Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 15

[p. 243]

6771. 1644 maart 19. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Incalescunt hic disputationes theologicae.² Episcopi synodum nationalem desiderant. Princeps Condaeus ingenio valens, qui et reginam et ducem Aurelianensem in suam perduxit sententiam, negotium Romam vult mitti. Arnaldius ex imperio reginae ter ipsi nuntiato paratum se dicit ire Romam, sed intercedunt et episcopi et parlamentum, non tam unius hominis quam communis libertatis causa. Meminerunt antehac abbatem Duboisium³ pari modo Romam missum ibique in carcere habitum. Discedit hinc Grimaltius antehac nuntius, nunc cardinalis; abit et a Genua legatus. Manet hic a Polonia residens; is quantum potest causam hic agit Dani aitque magnas ei copias venire e Polonia sub Baudissio. Actus Ragozii magnas hic spes excitant.⁴ Sed sunt qui putant interfecto magno vizirio per potentiam sultanae fore, ut et consilia mutentur. Creditur enim ille vizirius magnus fuisse adversator Austriacae magnitudinis. Princeps Condaeus persequitur litem de successione cardinalis Riceliaci, quam aestimat ad XXXIII minimum milliones. Et si longa sit lis, bona vult sequestrari. Res ad transactionem spectat, eaque de causa huc venit dux Bressaeus.

Incipiunt ire in Catalaniam cohortes.⁵ Dux Aurelianensis it ad aquas, inde rediturus huc et iturus, ut ait, ad exercitum maximum ad Belgicos fines, assumturus secum marescallos Franciae aliquot. Principi Thomae promittuntur annui milliones duo, unde in Italia bellum in Hispanum gerat. Episcopis qui in urbe sunt, imperatum, quod hic saepe fieri solet, ut ad suas ecclesias eant. Dux Vindocinensis Genevae est. Dux autem Nemorosius, per amicitiam eius suspectus, iussus est ire Nicaeam. Bona in solatium viduitatis reginae regentis dabunt reditus DCL-ies mille francicarum librarum. Marescallus Hospitalius, aeger corpore, videtur de praefectura Campaniae velle decedere, quam appetit dux Anguianus. Mercatores quidam hic in vincula dati, qui se opposuerant vicesimae de serico. Multae quotidie hic rixae, multae caedes visuntur, nec mirum regina omnium rerum secura, cardinali sua agente.

Passaviensem conventum iam discessisse accepimus. Hazfeldium ire Coloniam, copias eius et Lamboii in Eifeliam regionem. Ab Hassis captam Fuldam, Bavaricis irritum fuisse conatum in Rinfeldiam, a praesidiariis Hagenaviae oppressam arcem Falcosteniam. Veneti incerti, quid de pace sperent, novas scribunt centurias XL, turmas sex. Dux Bavarus itidem augere exercitum dicitur ad XV peditum, sex equitum millia. Uberlinga diu defendi non poterit et Hohentvilae exitus fiunt difficiles. Dux Carolus omissa spe de Gallia Longuiaci praesidium auxit; imminet copiis marescalli vicecomitis Ture-

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 186; gedrukt in Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 403 no. 524. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 215. Zie voor een andere overlevering van de brieftekst, Grotius' brief aan Johan Oxenstierna (no. 6772).

2 Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch dd. 19 maart 1644 (no. 6770).

3 Jean Dubois of Du Boys († 28 augustus 1626), abt van Beaulieu-en-Argonne, had de jezuïeten beschuldigd van medeplichtigheid aan de aanslag op het leven van koning Hendrik IV. In september 1611 aanvaardde hij een missie naar Rome. Bij aankomst werd hij gearresteerd en in de kerkers van de Engelenburcht geworpen. Hij overleed in gevangenschap (DBF XI, kol. 942).

4 De Zevenburgse vorst György I Rákóczi belegerde op dit moment de stad Kośice (Kaschau). Gevaar dreigde ook voor de mijnbouwsteden Preśov (Eperies) en Levoča (Leutschau) (Doc. Boh. VII, p. 81, nos. 193 en 194).

5 De zorg voor de versterking van de Franse strijdmacht in Catalonië. Omdat de beloofde nieuwe lichtingen nog niet in aantocht waren, gaf kardinaal Jules Mazarin aan Louis-Emmanuel de Valois, graaf van Alais, de order om voor de duur van drie of vier maanden zijn regiment in dienst te stellen van het leger van de Franse onderkoning Philippe, graaf van La Mothe-Houdancourt (Lettres Mazarin I, p. 565-566 en p. 627-629).

[p. 244]

nae. Helvetii in unum locum convenere, Badam. Rhaeti novum aliquod foedus cum Venetis moliuntur. Helvetii quod frumenti emtionem omnibus permittunt, excusant se imperatori ex more veteri. Caeterum militem apud se contra domum Austriacam scribi vetant; eo fit ut peditum magna sit raritas. De pace inter papam et oppositum foedus incertum adhuc negotium est. Ex Anglia et Francofurto scribitur⁶ regem Daniae recusare auxilia ab imperatore sub lege foederis qualem exigit imperator. Velle eum suam seorsim experiri fortunam et imperatori suam relinquere.

Ex Anglia varia nuntiantur pro variis hic hominum studiis, sed Novum Castellum vix est ut Scotorum manus evadat. Ex decreto synodi Londiniensis instituuntur aliqui⁷ pastores quales sunt in Scotia. Excluduntur qui plusculum libertatis voluere, quos ibi independentes vocant.

Deus, excellentissime et illustrissime domine, per consilia Sublimitatis tuae regno Suediae orbique christiano benefaciat,

tuae Sublimitatis devotissimus cultor,
H. Grotius.

6 Grotius stond in correspondentie met William (of Wilhelm) Curtius, gewezen keurvorstelijk secretaris, thans Engels resident in Frankfort; vgl. nos. 6201 en 6405 (dl. XIV).

7 In de brief aan Johan Oxenstierna van dezelfde datum (no. 6772) leest men: ‘ubique’.

[Lutetiae,] IX/XIX Martii 1644.

Qui regi Angliae favent aiunt eruptione facta ex Novo Castello periisse Leslaeo homines bis mille ducentos, captos mille ducentos. Aliis haec videntur hyperbolica. Non desunt prodigia. Apud Todonem in comitatu Nicaeae terrae motu, de quo scripsi, mons corruit. Apud Stoechades piscis captus tigridi persimilis, multum mugiens. Rex Portugalliae dicitur tres caracas mittere in Indiam orientalem, triginta galeones parare, quibus in mari Hispanico contra Castellanos utatur.

Velim⁸ a Suedis nostris reperiri viam mari ad Tartaros; instituenda autem esset navigatio sub polum. Quanquam enim summum est frigus, tamen quantum aut coniecturis aut experimentis didicimus, non gelascit ibi mare ideo quod longe absit a litoribus et amnibus. Neque Hollandi desperant eum transitum posse reperiri. Sed nolunt aliis gentibus monstrare iter ad Sinas tam facile.⁹

8 Deze alinea ontbreekt in de brief aan Johan Oxenstierna.

9 De Zweden hadden zich al op het terrein van de Westindische Compagnie begeven. In 1638 stichtten zij de handelskolonie ‘Nieuw Zweden’ aan de Delaware. Thans werd rijkskanselier Axel Oxenstierna geattendeerd op de mogelijkheid om het monopolie van de Verenigde Oostindische Compagnie te doorbreken. De geleerde ambassadeur had voor het opstellen van zijn De origine gentium Americanarum dissertatio, Parijs en Amsterdam 1642 (BG nos. 725 en 726) de atlassen en de belangrijkste reisbeschrijvingen bestudeerd. Al lezend kwam hij tot de conclusie dat de vaart door het ‘fretum Anianum’ (de pas in 1728 ontdekte Beringstraat) de reis naar China en Oost-Indië aanmerkelijk kon bekorten. De door hem aanbevolen route werd in 1903-1906 door de Noor Amundsen geëxploreerd.

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. Incalescunt rixae theologicae. Discessus nuntii et legati a Genua. Residens Polonus Danis favet. De Ragozio haud bene sperat interfecto a Turcis vezirio. Lis de hereditate Riceliaci. De Anguiani et Aurelianensis itineribus. Principis Thomae promissa et alia ex Gallia. Conventus Passaviensis finitus. De bello Germanico. Veneti scribunt militem. Quaedam de Helvetiis et Rhaetis. Pax dubia in Italia. Danum recusasse imperatoris auxilia. Anglica. De eruptione Anglorum in Scotos. Prodigia. De navibus Portugallorum. Suadet navigationem Suedis ad Tartaros.