Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 13

5786. 1642 juli 12. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Rex Lugduni est,² inde ad Fontem Bellaqueum expectatur. Cardinalis per amnes lento itinere sequitur. Neuter satis valido corpore. Thuanus in arce Tarasconae servatur a satellitibus partim regis, partim cardinalis, sed horum maiore numero. Cum ab eo postularetur, ut diceret ubi scrinium et chartae essent, dixit eas se prolaturum apud iudices ubi ii dati sibi essent, ostensurumque nihil se fecisse nisi de regis mandato. Sanctimarcius Montispessuli adhuc est magno cum maerore. Varii in utramque partem de iis fiunt sermones. Dicitur Sanctimarcius clam regem scripsisse in Hispaniam; consilia agitata de interficiendo comite Chavigniaco, quod is ultro citroque itando regis animum cardinali reconciliarit. Quominus cardinalem interficerent, creditur ei profuisse morbus, ex quo mors propinqua expectabatur. Multi etiam rumores de arcano quodam foedere, cui subscripsissent dux Bulionius et frater regius, qui nunc ubi sit nescitur. Mater autem regis ex hac rerum mutatione in dolores animi corporisque incidit, qui mortem ipsi minantur.³

De Perpiniano incerta adhuc omnia. Captus est etiam primus praefectus Provinciae. Mater autem Sanctimarcii et soror eius iussae hac urbe egredi. Aliis foeminis liberioris linguae custodes dati.

Aulae Gallicae mutatio Anglis parlamentariis novos addidit animos, cum quorum praecipuis magna est legati Gallici amicitia.⁴ Rex Angliae electoris fratres ad se venire nuper iussos

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 88; gedrukt in Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 212 no. 436. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 179.

2 Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch dd. 12 juli 1642 (no. 5785).

3 Maria de' Medici overleed op 3 juli te Keulen.

4 De Franse ambassadeur Jacques d'Estampes, markies van La Ferté-Imbault, had het Engelse Parlement mededeling gedaan van Richelieu's terugkeer in koninklijke gunst.

[p. 313]

nunc mavult in Batavis subsistere.⁵ Comes Licestrius in Hiberniam it ad bellum gerendum, ad quod et datae ei pecuniae.⁶ Est is nunc cum Essexio maximus regis adversator.⁷ At regina Angliae videns se a principe Arausionensi et Batavis non impetrare quae speraverat ad regiam potestatem tuendam auxilia, sub specie infirmae valetudinis filiam suam videtur abductura ad aquas Spadanas.⁸ Ita matrimonii adeo sumtuosi incertus fiet eventus. Rex autem Angliae munit Novum Castellum, Carlilum, Barwickium. Proceduntque delectus utrinque, sed validius a parlamento. Et Scoti plane parlamento Angliae favent, oppressis iis, qui pro rege erant.

Beckius in apertum progreditur. Videntur contra eum ire Galli, qui hactenus apud Verbinum et varia loca se tenuere. Halerius apud Pontemmussonum est; apud Vandervangium dux Carolus. Hic equitatu validus, habet enim equites bis mille, pedites mille ducentos, et plures e Lucenburgico expectat. Halerio sunt equites mille et ducenti, pedites bis mille et quingenti.

Nicaea praesidium accepit a vidua Sabaudica consensu cardinalis Sabaudi, at non et Eporedia. Guichius apud Reteliam est. Dux Longovillanus it imperatum in Italia loco ducis Bulionii. Dicuntur et Blaiae detecta arcana quaedam consilia.⁹ Scripsit rex Sedanum, Genevam, ad Helvetios, ne receptarentur ob hos motus profugi. Vicecomes Turenae, ducis Bulionii frater, extra suspicionem esse dicitur. Dicitur Chevreusia¹⁰ gratiam cardinalis sibi quaerere, detectis quibusdam, quae ad notitiam eius pervenerant. Est et rumor, praefectum Perpiniani in arcem se recepisse vix sexcentis militibus in oppido relictis et Gallos mari aliquid accepisse damni. Frater regius it Venetias, ubi rex ei permisit morari. Primus praeses Provinciae non captus est, sed relegatus. Rerum periti credunt capiendi ducis Bulionii non aliam fuisse causam quam cupiditatem iniectam regi de Sedano. Leganesius cum XIII millibus venit opitulatum Perpiniano. Portugalli in Castella Nova vicos quosdam incenderunt, alios fecere tributarios. Idem in Metensi agro facit dux Carolus.

H. Grotius.

5 Ruprecht en Moritz van de Palts hadden zich op 5 juli ingescheept op het schip ‘The Lion’. Een plotselinge storm dreef het schip naar Texel (CSP Ven. 1642-1643, p. 103).

6 De voormalige Engelse ambassadeur te Parijs, Robert Sidney, graaf van Leicester, was eind april door koning Karel I ontheven van zijn waardigheid van gouverneur van Ierland. Van het Parlement ontving hij echter order om naar Ierland te vertrekken. Na lang beraad gaf hij geen gehoor aan de opdracht (CSP Ven. 1642-1643, p. 42 en p. 229).

7 Robert Devereux, graaf van Essex, kreeg het bevel over het leger van het Parlement (Gardiner, History of England X, p. 211).

8 Koningin Henriëtte Maria en haar dochter Mary zagen uiteindelijk af van een reis naar Spa (CSP Ven. 1642-1643, p. 94).

9 Blaye, stad en vesting aan de rechteroever van de Gironde. Gouverneur van de plaats was Claude de Rouvroy (1607-1693), hertog van Saint-Simon, tot zijn ongenade in 1636 een van 's konings favoriete jachtvrienden (Tallemant des Réaux, I, p. 340 en p. 1017).

10 Marie de Rohan (1600-1679), in 1622 gehuwd met Claude de Lorraine, hertog van Chevreuse, was bevriend met koningin Anna van Oostenrijk. In 1637 werd de gevaarlijk geachte ‘Madame de Chevreuse’ uit Frankrijk verbannen (DBF VIII, kol. 1113-1115). Van de samenzwering tegen Richelieu moet zij meer geweten hebben dan zij openlijk liet blijken (Lettres Richelieu VI, p. 945-947, en VII, p. 55-56).

Lutetiae, II/XII Iulii 1642.

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. Thuani et Sanctimarcii fata. Singularia arcani foederis inter cardinalis hostes. Anglica. Belgica. Italica.