Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 17

412A. 1615 juni 29. Van P. Scriverius.¹

H. Grotio et D. Heinsio suis P. Scriverius s[alutem] p[lurimam] d[icit].

Quod in limine Graecarum tralationum et carminum, quae illustris auctor et incomparabilis heros, ὁ μακαρίτης Scaliger, publicari a me voluit, vos hic alloquor, viri clarissimi, non fit, me Hercules, ex more pervulgato, quasi ex hac nuncupatione praemium aliquod munusve aut sperem aut captem. Non ita insanio. Faciunt enim id plerumque miseri ardeliones² et lucripetae,³ sine veri ac falsi discrimine solas adulationes edocti. Hinc saepenumero

Delfinum silvis appingunt, fluctibus aprum⁴

et opera alienissima magnatibus dedicant consecrantque, opera nullius fere voluptatis aut frugis, sed quae hamos imitantur et quae recte insidias, non dona vocaveris, quorum vel sola praefatio iis ipsis quibus donantur ac inscribuntur ut plurimum damnosa est et permolesta. Nam non adulatio tantummodo, sed et lucri odor haec tropica fecit.⁵

1 Gedrukt (met bijlage) in Jos. Scaligeri ... Poemata Graeca versa ex Lat., Ital. et Gall., Petrus Scriverius publicabat, Leiden 1615, p. †2^v-[†6^r]. Deze Poemata Graeca vormen een afzonderlijk gepagineerd onderdeel van Scaligers Poemata omnia, ex museio Petri Scriverii, [Leiden] 1615. Aan de opdrachtbrief van Scriverius gaat een introductie vooraf (p. †2^r): ‘Viris eximiis ac prorsus divinis, dominis Hugoni Grotio iurisconsulto, exadvocato fisci Batavici, nunc reipublicae Roterodamensis syndico; Danieli Heinsio, historiarum professori publico et bibliothecae praefecto; amicis suis optimis et iucundissimis, bono reipublicae literariae natis, Petrus Scriverius dat, dicat, dedicat.’

2 Martialis, Epigrammata 2, 7, 8 en 4, 78, 10.

3 Plautus, Mostellaria, Argumentum 6.

4 Horatius, Ars poetica 30.

5 Petronius, Satyricon 88.

[p. 142]

Has vulgi sordes et errorem sequi, viri clarissimi, putidum equidem ac me prorsus indignum putavi, ut cui iamdudum mos iste stolidissimus multum displicuerit mihique etiam nunc pastoritia fistula,⁶ si quis alius, dignissimus videatur. Non ego - ut verum apud vos solens fabuler - divitum aut virorum principum arcas expugno, non benignitatem aut munificentiam cuiusquam satrapae sollicito, avaritia omni et cupiditate aut intactus aut maior. Satis mihi ex animi sententia negotium succedit, si dum ego observantiae meae qualecumque testimonium exhibeam, amicitiam mihi vicissim suam doctissimi homines impartiant et amantem redament. Fruantur alii amabili insania⁷ et extorto per summam impudentiam - ne quid gravius pronunciem - bolo. Non moror, non sum invidus. Me interim animo meo obsequi ne indigne ferant. Sed obstrepant quantum volent et ogganniant. Me sane, viri clarissimi, huius iudicii mei nondum poenitet. Et, ut arbitror, recte atque ordine factum sapientioribus videbitur, quod vos, Graece et Latine peritissimos ac summos poetas, indoctis et potentioribus neglectis selegerim, quibus haec Scaligerana Poematia lub[ens] mer[ito] nuncuparem.

Vos haec cum voluptate atque etiam cum fructu legere optimeque intelligere, vos transmarinas Veneres exosculari, vos Atticas elegantias ac curiosam felicitatem admirari, vos praeclarissimum denique ac ipsi Graeciae invidendum thesaurum suis pretiis aestimare ante alios potestis. Quod caeleste opus quid ego hic commendem pluribus? Nihil tam excellens, nihil tam magnificum dixero, quin id omne minus eius maiestate ac numine futurum sit.

Τὰς χὰριτας δ᾽οὐκ ἂν μυθήσομαι, οὐδ᾽ ὀνομήνω,
Οὐδ᾽ εἴ μοι δέκα μὲν γλω̂σσαι, δέκα δὲ στόματ᾽ εἰ̂εν,
Φωνὴ δ᾽ἄρρηκτος, χάλκεον δέ μοι ἠ̂τορ ἐνείη.⁸

Sed Isaacum Casaubonum, virum saeculi primarium, - heu! quondam nostrum - potius audiamus.⁹ Quibus vestras laudes pleno sinu superaddite atque ex merito pedem facundiae et ingenii laxate. Nam cum auctor esse inter vivos desierit,¹⁰ nullus hic profecto metus est, ne adulationis suspicio iudicii veritatem devenustet aut infringat. Quare hoc agite, viri clarissimi, et me, quod facitis, amare pergite.

Dat[ae] Lugduni Batavorum, proprid[ie] Kal[endas] Quintil[es] 1615.

6 Cicero, Ad Atticum 1, 16, 11.

7 Horatius, Carmina 3, 4, 5-6.

8 Vgl. Homerus, Ilias 2, 488-490.

9 Zie de bijlage. Casaubon overleed op 1/11 juli 1614.

10 Josephus Justus Scaliger was op 21 januari 1609 gestorven.

Bijlage:¹¹

Isaacus Casaubonus aan Petrus Scriverius, 29 juni 1604

Isaacus Casaubonus Petro Scriverio s[alutem] d[icit].

Magni Scaligeri Graeca poemata, tua cura in lucem edita, doctissime Scriveri, superioribus diebus accepi.¹² Nescio utri vestrum plus debitura sint publica studia: illine, qui sine edendi voluntate illa scripsit, an tibi, qui parentem ἄστοργον coegisti prolem agnoscere, dignissimam, ita me omnes Musae, quae tolleretur. Multum sane universum genus hominum quibus cor rite salit, tibi debet, quod vel suasore vel impulsore te tantus elegantiarum thesaurus publicam lucem aspexerit. Equidem eius levitatis non sum ut de se[r]monis illius¹³ scriptis iudicium feram; quantulumcunque tamen est quod in iis literis

11 Deze brief is gedeeltelijk gedrukt in D. Baudius, Epistolarum centuriae tres, Leiden 1620, p. 220-221 en volledig in I. Casaubon, Epistolae, Rotterdam 1709, no. 400, p. 213.

12 Scriverius had reeds in 1603 een uitgave van Scaligers Griekse poëzie verzorgd. Een exemplaar van deze editie is echter niet bekend. Zie P. Tuynman, ‘Petrus Scriverius’, in: Quaerendo 7 (1977), p. 25.

13 Het Grieks.

[p. 143]

profecimus, videmur sine arrogantia id posse nobis sumere, ut quid inter Graece loquentem et βαρβαρίζοντα distet agnoscamus. In quo si iudicii non fallimur, ita excellit hic liber, ut mediis Athenis cum Aristophane et Sophocle atque Euripide auctor vixisse queat videri. Enimvero intererat reip[ublicae] literariae extaret eiusmodi aliquod exemplum, quod εὐϕυής iuventus ad imitandum sibi proponeret. Nam qui versus Graecos factitent multos scimus et semper fuisse et nunc esse; qui Graece loquantur a multis seculis repertos esse oppido paucos. Quare pro opera tam bene locata immortales tibi ago gratias, cum publico τω̂ν ϕιλομαθω̂ν, in queis nos semper optavimus censeri, nomine, tum etiam privatim meo, quando ita illi placuit, ut summis suis in nos meritis hic accederet tam ingens tamque insperatus cumulus, quo quidem munere nominis nostri immortalitatem, quam ab ingenio tenui nostro sperare non poteramus, nos confidimus esse consecutos.¹⁴ Tu quoque, doctissime Scriveri, erudita illa tua epistola multum nos tibi devinxisti; qui eam benevolentiae tuae erga me significationem dedisti, ut facile omnes intelligant ab amoris abundantia, non a merito ullo nostro ea esse profecta quae nobis tribuis.

Quod me adeo obnixe rogas, ut de Critica quae polliciti sumus,¹⁵ publicemus, agnosco etiam in eo affectus tui vehementiam; neque enim eiusmodi nostra sunt quorum caussa vos docti vadimonia deseratis. Illa autem lucubratio peculiarem habet difficultatem, cum et spinosa sit tota et quaedam in eo contineantur liberius adversus eos disputata qui scelere immani de sacra pagina audent detrahere. Adde quod otium desiderat adhuc is noster foetus, si volumus ὑπηνέμιον eum non esse. Laetatus sum nuper cum viderem Joh. Vauverium, iuvenem eruditissimum, ex parte idem argumentum suscepisse tractandum. Magis vero laetatus essem, si quae paramus omnia essent ab illo occupata, ut legitimam occasionem haberemus supersedendi ab eo labore.¹⁶ Quod quia ab eo factum non est, dabimus ϕεου̂ διδόντος operam, ut tuo desiderio quamprimum satisfaciamus. Nunc Persii editionem parabamus, audebo dicere penitus novam.¹⁷

Vale, doctissime Scriveri.

Madriti, ad Lutetiam,¹⁸ propridie Kal[endas] Iul[ias] 1604.

14 De uitgave van Scaligers Griekse poëzie uit 1603 (supra, n. 12) bevatte een opdracht aan Casaubon. Zie I. Casaubon, Epistolae, p. 211a, Casaubon aan Scaliger, 29 juni 1604; Casaubon bevestigt hier de ontvangst van het ‘insigne corollarium Graecorum poematum tuorum’ en betuigt zijn dank voor deze ‘foecundissimi ingenii tui foetus divinus’ ‘quod προσϕωνει̂ν nobis volueris’. In de editie 1615 van de Poemata Graeca volgt na het voorwerk de ‘Florilegium epigrammatum Martialis’, door Scaliger aan Isaac Casaubon opgedragen (p. 1-82). Deze Griekse poëzie was eerder, met een brief van Casaubon aan Scaliger, dd. ‘VIII Kal. Sextilis 1607’, uitgegeven onder de titel Florilegium epigrammatum Martialis. Josephus Scaliger ... vertit Graece. Ad Isaacium Casaubonium, Parijs, ‘ex typographia Roberti Stephani’, 1607.

15 Welk werk Casaubon hier bedoelde, valt moeilijk te bepalen. Vermoedelijk is De critica nooit voltooid. Vgl. ‘Isaaci Casauboni vita’ in I. Casaubon, Epistolae, p. 71 en de brief van Geverhart Elmenhorst aan Casaubon, 9 november 1602 (ibidem, p. 164-165).

16 Johannes Woverius (Wower, de Wouwer) (1574/5-1612) had in 1603 te Hamburg De polymathia tractatio. Integri operis de studiis veterum ἀποσπασμάτιον gepubliceerd. Direct na verschijning circuleerden er geruchten over plagiaat, die later opnieuw werden bevestigd door Philippe-Jacques de Maussac (ca. 1590-1650): De polymathia zou gebaseerd zijn op geschriften van Casaubon, met wie Woverius ooit te Montpellier in contact had gestaan. Het is de vraag of De Maussac Woverius met recht beschuldigd heeft. Volgens Casaubon zelf had Woverius met De polymathia in ieder geval niet alle gras voor zijn voeten weggemaaid, zodat hij het plan voor De critica niet wilde opgeven. Zie voor deze kwestie de inleiding van Jac. Thomasius op Woverius' De polymathia, Leipzig ²1665, p. a2^r-b^v, en L. Deitz, ‘Ioannes Wower of Hamburg’, in: Journal of the Warburg and Courtauld Institutes 58 (1995), p. 134-135 en 142-144.

17 Auli Persii Flacci satirarum liber. Isaacus Casaubonus recensuit et commentario libro illustravit, Parijs 1605.

18 Het Château de Madrid, in het Bois de Boulogne.