Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 15

[p. 182]

6734. 1644 februari 27. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Vidi scriptum Danicum, quod a residente Danico qui Hagae est, huc missum est.² Ego et sermonem et scriptionem publicam de ea re sustineo, dum et facta in quibus aequitas causae vertitur, recte cognoscam³ et videam an bellum hoc dicendum sit, an primum quidem hibernorum captio in iis locis unde vires caesarianae alebantur, deinde cum vis opponeretur, eiusdem oppressio, postremo post naves captas ius talionis in Jutiam. Nunquam dubitavi, quin quicquid a Suedia in hac re factum est id summa necessitas expresserit, cuius testem habeo ipsam reginam regentem, quae de Moscovitae, non dubium quin a Dano incitati, in Suediam molitionibus me commonefieri fecit⁴ antequam marescallus Torstensonius fines Holsatiae contingeret.⁵ Exspectabo de caetero mandata, ad quae in re tanta, quae omnium gentium iudicia exspectabit, componam et verba et actiones. Fama hic est,⁶ imperatorem dare octo millia ad augendum Hazfeldii exercitum, qui creditur suppetias ire Dano.

Gorinus brevi hinc est abiturus. Voluere⁷ Galli pristina foedera renovare; ille quaedam pro usu praesentium temporum adiungenda censuit. In eo disconveniunt. Interim domini Gorini literae ipsum fecere hostem parlamenti Anglicani,⁸ hic vero Hispanismi suspectum, comitem vero Harcurtium invisum eidem Anglicano parlamento.⁹ Idem Harcurtius, cum ad ipsum misissent legati Batavici quaesitum quando eos excepturus es-

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 182; gedrukt in Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 396 no. 521. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 200. Zie voor een andere overlevering van de brieftekst, Grotius' brief aan Johan Oxenstierna (no. 6735).

2 Koning Christiaan IV van Denemarken had zijn ontzetting over de Zweedse inval verwoord in een boodschap aan de Staten-Generaal, dd. 25 december/4 januari 1644. Tegelijkertijd instrueerde hij zijn resident Martin Tancke om het Deense standpunt in Den Haag te verdedigen; zie no. 6719. In de loop van deze maand liet de koning van Denemarken een uitvoeriger bericht uitgaan: ‘Succincta Relatio, quae inter alia reddit Manifestum quomodo serenissimi Daniae et Norwegiae regis Sleswici et Holsatiae ducatus, eiusdemque Maiestatis provincia Jutia improvisa Suecici exercitus invasione, nulla praecedente legitima causa, contra omne ius fasque, conventiones et pacta foedera hostiliter occupata sunt’, dd. 30 januari/9 februari 1644 (Knuttel, Cat. v. pamfl. no. 5078).

3 Brieven waarin koningin Christina van Zweden het optreden van haar leger tegen de koning van Denemarken rechtvaardigde, waren al opgesteld. In de loop van juni droeg de koninklijke commissaris Marc Duncan de Cerisantes de voor de Franse regering bestemde koninklijke boodschappen aan de Zweedse ambassadeur over; zie nos. 6696 en 6715.

4 Begin december 1643 hadden leden van de Franse regering Grotius reeds gewaarschuwd voor een Spaans plan om de tsaar en de koningen van Polen en Denemarken te interesseren voor een krijg tegen Zweden; zie no. 6576 (dl. XIV).

5 De ‘inkwartiering’ van het leger van de Zweedse opperbevelhebber Lennart Torstensson ving op 12/22 december 1643 aan.

6 Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch dd. 27 februari 1644 (no. 6733).

7 Het copieboek te Dresden geeft: ‘Noluere’. De lezing ‘Voluere’ in de brief aan Johan Oxenstierna (no. 6735) is hier overgenomen.

8 Na lezing van het onderschepte briefje van lord George Goring aan koningin Henriëtte Maria van Engeland besloten de leden van het Lagerhuis in de vergadering van 10/20 januari 1644 om tot rechtsvervolging van de Engelse ambassadeur te Parijs over te gaan; zie nos. 6719 en 6720.

9 Het Engelse hof kon niet meer rekenen op steun uit Frankrijk. Zelfs koningin Anna van Oostenrijk stoorde zich aan het pro-Spaanse politieke klimaat in Oxford (no. 6720): zij gebood de terugkeer van haar ambassadeur Henri de Lorraine, graaf van Harcourt, uit Engeland.

[p. 183]

set, cum videret tanquam ius vindicari quod interdum per benevolentiam concessum fuerat, postquam consilium cum aliquot aliis ea de re cepisset, dixit se ius apud se praegressionis non dare nisi regum legatis, praeterea se sessurum in sede quae acclinatoria ad latus utrunque haberet, ipsis vero daturum se scabella. Certe vix est, ut quae volunt Batavi apud regem¹⁰ obtineant.

Scotos audimus in Anglia ire contra Oxoniam; a rege comitem Novi Castelli mitti in regionem Richemontiam, equitem Carolum Lucam in Nottingamiam, Lugbruckium in Derbiam. Discimus etiam regem Portugalliae exercitum parare, ut Martio mense procedat, et galeones ad classem augendam. In Normannia ut minimum duo millia rusticorum in armis sunt, contra quos milites mittuntur.¹¹ Grimaldius cardinalis ex nuntio factus brevi hinc abiturus est.¹² Quingenti equites Hispani vicos quosdam in Picardia incenderunt. Abiturus hinc brevi est princeps Thomas. Est hic a Melita¹³ legatus. Noalius mittitur adiutor Mottae Odincurtio et custos Perpiniani. Cardinalis Lugdunensis, Riceliaci frater, Massiliae adhuc haeret, Romam missus ob imminentem, ut creditur, novi papae electionem. Helvetiis inter se male convenit; consultant nunc Badae.¹⁴ Pecuniae adhuc aliquid missum tum ad marescallum vicecomitem Turenae, tum ad Erlachium. Dux Carolus esse dicitur Sancti Viti in Lutzenburgico,¹⁵ Bellegardius vicarius dicitur futurus ducis Aurelianensis in Languedocia. Ranzovius pecunias accepit, ut Hamburgi et in vicinis locis scribat militem. Etiam in Leodico militem Galli scribunt, et quidem ut ipsi vulgant bis mille equites, quater mille pedites. Sed credo aliquanto minus in re fore.

Ego quos a regno Suediae accepi honores et beneficia, ea ut semper volui ita nunc hoc tam necessario tempore velim repensare fideli opera. Sed eam ad rem et exacta rerum notitia et mandatis opus est; super omnia autem Deo propitio, quem precor, excellentissime et illustrissime domine, ut Sublimitatis tuae vitam, valetudinem, consilia, actus prosperet bono et Suediae et orbis christiani,

Sublimitatis tuae cultor devotissimus,
H. Grotius.

10 In de brief aan Johan Oxenstierna (no. 6735): ‘apud reges’. Tijdens hun vredesmissie in Engeland hoopten de Staatse ambassadeur Albert Joachimi en de extraordinarii Willem Boreel en Johan van Reede van Renswoude erkenning te krijgen van de door de Staten-Generaal opgeëiste ‘eer en tytulen’; zie nos. 6726 en 6732.

11 De opstandige boeren van Normandië legden spoedig hun wapens neer (Chéruel, Histoire de France pendant la minorité de Louis XIV I, p. 220).

12 De kardinaal-nuntius Girolamo Grimaldi aanvaardde de reis naar Rome op 16 maart 1644 (Gazette 1644, no. 28, dd. 19 maart 1644).

13 ‘Melita’, het eiland Malta.

14 Vertegenwoordigers van Zürich, Bern, Glarus, Bazel, Schaffhausen, Appenzell-Ausserrhoden, Sankt Gallen en Biel hadden deze maand in Aarau (in de Gazette 1644, no. 21, dd. 27 februari 1644: ‘Bade’) onderling beraad gehouden over de zorgwekkende militaire ontwikkelingen aan het Meer van Konstanz.

15 Het Lotharingse legerkamp was in St. Vith gevestigd.

Lutetiae, XVII/XXVII Februarii 1644.

Non Brougius¹⁶ is de quo sermo fuerat, sed Tuilleriacus legatus in Batavis it ad pacem reponendam inter Suediam et Daniam. Maurerius legati quondam Gallici in Batavis filius mittitur de magnis rebus ad ducem Carolum. A Francofurto hoc discimus: agi de pleno ordinum Imperii conventu indicendo Ratisbonam, quia sunt adhuc qui disputant, an talis conventus qualis nunc est Francofurti, potestatem habeat ad res tributarias. Interim Passavii de re bellica et sedibus militum consultant legati tres a Bavaro, Hazfeldius, Saxonici aliquot. Dicitur autem Hazfeldius malle in Westfaliam contra Hassos ire quam ad opem Dano ferendam. Constantiae Bavarus commeatus multum contractum habet; et Uberlingenses oppositis navibus impedire vult, ne illi suis navibus amnem et lacum infestent. Dicuntur autem a Bavaricis, quibus Mercius imperat, interceptae Uber-

16 ‘Brougius’, hier wordt gedoeld op Nicolas de Flécelles, graaf van Brégy.

[p. 184]

lingensium literae testantes frumenti inopiam; et equos ibi salitos duodecim, unde vita sustentari ad aliquot in mense Martio dies possit. Maxima pars Bavaricorum Ridlingae est, dum Galli in Lotharingicis agris se refovent. Horum nonnulli Francofurtum venere, ut ad Suedicos exercitus se conferant, spe praedae uberioris. Francofurti spes erat Gallos legatos brevi fore in urbe Monasterii.¹⁷ Edidere caesariani prorogationem foederis inter Suedos et Gallos et novum cum Ragozio. Et sunt ibi qui disserunt Suedos inter mare Balthicum et Albim tot ac talia facturos munimenta, ut, si ita res ferat, terrestri travectione supplere possint id quod nunc praestat fretum Orisundae.

Multa hic sunt malorum semina. Regina cum parlamento disconvenit, quia ipsius iussu captivi quidam e carcere praeter morem educti sunt. Cardinalis Mazarinus, cum rixa nuper quaedam in vicinia eius exorta esset, rumorem sparsit vitae suae insidias strui, nempe ut custodias habeat quales habuit Riceliacus. Dux Vindocinensis febriculae patrocinio utitur, quominus in aulam veniat. Filius eius dux Mercurius Gallia excessisse dicitur. In aula factiones sunt; Massiliae dissidium inter magistratus civitatis et navium longarum praefectos. Apud oppidum Sancti Quintini apparuere ex Belgica Hispani. Rex autem Hispaniae ad Caesaraugustam, [et] habere equitum quatuor, peditum quatuordecim millia. Moscovitam a Tartaris bello impeti audimus. Turcarum sultanum iratum caesari ob suos male Strigoniae habitos, ideoque incitari ab eo Ragozium, ut arma Hungariae inferat. Neapoli capi urbium legatos, qui tributis contradixerint. Regem Portugalliae trecentas machinas bellicas accepisse a Macaunte apud Sinas magnisque ab eo libertatibus donatos omnes, qui in illo tractu sunt, Portugallos. Ex Italia, a Barbarinis muniri Montem Honofrium imminentem urbi et capita pontis ad Lacum Obscurum; centum autem scutatorum millia missa ad mercedes exercitus. Caesarianos qui Albim transierant, ad Muldam esse; venisse Erfordiam qui Mainungam dediderunt.¹⁸ Hassos a Fulda abscessisse multis secum ductis bello captis. Vicecomitem Turenae esse ad Remiremontium, Rosam ad Polweilum. Ab Erlachio conscribi sedecim centurias, turmas octo. Ex Anglia, [crescere¹⁹ regis exercitum sub Bironio. A novo autem parlamento quod Oxoniae convenire incipit,] centum millia scutatorum²⁰ regi promissa et multum militem.

17 Verscheidene Duitse vorsten hadden de hoop uitgesproken dat met de komst van de Franse gevolmachtigden Claude de Mesmes, graaf van Avaux, en Abel Servien, het vredesoverleg een nieuwe impuls zou krijgen.

18 De keizerlijke veldmaarschalk Melchior von Hatzfeldt und Gleichen had de Zweedse garnizoenssoldaten van Meiningen een vrije aftocht verleend. Op 4 februari meldde hun commandant zich in Erfurt (Gazette 1644, nos. 18 en 21, dd. 20 en 27 februari 1644).

19 De tekst tussen vierkante haken is alleen overgeleverd in de brief aan Johan Oxenstierna (no. 6735).

20 In de brief aan Johan Oxenstierna: ‘centum millia jacobaeorum’.

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. De scripto Danico. Fama imperatorem Danos adiuturum. De legato Anglico. Legati Gallici cum Batavico lites ob ceremonias. De turbis Anglicis. Portugallorum apparatus armorum. Motus in Normannia. Grimaldius cardinalis. Gallica. Helvetiorum inter se contentiones. Ostendit se fidelem Suedis futurum. Tuilleriacus et Maurerius legati Gallorum ad Batavos et ducem Lotharingum. Acta Francofurti de comitiis universalibus. De conventu Passavii. A Bavaro gesta. Caesareorum sermones. Gallorum discordiae civiles. Hispanorum copiae. Moscovita a Tartaris impeditus. Turcae caesari irati. Capti Nea(po)li multi. De Portugallis. Italica. Varia de exercitibus.