Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 10

[p. 292]

4088. 1639 april 30. Aan L. Camerarius¹.

Illustrissime Domine,

Ut respondeam epistolae, quam misit ad me Excellentia vestra 18 mensis hujus² et Homerice ab extrema parte incipiam, valde mihi, valde, inquam, dolet, quod causa Excellentiae vestrae data est desiderandi missionem a munere tanta fide tantaque industria tamdiu pertolerato. Ego siquid peccatum est, id ut corrigatur, opto atque ut liceat nobis pariter hoc jugum trahere. Interpositam interim tam gravibus laboribus tristibusque publicis permultis, privatis etiam nonnullis rusticationem adeo non improbo, ut ultra gratuler, praesertim eo in loco, qui inter urbes praeclaras medius³, praeterea antiquitatis Romanae peritis talium non pauca exhibet monumenta. Quare ut hoc consilium Excellentiae vestrae bene vertat Deum, serio precor.

De literis posthac curandis meminero memoresque alios faciam.

Convenit aliquid de Brisaco inter regios hic ministros et D. Erlachium⁴, quod quale sit, cum latere ipsi velint, non indagabo. Galli hoc obtento octo millia duci⁵ militum promittunt, quae simul cum iis, quas dux habet, copiis egregium efficient exercitum. Major ab eo sperari utilitas potuit si in procinctu fuisset, priusquam adversus D. Bannerium⁶, qui id exspectabat eaque spe ad intima Germaniae processerat, tantae undique se conglomerarent hostium vires. Quorum impetum si sustinere D. Bannerius non valens retro se ad vetera praesidia referet, habebit etiam ibi, quod agat scilicet.

Sed pro Gallia metuo, ne, quae⁷ agere potuit, pati incipiat. Nam in Hispania magni sunt in Languedociam paratus. Omnis autem qui ibi erat miles trans Alpes mittitur ad arcendum, si tamen arceri nunc potest periculum principis Sabaudi⁸ matri⁹, cardinali Valettae¹⁰ omnique exercitui Gallico¹¹ imminens, quos omnes hostis obsidet captis Eporedia, Biella, Osta et ad Ostam locis, ipsis quin etiam urbis Taurinorum insessis anteurbanis machinisque adversus urbem dispositis. Missus est comes Chavigniacus¹², qui puerum principem - is nunc Chamberii est - huc perferat. Mittitur dux Longavillanus¹³ cum exercitu, ut his malis medeatur, qui utinam ante rerum omnium ruinam eo adveniat. Nam deest urbi in tanta hominum copia victus, desunt bello necessaria. Interim pro duce Longavillano, qui Burgundiam tueatur, revocatus est, qui in Hispanico limite bellum

1 Copie Uppsala, UB., cod. 388a, ep. 177. Gedrukt Epist., p. 527. Ludwig Camerarius was Zweeds gezant in Den Haag.

2 Ontbreekt.

3 De copie te Uppsala heeft ten onrechte: medias.

4 Johann Ludwig von Erlach.

5 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

6 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

7 De copie te Uppsala heeft: quod.

8 Carlo Emanuele II van Savoye.

9 Christine de France, hertogin van Savoye.

10 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

11 De copie te Uppsala heeft abusievelijk: Gallicos.

12 Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny.

13 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

[p. 293]

parabat, princeps Condaeus¹. Magna haec et subita rerum mutatio metum incussit iis, quo modo metuendos se credebant omnibus.

Interim ob onus illud in peregrinos diffugiunt plurimi, e sola Lugduno plus centum familiae, quae Avenionem concessere. Ab hac quoque urbe plurimi. Qui mansere, eorum domus plenae militum aut supellex² abripitur aut ipsi aguntur in carcerem. Exigitur enim a quoque non quantum facere potest, sed quantum redemtori libuit. Haec durare vix possunt, repeti plane non possunt.

Si retrocedere cogitur Bannerius, etiam Erfurtum in periculo erit. De Infrasaxonicis autem plane dubitari non debet, quin, ut bene judicat Excellentia vestra, quae metu cepere consilia, ea dempto metu sint mutaturi.

Noierius³ adhuc res belli hic versat. Is absente nunc maxime Chavigniaco dubium non est, quin in pontificis⁴ gratiam parsurus sit quantum poterit Bavaro⁵.

Si pacem non volunt caesariani, certe eam nec illi optant, qui res habent in manu. Populus autem ingenti tenetur pacis desiderio neque desunt concionatores, qui populi⁶ mala libere satis regi ponant ob oculos.

Daniae rex⁷ quin et imperatoris⁸ captet gratias ac concessiones iniquisque oculis aspiciat inhaerentes tam diu⁹ Germaniae Suedos, non obscurum est. Sed neque ad omnia sua cogitata obsequentem habet nobilitatem suam et cum Polono¹⁰ ac Batavis sementem habet negotiorum.

Miror non fecisse pridem Hispanos, quod eos facturos putat D. Rusdorfius¹¹, ut diplomata dent Batavis ad veterem formulam. Eripuissent enim nobis eam criminationem quae omnium est speciosissima.

Turcam¹² plane arbitror magis magisque in Persam¹³ inardescere. Et audio jussisse eum caesari nuntiari, nequid dubitet de mansuris, si modo ipse velit, induciis.

Venetos absolvat an differat, discemus, ubi Chausius¹⁴, qui Venetias mitti dicitur, eo advenerit.

Placet mihi, quod Dunquercanis ex Hispania militem et pecuniam referentibus omni modo occurrendum¹⁵ censuere Batavi. Terra vereor, ut hoc anno tantum

1 Henri de Bourbon, prins van Condé.

2 De copie te Uppsala heeft abusievelijk: supplex.

3 François Sublet, seigneur de Noyers.

4 Urbanus VIII.

5 Maximiliaan I, keurvorst van Beieren.

6 De copie te Uppsala heeft abusievelijk: populo.

7 Christiaan IV.

8 Ferdinand III.

9 De copie te Uppsala heeft abusievelijk: Duci.

10 Wladislas IV (VII).

11 Johann Joachim von Rusdorf (1589-1640), staatsman en diplomaat in dienst van het huis van de Palts.

12 Múrad (Amurath IV), sultan der Ottomanen.

13 Safī (Sam Mirza).

14 Mutafaraça Sianis.

15 De copie te Uppsala heeft abusievelijk: occurrendam.

[p. 294]

praestare possint, quantum et ipsi volunt et nos hic optamus et res communis exigit.

Helvetii concordant in servandis cum Austriaca domo foederibus, in¹ vendendis commeatibus rebusque bellicis, dum ne ea res ipsis annonam reddat gravem aut auferat ad sui tutelam necessaria. Sed dissentiunt circa iter, quod caesariani in comitatum Burgundiae ituri sibi postulant. Id enim pontificii aequum putant et foederibus cum domo Burgundica factis conveniens Bernatesque ipsos multum instando eo perduxere, ut per suas terras transitum illis magis non negarent quam concederent, testati etiam si dux Bernhardus ipsis occurreret, id cum periculo fore postulantium. Se spectatores fore. Alii protestantes dixere iter sibi non probari, nisi inerme et manipulatim. Vult adhuc rex Hispaniae² per literas, quas ad Rhaetos scripsit, et per homines, quos misit Leganesius³, Rhaetos lactare spe restituendae Vallis Telinae; sed illi, ut homines montani ac feroces, dixerunt eorum, quae poscuntur, nihil se facturos nisi re visa. Qua in re non desipiunt mea quidem sententia.

Anglorum firma opinio est res Scoticas pecunia Gallica foveri. Saepe autem, ut Sophoclis utar testimonio, Τό τοι νομισϑὲν τῆς ἀληθείας ϰρατεῖ⁴. Verissimum est facile rumpi nondum bene obductas cicatrices, qualis est illa odii veteris inter duplices Britannos. Ego ubique pacem opto, bella omnia odi, intestina maxime.

Pacta illa cum Polonis Lithuanica et aequo et utilitate publica nituntur. Quod si observassent et rex Angliae⁵ in Scotia et in Belgica olim rex Hispaniae, credo tantas, quae acciderunt, mutationes anteverti potuisse.

Audio etiam in Suedia novos esse motus ob tributa insueta ei genti. Ego tales άϰαταστασίας plane non probo. Sed Deus etiam talibus rebus utitur ad cogendos in pacem animos. Puto autem hostes nostros sentire non minora incommoda, et merito. Οὐ γὰρ προσωπολήπτης ὁ Θὲος⁶.

Deus lenem det senectam et quae alia sunt hujus vitae solatia Excellentiae vestrae.

Excellentiae vestrae perpetuae observantiae cultu devinctissimus
H. Grotius.

1 De copie te Uppsala heeft: et.

2 Philips IV.

3 Diego Mexía Felipez de Guzmán, markies van Leganés, Spaans bevelhebber in Noord-Italië en gouverneur van Milaan.

4 Sophocles Aleadae frgm. 86. 3 (ed. Pearson, Fragm. of Sophocles 1, p. 52).

5 Karel I.

6 Vgl. Hand. 10. 34: οὐϰ ἒστιν προσωπολήμπτης ὁ ϑεός.

Lutetiae, 30 Aprilis 1639.

Adres: Ludovico Camerario, Reginae Regnique Sueciae Consiliario et Legato apud Praepot. Ord. Foeder. Belgii.

Boven aan de brief in de copie te Uppsala: Redd. Alstenae, 20 Iunij st. n. A.^o 1639.