Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

[p. 442]

6348. 1643 augustus 3. Van P. Spiring Silvercrona.¹

Mijnheere,

Voor weinig dagen is een extraordinaris ambassadeur, soo corts wt Portugal gecomen ende nae Sweden gedenckt, genaemt don Rodrigo Boteillo, vanhier nae Amsterdam verraist; sal vandaer sijnen weg neffens den resident, genaemt Johan de Gimaraines, dewelcke ordonnaris in Sweden sal blijven resideren, op Gottenburg ende soo voorts op Stockholm nemen.² Sijn aenbrengen soude principalijck wesen omme haere conincklijcke Mayesteit te versoecken dat Portugal mede tot de generale vredenstractaten mochte geadmitteert werden.

Wegen desen staat soude den ordinari ambassadeur Joachimi weder nae Engelant gaen.³ Met de preparatiën tot de vredenstractaten is het alhier noch gans still. Soo het schijnt, wilt men tevooren met de Fransche gevolmachtigen bij derselven aencomste alhier over dese saacke confereren ende iet seeckers met deselve beraemen.⁴

De Spaensche trouppen onder Cantelmo - dewelcke een onvaste plaetse bij 's-Hertogenbosch, genaemt Eindhoven, ingenomen hebben - gaen den weg nae Grave ende vandaer, soo men meent, vorders op Venlo en Ruermond;⁵ doch blijft sijne Hoocheit bij Assenede in Vlaenderen noch still liggen ende houden den vijant op, daermede de Françoisen voor Theonville mogen avanceren,⁶ hoewel hier onder de gemeente quaelijck gesproocken werd dat men ten dienste van Vranckrijck sooveele costen is aenwendende.

Van de armeën in Duitslant en hebben wij niet anders als 'tgeene dit inliggende wt Praag medebrengt.⁷ Over Ceulen wil verluiden dat de Wijmersche troupen 600 Beyersche ruiters onder het commandement van Johan de Weert souden geslagen hebben,⁸ Johan de Weert ternaeuwernoot ontvlucht ende Mercy⁹ doodelijck gequetst sijn. De seeckerhijt met den naesten.

Waermede verblijve, mijnheere,

u. Exc.^tie dienstwilligste.

1 Hs. Den Haag, ARA, Eerste afd., coll. Hugo de Groot, aanw. 1911 XXIII no. 13, 124 en 125. Niet ondertek. De brief en de bijlage zijn van de hand van Spirings secretaris Pieter Pels.

2 De diplomaat dr. Rodrigo Botelho de Moraes maakte in het gezelschap van de Portugese resident in Zweden, João de Guimarães, de reis naar Stockholm. Op 31 augustus/10 september werd hem in de Zweedse rijksraad audiëntie verleend (Svenska Riksrådets Protokoll X (1643-1644), p. 245 en p. 256-260, en Acta pacis Westphalicae; Die Schwedischen Korrespondenzen I, p. 61-63).

3 De Staatse ambassadeur Albert Joachimi, heer van Hoedekenskerke, hield zijn vertrek naar Engeland nog in beraad. Pas in januari 1644 stak hij in gezelschap van de buitengewone gezanten Willem Boreel en Johan van Reede van Renswoude de Noordzee over.

4 Aan de wens werd voldaan. Op de 23^ste november verschenen de Franse gevolmachtigden ter vredesconferentie Claude de Mesmes, graaf van Avaux, en Abel Servien, graaf van La Roche-des-Aubiers, in Den Haag (Acta pacis Westphalicae; Die Französischen Korrespondenzen I, p. XXXIV-LVI; Poelhekke, De Vrede van Munster, p. 122-126).

5 Manschappen van de Spaanse onderbevelhebber Andrea Cantelmo waren van Eindhoven naar het zuiden getrokken. Hun snelle mars naar de Maas wekte echter niet de gehoopte consternatie in het Staatse legerkamp te Assenede op.

6 Frederik Hendrik stemde zijn campagne af op het verlenen van strategische steun aan de Franse eenheden die in opdracht van Louis II de Bourbon, hertog van Enghien, de Spanjaarden en de Luxemburgers op een afstand van de belegeringswerken van Thionville moesten houden.

7 De bijlage is overgeleverd (infra).

8 De confrontatie met de Frans-Weimarsen vond op de 23^ste juli plaats. Ondanks deze tegenslag boekten de Zwabisch-Beierse cavaleristen van Johan van Werth grote terreinwinst in de wijde omgeving van Ravensburg; vgl. de Courante 1643, no. 32, dd. 8 augustus 1643.

9 Generaal Gaspard, baron de Mercy, de overmoedige broer van de Zwabisch-Beierse legeraanvoerder François de Mercy, zou een jaar later in de slag om Freiburg im Breisgau om het leven komen (Episodes Guébriant, p. 256-257).

Den 3 Augusti 1643.

[p. 443]

Bovenaan de brief schreef Grotius: Rec. 11 Aug.

Bijlage:

Wt Praage, den 2/12 July 1643.

Naedien den general Torstenson met sijne armee van Aussitz¹⁰ opgebroocken, sich nae de Ungersche grensen getrocken ende met Ragotski's succurs,¹¹ in de 15000 sterck, ende 6000 Wallachen en Slowacken geconjungeert heeft, is hij in der haeste nae de Donau toegegaen, ende nae verscheide advisen soude Crembs liggend aen de Donau¹² met storm verovert ende sich also van de passe ende de brugge bemachtigt hebben. Doch heeft hij tevooren geduirende sijn marcheren onderwegen 8 keyserlijcke regimenten totaliter geruïneert ende veele hooge officiren gevangen becomen. Nae de veroveringe Crembs soude de Sweedsche armee nae Wenen getrocken sijn ende daerontrent een beschanst tollhuys ingenomen hebben.¹³ Men hout voor seecker dat de meeste grandes sich van Wenen nae de Styermarck alrede gesalveert hebben. Onder de keyserlijcke armee soude eene groote oneenicheit sijn.

Alhier te Prage op den Tendelmarckt¹⁴ is verleden Dingsdag voor de middag een stuck van een vaste muire ingevallen, heeft 3 christen, 2 joden ende 1 hond verplettert, veele andere beschadigt, 'twelck voor een quaed teecken gehouden werd. In somma, ongeluck is aen alle canten ende wil men sich doch tot geenen vrede resolveren, maer den oorlog met gewelt voortsetten, hoewel hij merckelijck den crebsgang gaet. Heere Palatinus¹⁵ soude met 8000 man tot de keysersche gestooten sijn ende de fortuin dwingen.

Met het sluiten deses wil verluiden dat tussen de armeën iet hooftsaackelijcks soude voorgeloopen ende de keysersche daerinne aen laeger wal gelegen hebben. De seeckerhijt met den naesten.

10 Vermoedelijk de stad Ústí (Aussig) aan de Elbe. Het nieuws uit Praag moet betrekking hebben op de opmars van het leger van de Zweedse opperbevelhebber Lennart Torstensson in de richting van Uherské Hradiště (Ungarisch Hradisch); vgl. Doc. Boh. VII, p. 35 no. 41.

11 In Zevenburgen wachtte vorst György I Rákóczi nog op een bondgenootschappelijke oproep van de Zweden (Oxenst. Skrifter 2. afd., VIII, p. 410-412).

12 De strategisch gelegen ptaats Krems aan de Donau.

13 De verrassingsaanval die eenheden van de Zweedse kolonel Helmut Wrangel hadden uitgevoerd op enkele voorsteden van Wenen; zie no. 6329.

14 De ‘Tendelmarkt’ (vlooienmarkt) in de Joodse oude stad van Praag.

15 Nicolaus (Miklós), graaf Esterházy (1583-1645), sinds 1625 ‘Palatinus’ van Hongarije, zocht voor zijn strijd tegen de opstandige Walachen aansluiting bij het leger van de keizerlijke bevelhebber Matthias, graaf Gallas (Biographisches Lexikon zur Geschichte Südosteuropas I, p. 469-470, en Doc. Boh. VII, p. 33 no. 32 en p. 35 no. 41).