Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

6447. 1643 september 26. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Adhuc differtur meus ad reginam aditus,² et speciosum praetextum dat reginae valetudo corrupta per animi aegritudinem, dum sentit insuetae sibi grave hoc imperii onus, et si uni credat, multos aemulos, si modo hunc, modo illum sequatur, futurum ut mutuo se evertant consilia, non ex eodem proposito procedentia, et monstrum pariant difforme. Cardinalis Mazarinus quantum iudicare possum rem faciet in Gallia, et ut facere possit,

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 161; gedrukt in Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 339 no. 499. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 114. Zie voor een andere overlevering van de brieftekst, Grotius' brief aan Johan Oxenstierna (no. 6448).

2 De audiëntie vroeg Grotius aan naar aanleiding van ‘groote clachten’ van Friedrich Richard Mockhel, resident in de Zweedse enclave Benfeld. In verband met de plotselinge geelzucht van de koningin nam de Zweedse ambassadeur zich voor om de Benfeldse kwestie de komende week voor te leggen aan de hertog van Orléans, de prins van Condé en aan de hertog van Enghien.

[p. 576]

bellum trahet. Ubi insurgentibus undique odiis parem se non putabit, ibit Romam et fruetur partis, Gallos autem insitae mobilitati puniendos relinquet.

Comes Harcurtius iam iam in Angliam iturus est.³ In mandatis habet haec tria: ut vetera foedera renoventur; ut reginae Angliae praestentur quae in pactis sponsalibus⁴ comprehensa sunt; ut pax interna in regnis Britannicis restituatur. Cui rei ut via struatur praemissus in Angliam Crassius apud parlamentum multa declamavit contra Hispanicam factionem, volens credi etiam inde profecta quae reginam regentem Galliae adegissent ad dandum in custodiam Bellifortium.

Marescallus Guebrianus scriptis ad me literis defendit ex militiae more quae circa Benfeldium acta sunt.⁵ Dux Vindocinensis⁶ non sine periculo aegrotavit, sed revalescere dicitur. Princeps Condaeus ex regni huius qui nunc sunt fructibus promittit se aliturum centum peditum, equitum vero viginti millia.

Francofurti accedente imperatoris auctoritate⁷ plane praevaluit sententia quae conventum, qui nunc ibi est, ibidem manere vult, non nimium longo intervallo a Monasterio et Osnabruga, ut aiunt caesariani. At protestantium spes reliqua est in Suedis, quos putant non acturos de pace nisi audiantur omnes qui in Imperio sunt Germanico et bello aut pace laesos se queruntur. Maior pars Bavaricarum copiarum in marchionatu est Durlachiensi. Pons a Spira Drusenheimum transfertur. Dux Carolus desperata cum Gallis conventione e Wormatia suos evocat et ad Homburgam se locat. Quaedam eius copiae Crucenacum praeteriisse dicuntur. Dux Anguianus hic est, et constituit non abire nisi accepta pecunia. Angolismensis paululum a Mosa discessit. Ransovius vicarius est ducis Anguiani et spe lactatur marescallatus Franciae. Bassompetra ductum Helvetiorum, quem olim habuit, recuperavit. Lamboius in libertate est, persoluturus XXV millia scutatorum Guebriano.

Rex Hispaniae cum XXV hominum millibus ire creditur in obsidium Leridae; contra eum ire Motta Odincurtius, cui rumor tribuit quater mille equites, peditum millia quatuordecim. Trinum audimus prope deditionem esse. Helvetii qui Galliae foederati sunt, pecunias hinc aliquas accepere. Marchio Breszaeus cepisse dicitur sex naves Hispanicas a Genua venientes.

Deus, excellentissime et illustrissime domine, consilia Sublimitatis tuae prosperet,

tuae Sublimitatis devotissimus cultor,
H. Grotius.

3 Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch dd. [26 september 1643] (no. 6446).

4 Richelieu had bij de onderhandelingen over het huwelijk van de Franse prinses Henriëtte Maria met de prins van Wales (1624) de eis gesteld dat de prinses in haar nieuwe vaderland haar geloof in de kerk van Rome trouw mocht blijven (Lettres Richelieu II, p. 39-50 en p. 53-54).

5 De brief van maarschalk Guébriant van 2 september 1643 (no. 6399). De ontvangst van deze boodschap bevestigde Grotius in zijn schrijven van 19 september (no. 6430).

6 De zieke César de Bourbon, hertog van Vendôme, vader van de op 2 september gearresteerde hertog van Beaufort, kreeg voor zijn reis naar het kasteel van Anet een draagstoel van de koningin aangeboden (Mémoires de madame de Motteville II, p. 50-51).

7 Op 1/11 september was op de Frankforter ‘Deputationstag’ een verklaring van de keizer ten gunste van de voortzetting van de bijeenkomst voorgelezen.

[Lutetiae,] XVI/XXVI Septembris 1643.

Dux Angolismensis creditur successurus in ductum exercitus quem habuit dux Anguianus, qui hic manet et praefecturam velit habere Languedociae, data Schombergio qui eam obtinet compensatione. Castilionaeus autem pro Angolismensi Picardiam dicitur custoditurus. Ex Italia discimus Cisternam oppidum, obsessum a pontificiis, liberatum obsidione per Ethruscos. Hos nunc esse ad Maionam, pontificis milites ad Perusiam. Ex Anglia Glocastrum brevi in potestate regis fore. Hottamos patrem et filium a parlamentariis in reatu constitutos, quod regi favisse credantur. Eadem de causa a Duberniensibus datum in vincula praefectum. Multam suppellectilem, missam a Warwicio, Caletum advenisse.

[p. 577]

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. Queritur aditum ad reginam sibi denegatum. Mazarini et Gallorum mobilitas incusantur. Harcurtii legatio in Angliam ut quietem restituat. Guebrianus se defendit. Vinariensis [sic] aegrotat. Condaeus promittit se ex fructibus regni 120000 militum aliturum. De conventu Francofurtensi. Spes protestantium in Suedis. Nonnulla de motibus bellicis. Mutationes in praefecturis Gallicis. Turbae Italicae et Anglicae.