Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 16

7384. 1645 maart 25. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Magni hic sunt rumores et magna gaudia de felice domini marescalli Torstensonii proelio,² de quo literae venerunt quidem multis ex locis, sed exspectamus certiores. Francofurti credebantur in loca propinqua conventuri et dominus Torstensonius et dominus Ragozius. A comite Tzerino missus quidam Viennam venerat, qui ostenderet quibus modis sultanus placari posset, non inutiliter, ut videtur; dicitur enim bassa Offensis excursus ante fieri solitos inhibuisse. Mirantur prudentes hoc ipso tempore novum ab imperatore factum edictum contra a-catholicos. At vero catholici romani in Imperio principes dicuntur cogitare de fide Galliae imploranda, sed quam suspectam habet elector Mogontiacensis, in id exempla aliquot afferens etiam recentia. Certe loca quae a Gallis tenentur, magnis premuntur exactionibus.³ Marescallus Turenae et in Wormatiam introduxit Genevensem reformationem,⁴ et lutherani queruntur sibi Oppenhemi et aliis in locis sacrorum libertatem non permitti.⁵ Quae ad pacem proposuit dominus Servientus, habentur Francofurti non pro novis, sed pro explicatione uberiore eorum quae dicta sunt antehac.

Dominus Beaupuyus, nobilis domesticus antehac ducis Beaufortii, qui Romae asylum sibi futurum putabat, captus ibi est [et] quatuor navibus longis huc mittitur. Obligavit quidem papam cardinalis Mazarinus, cum Camillo Pamphylio abbatiam dedit Corbeiensem in Gallia, reditus habentem ad LXXX millia florenorum. Sed etiamsi id non esset, semper cardinales omnes ultores erunt talis consilii, quale ille Beaupuyus contra cardinalem Mazarinum suscepisse dicitur. Qui hic in Bastilia sunt, ferme duodecim, capti in hoc, ut Beaufortii consilia noscerentur, dicunt omnes se de Beaufortio nihil scisse, sed rogatos a Beaupuyo, ut in designatum locum adessent cum armis, creditum sibi eo se vocari ad controversiam aliquam, quales hic multae inter nobiles oriuntur, armis definiendam.

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 252; gedrukt in Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 535 no. 577. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 454. Zie voor een andere overlevering van de brieftekst, Grotius' brief aan Johan Oxenstierna en Johan Adler Salvius (no. 7385).

2 Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch, dd. 25 maart 1645 (no. 7383).

3 Louis II de Bourbon, hertog van Enghien, had zijn intochten in Spiers, Worms en Mainz (september 1644) steeds afgesloten met beloften van koninklijke bescherming aan stad en burgerij (no. 7060 (dl. XV), en Aumale, Histoire des princes de Condé IV, p. 388-390). De naleving van de accoorden liet snel te wensen over.

4 De kapittels van Mainz, Spiers en Worms klaagden over de bevoorrechting van de Paltsische calvinisten door de protestantse maarschalk Henri de La Tour d'Auvergne, burggraaf van Turenne (Acta pacis Westphalicae; Die Französischen Korrespondenzen II, p. 164, p. 177, p. 189, p. 199 en p. 253).

5 Koning Gustaaf II Adolf van Zweden had kort na de inname van Oppenheim (13 december 1631) de lutheranen hun oude vrijheden teruggegeven (Rheinische Geschichte II, Neuzeit, ed. F. Petri en G. Droege, p. 140).

[p. 588]

In Italia quod cudebatur foedus ad purgandam ab armis externis Italiam quiescit. Tantus ubique est a classe Turcica metus. Et rex Hispaniae, omnia alia denudans ut Portugallis et Catalanis obsistat, magnas dat Turcis in Calabriam aut Siciliam occasiones.

Rex Magnae Britanniae huc scripsit, ut repraesaliarum literae quae datae fuerant contra eos qui Gallos erant depraedati, effectum suum habeant. Et habuere in Britannia Armorica, non item in Normannia, impediente id parlamento Rothomagensi. Parlamenti autem Anglicani literae, contra has molitiones scriptae, ne lectae quidem fuerunt. Warwicium⁶ recepere parlamentarii iidem, Schrosburgum retinent, Gorini copias disiecerunt, ceperunt machinas XXVI et alibi equos sexaginta. Spes ibi pacis nulla. Legati Batavi Oxoniam ierant.⁷ Sabranus, Galliae residens, oratione ad parlamentarios habita ut colloquia instaurentur, nihil obtinuit responsi.

Audimus, quod antea suspicabantur nonnulli, Valencaeum, antequam Roma abiret, clam cum papa collocutum. Arma in Italia quiescunt. Venetis, qui et ipsi Turcam metuunt, permissum mille milites in papalibus terris conscribere. Papa novem fecit cardinales novos,⁸ non ex regum commendatione, sed suopte arbitratu.⁹ Melita a viginti mille hominibus defendetur, si eo se vis Turcica contulerit. Ex Rosis in Catalania eruptio facta et repulsata est. At qui in Ilerda vicinisque locis sunt Hispani Trainum,¹⁰ commodo ad itinerum transitus situ locum, obsident. Contra Mottam Lotharingiae vallum obsidionale iam perfectum dicitur. Haec sunt quae nunc habemus.

Deus pacem det christianis gentibus, idemque, excellentissime et illustrissime domine, consilia Sublimitatis tuae prosperet,

Sublimitatis tuae devotissimus cultor,
H. Grotius.

6 ‘Warwicium’; in de brief aan de Zweedse gevolmachtigden (no. 7385): ‘Wamuium’ (Weymouth).

7 De Staatse ambassadeur Albert Joachimi en de extraordinarii Willem Boreel en Johan van Reede van Renswoude namen in Oxford afscheid van de koning. Op 2 april werden zij toegelaten tot een publieke audiëntie (‘Brieven van den gezant in Engeland’, in Kroniek HG 25 (1869), p. 44-49, en Briefw. C. Huygens IV, p. 134-139).

8 De Gazette 1645, no. 34, dd. 25 maart 1645, sprak over de benoeming van negen nieuwe kardinalen: ‘Le neufiéme pour remplir le seul lieu lors vacant dans le Sacré Collége, ayant esté réservé in petto, pour le nommer quand le Pape le jugera à propos’.

9 Pas op 4 december 1645 maakte paus Innocentius de promotie bekend van Francesco Maria Farnese (benoemd op 14 november 1644) (Gauchat, Hierarchia catholica IV, p. 28).

10 De opleving van de vijandelijkheden op de weg naar Tremp (ten noorden van Lérida en Agramunt).

[Lutetiae,] XV/XXV Martii 1645.

Audimus hic Axelium Lilium apud Mansfeldiam esse, ut munimenta ei loco detrahat; landgravium Fridericum esse in libertate. In Hibernia multi Hiberni protestantes deprehenduntur coniurasse ad expellendos Anglos, quorum tam dura ibi fuit dominatio.¹¹

11 De woede keerde zich tegen James Butler, graaf van Ormond, 's konings ‘lord-lieutenant’ in Ierland.

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. Gaudet de Torstensonii victoria. Turcica. Fides Gallorum parum tuta. Beaupuyi captivitas. Mazarini in pontificem benevolentia. Inquisitio in Beaufortium et asseclas. Anglica. Italica. Varia.