en ghevanghen, die door hun kostelijcke vellen den inwoonders groote winst toebrenghen; vermits de vellen der Marters, Zabels, en van andere beesten van daer komen, en deur de gheheele wereldt getrocken worden. Niet verre van 't vaste Landt van Gotlandt leght een Eylandt, 't welck oock Gotlandt ghenoemt wordt, en een deel van dit Koninckrijck is, daer uyt veel volcken ghesproten zijn, die sedert andere Landschappen in Christenrijck bewoont hebben, ghelijck hier voor verhaelt is.
Paulus Iovius schrijft in sijn Boeck, dat hy van de Moskoviters ghemaeckt heeft, van de Gotten in deser voeghen: Wy vraeghden aen Demetrius, of sijn Landtghenoten oock yets, uyt de geschriften of uyt de woorden der Voorouders, van de Gotten wisten, die voor duysent en meer jaren het Roomsche Rijck, en de stadt Romen geheel verwoest hadden. Hy gaf hier op tot antwoort, dat de naem der Gotten, en van hun Koningh Totilas by hen heerelijck, en in hooge achtingh was. Want dit selve heyr was een volck, dat ten meestendeel uyt de Moskoviters te samen gheraept was. Hy kreegh oock groote toeloop uyt het gheboefte van Lijflandt, en van de gemeene Tartaren. Sy wierden Gotten ghenoemt, om dat de Gotten in 't Eylandt van Yslandt woonden, en dat sy hoofden der benden hadden gheweest.
| |
| |
| |
Beschrijvingh van de Noordkaep.
DE Noordkaep, in 't Latijn Oceanus Hyperborius, of Mare Septentrionale ghenoemt, begint (ghelijck men ghemeenlijck acht) van Yslandt af, en, sich tusschen Biarmien en der Pigmeen landt, of Nova Sembla uytstreckende, wordt Mare Glaciale, of Ys-zee, en Mare Petzorcke, en in een inham de Witte Zee geheeten, en loopt deur d'enghte van de Weygats tot in de Scythische Zee.
Dese Noord-zee bespoelt de Landen van Finmarcken, Schrick-Finlandt, Laplandt, en Biarmien, tot aen de Sinum Oranicum, Golfo de Mesena, of Mare Album, dat is de Witte Zee, daer S. Nicolaus en Soloufki gheleghen zijn. Hier scheydt Europa en Asia sich van malkander, met een rechte streeck van de Springhbron van 't water Tanaïs, tot in de zee Petzorcke.
Aen d'oever van Laplandt en Biarmien leggen eenighe Eylanden, die, ghelijck vestinghen, de strandt beset houden, tot aen de Witte Zee. Onder dese Eylanden zijn Trompsont, Surroy, Inget, Helmsey, Warhuys, Kilduyn, Stappen en de Noordkaep.
Men sou vergeefs klaer bericht van dese plaetsen uyt d'oude Schryvers soecken, dewijl 't geen, 't welck in onse tijden van d'Enghelsche en Nederlandtsche Schippers daer ontdeckt, en in 't licht ghebraght is, by hen onbekent heeft gheweest. Het sal echter niet onaengenaem zijn, dat wy uyt Iovius, een welspreeckend Schryver, 't gheen, 't welck eenighsins tot dese teghenwoordighe Kaerten dienstigh is, te voorschijn brenghen. Hy schrijft dan in sijn Boeck van 't Moskovische Ghesantschap aldus.
De Lappen, een boven mate plomp en beestachtigh volck, dat wantrouwigh is, en van alle vreemdigheydt vlieden, die sy sien, woonen aen d'uytterste oever
| |
| |
van de hooghe zee, daer de groote Koninckrijcken van Noorweghen en Sweden met een enghe hals aen 't vaste aerdrijck hanghen. Sy hebben gheen kennis van vruchten, van Kooren, of van goedt weer. Sy geneeren sich alleenlijck met schieten en jagen, en kleeden sich met de vellen der wilde beesten. Hun slaepkamers zijn hoolen, vol van dor loof, of holle boomen, die van ouderdom, of met vuur uytgheholt zijn. Eenighen van hen visschen in de zee, daer men veel visschen vanght, met groot gheluck, maer met weynigh vernuft. Sy droghen dese visschen, en bewaren die tot hun vrucht. Sy zijn kleyn van lichaem, met ghedronghe platte aenghesichten, maer gheswindt en snel van voeten. De Moskoviters, hun geburen, weten noch niet met hen te leven: want indien sy hen met weynigh volck aentasten, soo bedryven sy een groote ontsinnigheydt; en indien sy met een groot heyr teghen dit arm en ellendigh volck aenkomen, soo lijden sy schade en verlies, en doen niet seer eerlijck. De Lappen vermanghelen de voeder der witte Harmynen teghen alderhande Waren. Sy sien en spreecken de Kooplieden niet, maer sy maecken een verghelijkingh der Waren, en van 't voeder, en sy laten de beyde hoopen leggen, en handelen op goet gheloof met de geenen die afwesigh zijn. Eenighe gheloofwaerdighe ghetuyghen hebben oock gheseght dat men aen de gheene zyde der Lappen in een Landt, teghen het Noord Noord-west gheleghen, Pigmeen vindt, die in eeuwighe duysternis woonen, en hun volkome grootheydt bereyckt hebbende, niet grooter als onse kinderen van tien jaren zijn. Dit is een vervarelijck en vreesselijck volck, dat al knarsende spreeckt. Sy zijn oock d'Apen en Simmen heel ghelijck, vermits sy in grootheydt van andere lieden verschillen. Aen de Noord-zyde zuhb veel volcken, die onder de ghehoorsaemheydt der Moskoviters leven, en sich by nae drie maenden reysens, en tot aen de Scythische Zee uytstrecken.
Calmagora is het naeste landt van Moskovien, en
| |
| |
rijck van vruchten, en daer vloeyt het grootste water, dat in alle Noordelijcke Landen is, Dividna ghenoemt, 't welck van een ander kleyn water, dat in de Balthische Zee vloeyt, sijn naem ghekregen heeft. Dit water wordt somtijdts groot, en verspreyt sich over al de velden, die door dese middel teghen de koude van de lucht, en der winden ghemest worden. Dit water, van de sneeu en regen aenghewassen, valt deur sommighe onbekende landen in de zee, soo wonderlijck, dat men in een daghreys, als men te scheep roeyt, niet daer over komen kan. Maer als het water weêr valt, soo blyven daer boven maten veel vruchtbare eylanden; want als men niets anders dan het zaet in d'aerde werpt, soo wast het sonder eenigh ackeren en ploeghen, en dit soo gheswindelijck, als of het voor 't overloopen van 't water vreesde. Het zaet gaet op, wast, en geeft volle ayren. Het water Juga vliedt in Dividna; en ter plaets, daer dese twee vloeden te samen vlieten, is een heerlijcke en vermaerde koopstadt, Ustinga ghenoemt, die over ses hondert mylen van Moskou af-leght.
Daer zijn noch meer andere volcken, die den Moskoviters schattingh betalen, schoon sy gheen volkome kennis van hen hebben, vermits niemandt van hen noch aen de hooghe zee ghekomen is. Maer sy zijn alleenlijck door eenige Kooplieden bekent gheworden; 't welck misschien noch niet heel seker en gewis is. Doch dit is altijdt seker, dat Dividna veel wateren met sich treckt, en naer 't Noorden loopt, en dat oock de zee daer seer breedt is, jae soo, dat men van daer naer Cathay kan varen, als men altijdt langhs d'oever op de rechte handt blijft. Want dien van Cathay, aen 't uytterste der Oostersche Landen gelegen, leggen op ghelijcke hooghte als Thracien, en is den Portugesen in Indien bekent gheworden, toen sy lestmael deur 't Landtschap der Syners tot Malacha toe, en tot de gulde Chersonesus ghevaren zijn, om Speceryen daer te koopen, en tot hun koopmanschap Zabelen meê ghenomen hadden: daer uyt men wel
| |
| |
klarelijck kan mercken, dat Cathay niet verre van de Scylische oever der zee gheleghen is. Dus verre Paulus Iovius, welckers redenen tot verklaringh van dese Noordsche Landen dienen, en oock om aen te wijsen wat hoop dat men in sijn tijdt van de Noordsche deurgangh naer China of Cathay gehadt heeft.
De Noordkaep leght op 71. graden, en 30. minuten.
d'Eylanden van Solofky leggen op 64. graden, 55. minuten.
S. Nicolaus leght op 64. graden, 40. minute.
|
|
Auteursrechtvrij