Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 15

7050. 1644 september 17. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Regina regens cum aula ad Fontem Bellaqueum est;² ituri sunt eodem rerum maximarum administri. Angliae regina valere melius incipit. Manet adhuc apud aquas Borbonias et oblectando eius otio mittuntur eo comoedi. De Philippiburgo dedito magnum hic, nec immerito, est gaudium. Naves ponti struendo sunt Germershemii, quod oppidum et arx in Gallorum sunt potestate,³ ut et Palatinatus multa, marchionatus Badensis excepto Stolhovio, Wurtenbergensis ducatus excepta Tubinga, ubi in arce tantum praesidium est Bavaricum, ut et Heidelbergae, exceptis insuper Laufa, Canstadia, Heilbruna. Exercitus autem Bavaricus, cum Tubadelium in se venire cum ter mille equitibus intellexisset, a Nicro ad Danubium se recepit. Dux Bavarus quicquid habet copiarum contrahit et iussit Ingolstadium duci quotquot Gallorum habet captivos. Erlachius arcem quandam cepit non longe a Friburgo, utilem aliquando futuram ad eius oppidi obsidium. Bavarus spem suam collocat in agnata Gallis futuri incuria et in appropinquante hieme. Attamen elector Mogontiacensis iam se recepit Francofurtum, et eodem rapta undique vina misit Robolledus. Et Darmstadiensis landgravius videtur se inclusurus Giessae. Wormatia dicitur Spirae exemplum imitata; qui autem Spirae fuerant Lotharingi ivisse Francodaliam. Multum in illis locis apparet pecuniae Gallicae. Merciaci literae ostendunt eum non desperare, Caesareani volunt manere eum, qui Francofurti est, conventum, ut ad pacem consilia imperatori suggerat, aut ad bellum, si ita res fert, pecunias. Epistolas

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 214; gedrukt in Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 474 no. 551. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 334. Zie voor een andere overlevering van de brieftekst, Grotius' brief aan Johan Oxenstierna en Johan Adler Salvius (no. 7051).

2 Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch dd. 17 september 1644 (no. 7049).

3 Bevoorradingsboten uit het garnizoen van Breisach werden door geniesoldaten van de hertog van Enghien aan de oevers van de Rijn verankerd. Zodra de schipbrug was aangelegd, kon luitenant-generaal Charles, markies van Aumont, zijn mars langs de linkeroever aanvangen. De vestingstad Germersheim kwam op 26 augustus in Franse handen (Aumale, Histoire des princes de Condé IV, p. 376-377 en p. 380).

[p. 747]

Davausii ad ipsum remitti volunt. Ex Philippiburgo quingenti exiere milites. Viennae pestilentia grassari dicitur, in agris autem magna fieri vastities.

Moles illa Tarragonae portui imminens ab Hispanis recepta est. Arcem novam Astae, captam ab Hispanis, ut recipiat, laborat princeps Thomas. Melos per Galliam redibit in Hispaniam. Ducem Vindocinensem quidam iturum Viennam putant. Romae in urbe quidem res sunt satis tranquillae, at in conclavi magni motus, et interdum vis non abest. Contra Florenzolam tanta facta est coitio, ut spem omnem amiserit. Creduntur inter se conventurae factiones duae Romana et Hispanica contra Barbarinum. Mortuus ibi est Sancti Chaumontius, regis Galliae legatus.

Apud regem Angliae quidam ex consilio regio capite plexus est. Sunt qui pacem suadeant; obstant principes Robertus et Mauritius, nec mirum, cum ipsi parlamentario decreto a pace sint exclusi. Princeps Robertus cladis aliquid accepit, ut et Hiberni romanenses, quorum viginti millia a duodecim protestantium millibus cancisa ac fugata dicuntur. In parlamento Anglicano discordiae magis magisque erumpunt, quibus an remedium allaturus sit elector Palatinus, magnifice ubique receptus et Withaliae hospitium habens, videbimus.

Dux Aurelianensis et cardinalis Mazarinus videre dominum Castellinovium, antehac sigillorum custodem, ruri;⁴ creditur Castellinovius ideo, quod peritissimus sit rerum et Germanicarum et Belgicarum, destinari successor Davausio, qui ob perpetuas cum Serviano contentiones,⁵ forte et ob causas alias hic esse malit. Dux Aurelianensis vetera iura vicariorum regni repetit, auctore Riverio. Concessum ei cum satellitibus intrare in regiam; sed ita ut qui eis praeest, baculum eo in loco non ferat. Frigusculum aliquod esse creditur inter ducem Aurelianensem et cardinalem,⁶ itemque inter cardinalem et cancellarium Franciae.⁷

Deus, excellentissime et illustrissime domine, det Sublimitati tuae omnia prosperrima,

tuae Sublimitatis devotissimus cultor,
H. Grotius.

4 Op weg naar het hof te Fontainebleau hadden Gaston van Orléans en kardinaal Jules Mazarin halt gehouden in Juvisy-sur-Orge. Volgens het Journal d'Olivier Lefèvre d'Ormesson (I, p. 216) zou de kardinaal hier een lang onderhoud hebben gehad met de verbannen grootzegelbewaarder Charles de l'Aubespine (1580-1653), markies van Chasteauneuf. De onverwachte ontmoeting gaf in Parijs aanleiding tot het gerucht dat de markies aangewezen was om de graaf van Avaux (infra, n. 5) als gevolmachtigde te Munster op te volgen (Bots-Leroy, Corresp. Rivet-Sarrau II, p. 384).

5 In een lange ‘mémoire’ had de Franse gevolmachtigde Claude de Mesmes, graaf van Avaux, zijn grieven tegen het optreden van zijn collega Abel Servien verwoord (Acta pacis Westphalicae; Die Französischen Korrespondenzen I, p. LXV-LXXVIII, p. 434, p. 449, p. 465-466 en p. 490-492, en Negociations secretes touchant la paix de Munster et d'Osnabrug I, p. 75-109 en p. 205-208). Op 27 augustus verzoenden de gevolmachtigden zich weer met elkaar (Acta pacis Westphalicae; Die Französischen Korrespondenzen I, p. 477-480).

6 Zie no. 7049 n. 3. De hertogelijke raadsman Louis Barbier, abt van La Rivière, zou in de discussies over de ‘baton’ van de gardekapitein van ‘Monsieur’ te inschikkelijk jegens de kardinaal zijn geweest; vgl. Journal d'Olivier Lefèvre d'Ormesson I, p. 217.

7 Kanselier Pierre Séguier moet aanstoot hebben genomen aan het bezoek dat de kardinaal onverwachts aan zijn concurrent Charles de l'Aubespine, markies van Chasteauneuf, had gebracht; supra, n. 4.

Lutetiae, VII/XVII Septembris 1644.

Princeps Romanae factionis est cardinalis Matthaei.⁸ Regis Hispaniae ministri pro pecuniis, quarum nunc tenuis ipsis copia est, chartas cum promissis mittunt ad cardina-

8 Gaspare Mattei († 9 april 1650), de voormalige aartsbisschop van Athene, woordvoerder van de 16 uit Rome afkomstige kardinalen, liet zijn stemgedrag op het conclave bepalen door de Spaanse partij (Pastor, Gesch. Päpste XIV 1, p. 16, p. 18 en p. 141).

[p. 748]

les: pollicitis dives quilibet esse potest.⁹ Sanctia capta est a principe Thoma. In Angliae parte septentrionali Novum Castellum urbs adhuc a Scotis obsidetur, nec praeter eam urbem et Neverchium et paucas arces quicquam rex tenet in illis locis. Longae naves complures ex regno Neapolitano mittuntur in Hispaniam.¹⁰ Rumor hic seritur urbem Sancti Audomari tentare conditiones cum Gallia; Milleraium ire ad obsidium Mottae Lotharingicae.

9 Ovidius, Ars amatoria 1, 444.

10 Op een van deze galeien maakte de onderkoning Ramiro Núñez de Guzmán, hertog van Medina de Las Torres, zijn terugreis naar Spanje (Gazette 1644, no. 114, dd. 17 september 1644).

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. Aula Gallica est ad Fontem Bellaqueum. De Angliae regina. Philippiburgum deditum. Varia de bello Germanico, spe Bavari, conventu Francofurti. Pestilentia Viennae. Tarragonae obsidio. Princeps Thomas Astae imminet. De Melo, Vindocinense. Romae res tranquillae. Motus in conclavi. De Florenzola. Spes de factionibus Romae. Mortuus Sancti Chaumontius. Turbae Anglicae. De Castellinovio. Aurelianensis postulatum. Frigusculum inter Aurelianensem et cardinalem; hunc et cancellarium. De factionibus Romae. Sanctia capta. Regis Angliae res non optimo loco. Naves Neapoli in Hispaniam missae. Fa(m)a de Sancto Audomaro, Motta.