Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

4769. 1640 augustus 4. Aan A. Oxenstierna¹.

Excellentissime atque illustrissime domine,

Princeps elector² tandem coram orato, ut sibi hac in re faveret, cardinali per eum a rege impetravit plenam eundi, quo vellet, libertatem manente interim scripto illo penes regem, quod in carcere signavit princeps elector, in quo illud inter alia continetur polliceri ipsum nihil se facturum contra regis commoda. Narravit haec mihi princeps elector magno cum gaudio huc reversus addiditque in Hollandiam se cogitare ibi exspectaturum, donec Scotici motus sedentur. Cum intellexissem et Angliae et Daniae regem ad ipsius restitutionem aliquam laborare velle in Germania³, monendum censui, ne eis regibus eorumve alteri faciat de suo negotio transigendi potestatem liberam; alioqui fieri posse, ut non magna re accepta contentus esse cogatur, quare salvum ipsi esse debere, quae offerentur, acceptandi vel non acceptandi arbitrium. Respondit vero plane ita sibi esse constitutum: velle autem et caesarianos et Bavaricos non in ordinum conventu neque cum de generali ante actorum oblivione agetur, sed seorsim Palatinum negotium tractari. Sibi autem videri satius suam causam non separari ab aliorum causis et tractari eam omnibus principibus consciis; quam sententiam et ego probavi, sic tamen, ut dicerem, quocunque modo suum consequi posset, gratam id reginae nostrae⁴ fore. Utile autem et elector et ego futurum existimabamus, si regina nostra scriptis ad Galliae regem literis ostendat gratum sibi esse, quod regis beneficio libertatem elector receperit rogetque regem, ut porro Palatinae domui fautorem se praebeat. Sperat elector ab Angliae rege, qui ad Galliae regem pridem nihil scripsit, impetrare se posse paris argumenti literas misso quodam suorum in Angliam cum

1 Gedrukt Epist., p. 636; Oxenst. Skrifter 2. afd. IV, p. 60. Gedeelt. gedr. in vertaling Brandt-Cattenb., Leven II, p. 257-258.

2 Karl Ludwig van de Palts. Hij had sedert oktober 1639 in Franse gevangenschap vertoefd.

3 Te Regensburg werd een rijksdag (13 september 1640 - 10 oktober 1641) voorbereid.

4 Christina van Zweden. De door Grotius gevraagde brief heb ik niet kunnen terugvinden.

[p. 434]

literis suis id rogantibus. Dixit electori rex hujus anni proventum sibi felicem fore, quantum augurari liceret, trium urbium acquisitione. Earum trium una se jam potitum, Brissaco.

Hoc ideo dicit, quia egresso Erlachio⁵ ad demetendos agros ad Hohentvilam usque, ubi et Engam cepit et caesarianos quosdam, qui a locis circa Constantiam venerant, cecidit partemque eorum cepit, Hatstenio⁶ autem itidem egresso velut ad curandam valetudinem, Ossenvillius⁷ solus jam urbem regit. Dicuntur autem et Erlachius et Hatstenius baronatus a rege accepisse in praemium operae, Erlachius praeterea lucri multum facturus ex messe, quam Gallis magno venditurus est.

Cardinalis Hispanus castra sua rursum transtulit ad Aubiniacum et montem S. Eligii, ubi considet cum XX millibus, ceteris decem ferme millibus hic illuc discursantibus.

In castris Gallicis ad urbem Atrebatum valde carus est panis, pulveris praeterea bellici non ea copia, quae ad ruinas murorum faciendas aut ad implendos cuniculos sufficiat. Rex famam sparserat se palam magno cum agmine traducere velle, quae opus sunt. Sed et id fallendo hosti repertum creditum, consilium autem regis esse, ut diversis ex⁸ locis noctu furtivisque itineribus travectionem per particulas curet. Id si bene succedat, brevi Gallorum ista urbs erit.

Leganesius⁹ trans Padum se recepit rescisso ad Monticallerium ponte; ex iis locis multo machinarum jactu castra Gallica infestat, ut ex nac parte districtis nonnihil Gallis ex urbe eruptiones prosperius fiant; credunt autem Galli Thomam principem¹⁰ metuentem, ne urbis aliquando captae fiat accessio, cum equitibus illis, qui postremo proelio subter urbem consederunt, in urbem autem famis augendae metu recepti non sunt, exitum sibi quaerere.

Controversiae pontificis cum Gallis et cum Etrusco¹¹ compositae sunt, cum Lucensibus manent.

De morte sultani Ebrahimi¹² rumores spargunt Veneti; qui si veri sunt, nihil erit chiausio¹³ quod hic agat; successio autem ex veteribus pactis dicitur devolvi ad chamum Tartarorum Precopensium¹⁴. Si is concorditer recipitur, firmius erit quam ante validiusque illud imperium. At si purpurati regni Turcici se opponunt et sibi quisque magnitudinem parant, posset lacerari id imperium ac sic ingens in id aditus christianis fieri.

Itali principes, ut mihi a compluribus dictum est, ita judicant, ubi exire cum Gallia foedus coeperit, benignam occasionem honestae pacis Suedis se aperturam.

Sicut Lunemburgici et viduae Hassicae¹⁵ contra imperatorem arma bonas nobis spes praebent, ita Bannerii¹⁶ exercitus multum attritus inopia commeatuum ac pabuli et non bene succedentia, quae ipsi a Longavillano¹⁷ data sunt consilia, sollicitos nos habent.

Multi Hispani ex castris cardinalis Hispani ob famem elapsi per Galliam in patriam redeunt et in Leganesii exercitu miles binis pugillis fabarum in diem victitat. Ita nunc ubique non minus cum esurie quam cum hoste certamen est.

5 Johann Ludwig von Erlach, goeverneur van Breisach.

6 Philipp Eustachius von Hattstein, ondergoeverneur van Breisach.

7 Paul Le Prévost, baron van Oysonville, adjunct van Erlach.

8 Dit woord ontbreekt in de uitgave der Oxenst. Skrifter.

9 Diego Mexía Felípez de Guzmán, markies van Leganés, Spaans goeverneur van Milaan.

10 Tommaso Francesco van Savoye.

11 Ferdinando II de' Medici, groothertog van Toscane; vgl. Pastor, Gesch. Päpste XIII 2 (1929), p. 711-712; A. Mancini, Storia di Lucca, p. 259vv.

12 Ibrahim, sultan der Ottomanen. Hij werd in 1648 afgezet en geëxecuteerd.

13 Mustafa chiaus.

14 Behadir-Ghiraï.

15 Georg, hertog van Braunschweig-Lüneburg, en Amalie Elisabeth van Hanau-Münzenberg, landgravin-regentes van Hessen-Kassel.

16 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

17 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

[p. 435]

Deus, Excellentissime et illustrissime domine, res Suedicas sub tuae Sublimitatis tutela promoveat detque bonam christianis pacem.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

Lutetiae, 4 Augusti 1640.

Iam nunc multa discimus de obsidionibus urbium duarum. Nam in castra ad urbem Atrebatum pervenerunt DCCC carrorum die mensis hujus tertio, qui media nocte Dorlano abierant deducente Halerio¹⁸ cum XII millibus peditum, tribus equitum obviam ei profecto Milleraeo¹⁹ cum VI millibus equitum, peditum quatuor, hoste proelium non auso, cujus rei causam quidam putant, quod exercitum suum imminuerit cardinalis Hispanus missis sex ferme millibus ad disturbandos conatus principis Arausionensis, cum in castra jam pulveris satis venerit et machinis et cuniculis urbs impetita non diu resistet, quanquam lunatorum operum duorum extra portam alterum recuperasse oppidani dicuntur.

De urbe Taurinorum nihil certi promittit Harcurtius²⁰, habet ipse XVIII ferme millia et Villaregius²¹ jam prope ad eum accessit exspectanturque et e Delphinatu milites. Annona in castris ejus bona est. Leganesius XII ferme habens millia ea partim ad Novam Astam disposuit partim in colle, quem Padus ab urbe dividit. In eo exercitu minus commode vivitur itaque plurimi transfugiunt. In urbem nuper, cum pugnaretur, venere mille quingenti pedites, equites nongenti, sunt ibi milites nunc ferme septies mille et totidem ex oppidanis armati, farina et panis ad sesquimensem sufficit, pulveris an satis habeant, dubitatur. Voluit die 24 Iulii non princeps Thomas, ut fuit existimatum, sed Carolus de Gata²² cum equitibus ferme quingentis ob pabuli, ut creditur, inopiam ex fossa urbis, ubi se tenebat, per loca Gallis insessa perrumpere; verum a Gallis illi repressi, trucidati, mersi in Doria amne, ducenti capti sunt; triginta ferme perrupere, pars retro in urbem rediit. Nuntio pontificio²³, ut urbe exiret, permittere Harcurtius noluit dicens eum in urbe utiliorem fore. Ceterum in Harcurtii castris multi sunt morbi, qua de causa tribunorum octo jus discedendi impetrarunt, milites septingenti vulnerati sunt a suis ipsis musquettis, quod eae non bene fabrefactae essent. Pecunia ad Harcurtium e Gallia missa est.

Theatinus²⁴ quidam monachus arcanas ad regem Galliae literas perferens a Genua non longe ab urbe jussu generalis sui²⁵ et senatus Genuensis permissu captus fecit, ut multa Galliae arcana Hispanis patescerent.

Archiepiscopus Burdegalensis²⁶ cum sua classe apud Finale est, ut commercia inter Hispaniam et Italiam turbet simulque impediat, ne miles a Neapoli Mediolanum missus illuc appellat. Trivultius²⁷ a Mediolano millia aliquot Leganesio adducit.

Controversia, quam legatus Gallicus²⁸ Romae habuit, ita composita est, ut qui ejus stabulo praefectum²⁹ occiderat, veniam ab eo sit petiturus, judex autem, qui eum damnaverat, amissurus dignitatem.

18 François de l'Hospital, sieur du Hallier.

19 Charles de La Porte, hertog van La Meilleraye, maarschalk van Frankrijk.

20 Henri de Lorraine, graaf van Harcourt-Armagnac.

21 Nicolas de Neufville, markies van Villeroi.

22 Carlo della Gatta, bevelhebber van de Napolitaanse cavalerie.

23 Fausto Caffarelli.

24 Felice Asplanati van de orde der theatijnen; tegen zijn arrestatie werd door de Franse agent te Genua, monsieur Bichaud, geprotesteerd. Vgl. Sue (ed.), Corresp. d'Escoubleau II, p. 214-216.

25 Onofrio Anfora († 7 september 1640).

26 Henri d'Escoubleau de Sourdis, aartsbisschop van Bordeaux.

27 Giovanni Giacopo Theodoro, kardinaal Trivulzio, prins van Mesocco, graaf van Melzo.

28 François-Annibal d'Estrées, markies van Coeuvres, Frans ambassadeur in Rome.

29 Charles de Rouvray; vgl. Blet (ed.), Corresp. Scotti, p. 20vv.

[p. 436]

Foedus inter pontificem et Venetos ad tuendos fines ictum est. Chiausius Turcicus ex Gallia cogitat ire ad Anglos et Batavos Ebrahimi, si modo is adhuc vivit, nomine.

Audimus jam nunc cum Milleraeus exesset suis castris, castra ab Hispanis oppugnata multumque fusum sanguinis. Exspectamus certiora.

Adres: Axelio Oxenstiernae, sacrae reg. Maj. regnorumque Sueciae senatori et cancellario.