Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 17

2679A. 1636 juli 23. Van H. de Frisen.¹

Illustris domine,

Nequaquam recta aestimatione metiri viderer magnitudinem favoris, quem pronum adeo nobis et absens saepe et multo hercle coram uberius demonstrasti, nisi ostentare ipso facto aggrederer quam firmum in eo munimentum mihi ad veniam scriptioni cuicunque meae penes te apiscendam. Hinc denuo ansum mihi, quamvis ad occupatissi-

1 Hs. Stockholm, KB, Ep. 1 no. 57, eigenh. oorspr. Op 26 september 1636 zond Grotius deze brief aan rijkskanselier Axel Oxenstierna, omdat hij meende dat die in de inhoud geïnteresseerd zou zijn. Eerder had hij de briefschrijver al bij de kanselier aanbevolen; vgl. nos. 1803, 1944 (dl.V) en 2776 (dl.VII). Heinrich von Friesen (de Frisen, Frisius) (1610-1680), telg van een vooraanstaande Saksische familie uit Rötha (bij Leipzig), had Grotius tijdens diens verblijf in Hamburg leren kennen. Hij studeerde in Leiden onder Daniel Heinsius en Petrus Cunaeus en in Wittenberg onder Augustus Buchner. Later diende hij de keurvorst van Saksen als geheimraad (1650) en geheimraadsdirecteur (1664) (NDB V, p. 611-612).

[p. 396]

mum summisque distentum curis, post immane demum longinqui adeo silentii intervallum, ordiri literas; queis incorruptum erga virtutes tuas cultum pectusque, ut observantiae hucusque in te eximium, ita fidei in posterum immobile futurum, serio profiterer, multum huc impellente affectu quo tantam iampridem tui venerationem indui, ut plane confidam non ante eam quam spiritum, quam vitam ipsam dimissurum. In quam sententiam pertinaciter durare iam ante certus insuper adstringor multis sane magnisque tuis adversum me meritis; quorum immensa adeo ac supra spes meas aestimatio est, ut eius comparatione quaecunque invicem offerre tibi valeo, in levi ac multum aequalitatem infra ponenda sint adeoque, si plenam tibi referre gratiam coner, non aliud profecto quam supervacue memet fatigaverim.

Caeterum de tuo erga me uberrimo affectu bene per diversa non spero duntaxat, sed omnino persuasum habeo illibatum fore, quippe ut alia causarum non adsint, vel constantiae tuae iam interest nihil inde remitti. Qua cogitatione recreare me identidem atque excitare usque eo adsuevi ut, dum fiduciam eius spe acriore in dies rapio, maiorem protinus animum accedere hinc mihi sentiam erectioresque spiritus adversus calamitatum quasvis ac mobilis fortunae iniurias. Ob quas patriam nunc meam graviter semet adflictantem q[u]ottidie intueri cogor; cuius ceu communis parentis dolorem me quoque contactu invadere frustra quis miretur. Nec dubium mihi reliqui, nisi praepostere olim intellectus mihi tuus in Germaniam nostram amor, quin sustineas interim haud falso miserari desolationem nobilissimae provinciarum, quae nisi propere in antiquam redit concordiam, haud peritura est sane, sed iam iam perit. Quod malle videntur principum populorumque christianorum nonnulli, queis pensi non est discordias suas mortalium illis ultro gratificari; quos constat potius habituros nihil quam augere apud nos turbas, quo illis quies sit, et miserias christiani orbis propriam in potentiam vertere; queis denique promtum, rebus nostris per mutuas clades ad extremum delapsis casum, fessos demum et cuicunque opportunos iniuriae circumsistere atque palam libertati nostrae exitium moliri.

Rectius sine dubio facturi essent principes regesque, si paci operam navarent ac dimissis odio atque ira, pessimis consultoribus, controversias si quas habent iure potius et aequis arbitriis quam ferro et incertis fortunae eventis terminari paterentur. Utcunque iustis de causis in arma itum est, eo tamen voto incipi bellum et ratio suadet et magis etiam imperant christianae leges, ut quamprimum desinas. Neque tibi animum putem abhorrere talibus consiliis. Nobis voto expetere optima ac profutura satis sit. Adeo nulla mihi spes superest fore, ut brevi aerumnarum, quas patimur, finem adsequamur, obiicientibus sese quotidie difficultat(ibus) non paucis, quae negotium per diversa desperatum ac sine fine bellum portendunt. Strepunt armorum motibus non hae modo provinciae, sed exterae quoque gentes novis ut accipimus delectuum, classium pecuniaeque paratibus maiore quam unquam antehac mole in bellum incubiturae denuo videntur. Sic, nisi turbatos insano Marte animos ad pacatiora vertere Deo libuerit, brevi sane continenti incendio tota arsura Europa est.

Instant nunc comitia Ratisbonae transigenda; queis communi electorum consensu certus vacaturo olim Imperio successor destinabitur,² euntque rumores esse principi nostro consilium eo proficisci,³ quod parum simile vero visum mihi, cum domesticis rebus praevertere instantior illi cura sit.

Obiit superioribus septimanis vir illustris Georgius de Werthern, principi nostro ab interioribus consiliis, loco et auctoritate inibi primus.⁴ In quem gradum non fortuna, sed meritis adscendit, quanquam et illam amplissimam consecutus fuerit. Quippe ardua viro indoles, rarae virtutes; prudentiam natura dederat, quam is doctrina ac rerum usu - quippe quinquagenario maior decessit - in tantum auxit, ut hac parte vix quisquam su-

2 Op 22 december 1636 zou Ferdinand, koning van Hongarije, te Regensburg tot Rooms Koning gekozen worden.

3 Johann Georg I, keurvorst van Saksen, zou niet in eigen persoon aan de ‘Kurfürstentag’ te Regensburg deelnemen; vgl. no. 2789 (dl.VII).

4 Georg von Werthern (1581 - † 10 juni 1636), geheimraad (1621) en geheimraadsdirecteur (1633) van de keurvorst van Saksen (ADB XLII, p. 125-127).

[p. 397]

perior, pauci admodum ei pares haberentur. Itaque nihil ab aliis tam bene cauteque publicis in rebus excogitari poterat, quod ille non acri statim iudicio in melius corrigerit; dum semper ad quaevis casuum, etiam inopinata aliis, provida mente occurrit nec fortunae licere quicquam permittit. Novissimorum de pace consiliorum⁵ expers habebatur, unde sponte semet subduxerat, cum inexplicabile negotium et materiem hinc sinistris adversum se sermonibus et iniqua multorum iudicia praemetueret; quare et postea confecto negotio, ut curis huc spectantibus publice se interponeret, adduci nunquam potuit. Laudum caetera praetermitto de eo viro, quem vel ob hoc parcius laudare debebam, quod affinitate nobis innexus fuit. Iactura haec quanti sit quae diximus ostendunt.

Tempora tua longiori sermone demorari nimium foret comitate tua abutentis, cuius praecipue fiducia coeptae mihi hae literae; quarum tanto magis studio intemperanti ignosces, quo maiori earundem auctorem olim complecti solitum tibi. Ego sane, si pristinum mihi amicitiae ac gratiae locum apud te porro obtinere dederis, dabo operam, ne amplius nescire videar meam summae proximam felicitatem.

Illustris domine,

tibi addictissi(mus),
H. de Frisen.

5 In november 1634 waren keizer Ferdinand II en Johann Georg I van Saksen te Pirna een voorlopige vrede overeengekomen. Op 30 mei 1635 werden de onderhandelingen afgerond met de Vrede van Praag, geratificeerd op 15 juni 1635.

Dresdae, III Eid[us] Quincti[les] 1636.

Je baise tres humblement les mains à madame l'ambassatrice et à madamoiselle,⁶ leur souhaitant, et à vous, monsieur, longue suite de prosperité et de contentement. Mon pere⁷ se recommend aussy avec beaucoup d'affection à vos bonnes graces.

6 Maria van Reigersberch en Cornelia de Groot.

7 Heinrich von Friesen († 1659), geheimraad en kanselier van de keurvorst van Saksen.

Adres: Viro illustri Hugoni Grotio, regni Suecici ad regem christianissimum legato perpetuo, Lutetiae Paris[iorum].