Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 17

389A. [1615, voorjaar]. Van G. Basson.¹

Amplissimis, prudentissimis et praestantissimis viris, dominis consulibus et senatoribus inclytae civitatis Roterodamensis eiusdemque reipublicae syndico consultissimo

1 Opdrachtbrief gedrukt in Magni Des. Erasmi Roterodami vita ... Accedunt epistolae illustres plus quam septuaginta, quas aetate provectiore scripsit, nec inter vulgatas in magno volumine comparent. P. Scriverii et fautorum auspiciis, Leiden ‘ex officina Godefridi Basson’, 1615, p. *2-*4. De datering [voorjaar 1615] berust op de datering van een kwatrijn in het voorwerk van het boek, getiteld ‘Liber ad lectorem’, Leiden 1615, ‘V Kal. April. Julian.’ Zie ook infra, n. 7. Voor de Leidse drukker Govert Basson (ca. 1581-1643) zie T.S.J.G. Bögels, Govert Basson, Nieuwkoop 1992.

[p. 119]

Hugoni Grotio, iurisconsulto, scriptis et literarum studiis claro, dominis suis plurimum colendis.

Octennium vix elapsum est, viri amplissimi et prudentissimi, ex quo magni vestri civis et incomparabilis herois Des. Erasmi vita ex officina nostra prodiit.² Editum librum continuo omnes mirari et diripere certatim coeperunt, vel ob viri praestantissimi nomen ac meritum vel ob elegantiam scriptionis.

Nunc denuo, exemplaribus iis distractis, eam vitam praelo subieci et quidem suasu quorundam amicorum et fautorum Erasmi forma enchiridii, sperans non defuturos mihi qui non minus cupide hanc editionem sint praestinaturi atque empturi, priori longe luculentiorem et auctiorem, comitantibus eam quae hactenus desiderabantur non paucis scitu dignissimis. Et ut de epistolis quae nondum lucem aspexerant³ nonnihil hic dicamus, eas illustres aliquot adiecimus quas aetate provectiore vir summus scripsit et sub ipsum etiam vitae finem, quo nomine et gratiores futuras non dubitamus, instar cycnearum cantionum.⁴ Nam cycnos moribundos suavissime ac maxime tum canere accepimus, laetantes quod ad Deum ituri sunt eum cuius sunt ministri.

Iuveniles porro epistolas quas fere in monasterio⁵ ad contubernales suos et praeceptores aliosque eius saeculi homines scripsit - an effudit verius? - consulto omisimus. Sufficit nimirum - doctorum sententia - eas semel exhibitas fuisse, minime hic iterandas. Quamquam eiusdem commatis et notae quaedam etiam in magno volumine epistolarum⁶ extent, quas, scio, pater ipse, vir Dis quam hominibus similior, non agnosceret aut tolleret, multo castigatiores ac elegantiores sunt quas hic damus maiusque profecto pondus ad rem literariam et historiam illorum temporum adferunt.

Introspicite, viri amplissimi. Hic cum magno vestro cive Deos ipsos ac musas habitare comperietis. Relinquimus autem illas Erasmi literas quibusdam eius pueritiae ac pene infantiae cupidis lectoribus in editione altera legendas. Quodsi quis aegre feret non ista crepundia etiam hic conspici, rogatum volumus, primum ut candide consilium ac factum nostrum interpretetur, deinde, si peccatum hic putabit, clementer nobis ignoscat ac culpam emendare permittat. Brevi, volente Deo, id omne damnum - siquidem damnum sit existimandum - diligentia nostra commode sartietur. Nunc, instantibus Nundinis Francofurtensibus,⁷ hic subsistere coacti fuimus.

Aliis autem haec quam vobis, viri amplissimi et prudentissimi, non debebantur. Aliis inscribere aut offerre nefas putavimus. Vos aequi bonique consulite et Erasmum, quem quidam eripere vobis immani scelere tentarunt, vestrum esse vestroque in oppido

2 De eerste, bij Thomas Basson verschenen editie van de Vita Erasmi, door Paullus Merula, dateert uit 1607: Vita Des. Erasmi Roterodami ex ipsius manu fideliter repraesentata ... Additi sunt epistolarum quae nondum lucem aspexerunt libri duo, quas conquisivit, edidit ... Paullus G.F.P.N. Merula, Leiden 1607, in 4^o.

3 De Vita (1607) bevat twee boeken met 83 niet eerder gepubliceerde brieven van Erasmus. De Vita (1615), uitgegeven in 12^o, voegde nog eens vier nieuwe brieven toe, maar liet ook andere (jeugd) brieven weg. Vgl. voor een overzicht van vroege brieven-uitgaven P.S. Allen, ‘Appendix VII: The principal editions of Erasmus' Epistolae’, in: Opus epistolarum Des. Erasmi Roterodami I (Oxford 1906), p. 593-602, vooral p. 597-598.

4 Vgl. Erasmus, Adagia I, II, 55 (155) (LB II, kol. 91-92; ASD II-1, p. 268-270).

5 Na zijn schooltijd in Gouda, Deventer en 's-Hertogenbosch bracht Erasmus de periode 1487-1492 door in het augustijnenklooster Steyn te Gouda.

6 Basson doelt hier op de omvangrijke brieven-editie van 1538, die verscheen als het derde deel van Erasmus' werken. In 1541 en 1558 werd deze collectie heruitgegeven, de laatste editie onder de titel Des. Erasmi Roterodami epistolarum opus complectens universas quotquot ipse autor unquam evulgavit aut evulgatas voluit ... (Bazel 1558).

7 De Vita (1615) wordt vermeld in de lentecatalogus van de Frankfurter Messe, zodat het werk niet lang daarvoor ter perse moet zijn gegaan. Zie Indicis generalis continuatio, in quo continetur designatio librorum, qui Nundinis Vernalibus Francofurtensibus et Lipsensibus anni 1615, vel novi vel emendatiores et auctiores prodierunt, Leipzig 1615, p. D 2^v.

[p. 120]

celeberrimo natum,⁸ plenius planiusque ex ipsiusmet ore cognoscite. Sed quae impudentia illa, negare Erasmum Roterodami natum, cum Erasmus in omnibus fere literis id ipsum testetur, scribendo ‘Erasmus Roterodamus salutem plurimam dicit’, quod in diversis autographis vidimus et constat esse verissimum.

Valete, viri amplissimi, et qui Erasmo vestro impense favent, eos favore vicissim vestro dignos existimate. Quodsi probari vobis hanc editionem intellexero, maiora in spem gratiae vestrae elucubrabo,

vestris Dominationibus observantissimus,
Godefr. Basson, typographus Leidensis.

8 De Goudse historicus Reinier Snoy (1477-1537) zou beweerd hebben dat Erasmus in Gouda was geboren. Zie M.A.G. Vorstman, ‘De geboorteplaats van Erasmus’, in: Archief voor kerkelijke geschiedenis, inzonderheid van Nederland 16 (1845), p. 233-240; J. Becker, Hendrick de Keyser. Standbeeld van Desiderius Erasmus in Rotterdam, p. 57-59.