Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 10
(1976)–Hugo de Groot–
Auteursrechtelijk beschermd4038. 1639 maart 26. Aan N. van ReigersberchGa naar voetnoot10.Mijnheer, Ick heb gesien de propositie vanwegen de Staten-Generael, sijn HoocheitGa naar voetnoot11 | |
ende den Raed van Staten gedaen ter vergadering van Hollant mij bij d'heer SpierinckGa naar voetnoot1 overgesonden ende verwachte 't antwoord. Ick wilde wel weten wiens stijl dat is die propositieGa naar voetnoot2. Middelertijd sal ick op de principale materie niet anders seggen als dat ick wel weet, dat alle dat werck te Helvoet is aengeleit tot naedeel van Amsterdam ende van Zeelant al van ouds. Wat aengaet de judicature, het achtste artyckel van de instructie van den Hove van HollantGa naar voetnoot3 is altijd soo verstaen ende gepractizeert geweest, dat alle delicten oock van verraed tegen de landen in 't gemeen nae de verjaering hebben gestaen ter judicature van het Hoff van Hollant over alle personen geen soldaten sijnde privativelijck, over soldaten bij presentie. De Unie geeft noch ex natura federum, noch uit bespreck geene jurisdictie aen de Staten-Generael over soodaenige personen. Binnen 's jaers comt de kennisseGa naar voetnoot4 aen de steden ende landvierschaeren, gelijck tot Delff ende Leiden meermael is geschiet. Contmestre causae heeft in criminele saecken noit in consideratie genomen, in civyle alleen om aen het Hoff van Hollant te mogen ter eerster instantie tanquam ad ordinarium Provinciae. 'Tgunt men ter contrarie in onsen tijdt heeft gesustineert ende gepractizeert is een notoire inbreuck geweest tegen de privilegiën van steden, coustume ende voors. instantie, gelijck die van Hollant vóór de verandering van de magistraten hebben verstaenGa naar voetnoot5. Daerom dienen deselve van Hollant hier in te gaen eenpaerigh om niet minder te sijn als andere provinciën, die haer recht wel weten te mainteneren. Daer is een Unie geweest van de protesterende princen en steden van Duitschlant. Maer noit soude eenigh prins ofte stadt toegelaeten hebben, dat het Consilium FormatumGa naar voetnoot6, ingestelt tot dienste van de saecken van de Unie, eenige jurisdictie soude hebben geïmposteert op de minste ondersaet van deselve prins ofte stadt. Sulcx en is oock tot behoudenis van de Unie gantsch niet noodigh. Mij dunckt oock, dat die van het Hof van Hollant volgens den eedt, die sij gedaen hebben tot conservatie van de hoocheit van Hollant ende op haere instructie, niet wel ledigh en connen staen 't recht van 't lant ende 't haere aen de vergadering te remonstreren, dewelcke oock daer in behooren gesterckt te werden bij den Hoogen Raed, insonderheit alsoo men bij dese propositie ende andere acten voor desen gedaen siet een geformeert desseing tegen 'tselve recht. Soo sulcx geschiet, meene ick dat haest beven sullen die haerselve in de regiering van Hollant hebben ingedrongen om 't recht van Hollant aen anderen over te geven. De heeren van Zeelant dienen oock van deze consequentie geïnstrueert te werden. Ick heb vast gelooft, dat van 't begin van de inquartiering in 't lant van Cleef, dat sulcx niet en was begonnen om voor eene winter te dienen. Ende met | |
dat selve pretext souden de keiserschen, soo sij middel sagen, oock haer quartier te Nieumegen wel nemen sonder breecken van neutraliteit. Men sal dien Staet onder 's keisersGa naar voetnoot1 naem, die licht daernae in een Spaensche naem werdt verandert, soecken te omcingelen. Ten minste sal den staet geobligeert werden aen die canten een goed deel volcx te houden ende daermede van ander voornemen ten deele werden belet. Ick en can niet geloven dat de officiën, die dien staet in Groot-Bretaigne sullen willen doen, off aengenaem sullen sijn off operatie sullen doen, aengesien luiden, die haerselve vrij hebben gevochten, anderen door haer exempel aenlocken om van gelijcke te doen ende die consistoriale regiering die bij de Schotten werdt gesocht in de Vereenigde Provinciën in swanck is ende veel usurpeert tot naedeel van de overheit. Den graef van LicesterGa naar voetnoot2 seit weder hier te sullen comen ende heeft het geschenck tot afscheit niet ontfangen. Evenwel twijffelen veele aen sijne wedercomste, alsoo men hout, dat hij de puritainen te veel favoriseert. Ick hoope, dat uEd. langen arbeit in de saecke van RotterdamGa naar voetnoot3 in 't einde iet goeds sal voortbrengen. Een instructie voor de Hollandsche gedeputeerde ter vergadering van de Staten-Generael is noodigh ende dient daerop wel gelet. 't Is een vilainen treck die d'heer BasiusGa naar voetnoot4 mij speelt van mij eenige beste boucken ende papieren te onthouden. Ick en begeer van hem niet ende in alle gevalle soude de vrundschap, die hij mij soude connen doen, niet connen haelen het ongelijck, dat mij daerin geschied. Voor sulcke luiden moet men sich wachten. Ick ben te goed dan dat ick iemant sulcx soude willen doen, al waer het mijne vijant. Van 't innemen van Bagdet bij den TurckGa naar voetnoot5 wert niet meer getwijffelt. Den PersiaenGa naar voetnoot6 had sestichduisent man gesonden tot het ontset, maer het leger van den Turck was te wel gesterct van wallen ende wercken op de manier van Europa ende daerenboven een groot deel van volck uit het Turcksche leger den Persianen tegen gesonden, welcke twee redenen de Persianen hebben doen teruggekeeren ende Bagdet doen vallen in de Turcksche handen met gewelt ende groote bloedstorting sijnde den Grooten Heer tegen die van Bagdet soo seer geanimeert geweest, dat dertichduisent menschen die haer in een stercke plaets van Bagdet hadden geretireert ende tot discretie overgegeven, sijn onthalst, tien alleen van de principalen sijnde gesalveert om in triomphe gebracht te werden te Constantinopolen. Dese groote victorie van den Turck sal apparentelijck den Persiaen doen buigen ende comen tot conditiën, dewijle hij oock den Grooten MogorGa naar voetnoot7 tegen heeft, die sich met den Turck heeft geallieert, omdat den Persiaen sijn eigen soonGa naar voetnoot8 hadde verjaecht, die getrouwt had des Mogors dochterGa naar voetnoot9. | |
Die van Venetiën soecken met alle middelen de vrede ende verswelgen veel ongelijcx soo groot, dat men schrijft, dat eenige schepen van Tunis twee Venetiaensche schepen hebbende becomen alle luiden, die daerin waeren, neus ende ooren hebben afgesneden om den Grooten Heer plaisir te doen; geven veel gelds; presenteren de restitutie van twee schepen, die noch zijn geconserveert, soo sij seggen, omdat sij verstonden die den Grooten Heer toe te comen. Ondertusschen niet seecker sijnde van de vrede, hoewel haer groote hoop gegeven werd ende de commercie is herstelt, senden thien galeyen, twee galeassen tot verstercking van haere vloot, die in zee is, vermeerderen de garnisoenen in Dalmatië, Corfu, Candië, stellen goede ordre in haer regieringe onder anderen ordonnerende, dat in den Raed van 120, die men noemt pregais, niemant sal comen jonger als sesendedertich jaeren, om den raed te ontgaen van jonge luiden, die dicmale dangereux is. Senden aen den pausGa naar voetnoot1 niet alleen om de differenten, die sij met hem hebben, te accorderen, maer oock om de onlusten, die tusschen den paus ende hertogh van ToscaneGa naar voetnoot2 waeren geresen, te vereffenen. Sij hebben oock versterckt haer garnisoen, daermede Mantua werdt bewaert ende den ambassadeur van de keiserGa naar voetnoot3, die bij haer is, versocht, dat den agent van de keiser die te Mantua isGa naar voetnoot4 soude mogen wechgenomen werden om de neutraliteit te beter te conserveren, waerin des keisers ambassadeur geene swaericheit heeft gemaect, mids dat de Fransoisen oock haere agentGa naar voetnoot5 wechnemen. De meubles van den hertogh van CandaleGa naar voetnoot6 sijn besegelt ten versoecke van den ambassadeur van VranckrijckGa naar voetnoot7, off daer iet in mocht sijn den dienst van den coningGa naar voetnoot8 raeckende. In plaetse van deselve heer van Candale werden voorgeslagen den soon van den hertogh van ModenaGa naar voetnoot9 ende MelanderGa naar voetnoot10, 'twelck Melander geen cleine eer en is, dat hij door sijne actiën hem selve den princen heeft gelijck gemaeckt. In Spaignië hout men vergaderingh van los procuradores, dat is gedeputeerden van de provinciën, meer als coningen gaeren doen om gelt te vinden, waertoe soo in Spaignië als in Naples ende Siciliën - harde middelen werden gevonden op alle renten van landen ende huisen, op alle obligatiën ende contracten, des te swaerder, omdat de middelen van elckeen daerdoor werden ontdeckt. Daeruit seggen sij, dat sij voordeel sullen hebben het oorlogh dit jaer te onderhouden ende hebben alrede wisselbrieven doen afgaen nae Italië ende Nederlant verwachtende in dese maent van Maert de vloot uit Westindië. Crijgsvolck vindt den coninc van SpaigniëGa naar voetnoot11 in Spaignië niet soo veel als hij wel wilde sijnde dat lant niet dicht bewoont ende hebbende overal veel te besetten als de andere verheerde natiën niet hem veel | |
vertrouwende uit den adel ende de riddersordren, die in Spaignië sijn, brengt hij bij dat hij can ende doet veel vivres ende allerlei crijgsgereedschap brengen tot Burgos. 't Volck, dat hij tot sesduisent man hadde gemeent te hebben uit het lant van Milan ende andere daerontrent, volgen niet, LeganesGa naar voetnoot1 in plaets van volck excuse sendende gecomen uit de nood van die quartieren. Den keiser sijnde versocht om volck te geven heeft self die van doen tegen d'heer BanierGa naar voetnoot2, hertogh BernhardGa naar voetnoot3 ende de Fransoisen, misschien oock tegen de Hongaren, Sevenbergen jae selfs de Turcken. Ende versocht in Spaignië tweemillioenen guldens te leen die soo ongereed sijn aldaer als 't volck in Duitschlant voor Spaignië. De Switsersche ende Grisonsche saecken staen seer wilt sonder dat nochtoe eenige vaste reeckening daerop is te maecken anders dan dat apparent is, dat Fransoisen meesters sullen werden van de Switsers ende de Spaignaerden van de Grisons, soo de saecken voortgaen, nae dat deselve haer totnochtoe schicken. Den keiser heeft aen de Switsers geschreven ende versocht een bijeencomste te Bade, alwaer hij sijne ambassadeurs sal senden. Den Spaenschen ambassadeurGa naar voetnoot4 ondertusschen solliciteert seer om vrije passagie te hebben door die landen voor eenige keiserschen, die passeren souden nae de Franche Comté sijnde in persone daerom geweest te Friburg ende Berne. De pausgesinde Switsers sijn hier wel toe gesint, geven oock eenigh volck aen Spaegne. Den keiser meent, soo veelen advise[re]n, GalasGa naar voetnoot5 te geven dertichduisent man tegen Vrancrijck ende PiccolominiGa naar voetnoot6 een leger om de progressen van de heer Banier te beletten. Dat die van Genua haere differenten hebben geaccommodeert met Spaegnië, wert niet sonder reden daeruit afgenomen, dat zij GonzagaGa naar voetnoot7, keiserlijcke ambassadeur nae Spaignië met een goede galei op sijn reis nae Spaegnië hebben geaccommodeert, maer oock doctor ModaeusGa naar voetnoot8, die sij gevangen hadden, in faveur van Spaignië losgelaeten. De Grisons werden wilder ende wilder, vermoorden malkander dagelijcx, de justitie door factiën sijnde geswackt. De Fransoisen, die door haere groote begeerlijckheit veel credyts aldaer hadden verloren, beginnen weder hoop te crijgen van door de gemeente ende de gereformeerde predicanten haere affairen aldaer te connen redresseren ende senden PriolauGa naar voetnoot9, secretaris geweest van den hertogh van RohanGa naar voetnoot10, maer altijd gelt getrocken hebbende van Vrancrijck, nae de Grisons ende vinden goet, dat hij nu sij gereformeert, hebbende voor desen te mis gegaen. D'heer LuthmarGa naar voetnoot11 is hier noch vanwegen den churfürst PalsGa naar voetnoot12 met weinigh hoope van iet uit te rechten. Den tytel van churfürst willen men hier aen dien | |
prins soo weinigh geven als den tytel van keiser aen denghenen, die daervoor bij heel Duitschlant wert erkent. D'heer Luthmar meent, dat wederom hier iet heimelijcks werde gehandelt met Beyeren, maer andere meenen, dat den paus arbeit om paix ofte bestant te maecken onder de roomschcatholycquen ende soo dat niet geschieden en can den coning van Vrancrijck te laeten beworden met Spaignië, soo sij 't beide verstaen, alwaer de roomsche religie geen interest en lijdt ende de Fransche wapenen af te wenden van Duitschlant, alwaer deselve geen voortganc en connen hebben sonder de protestanten daer in te mengen. Monsieur d'EstampesGa naar voetnoot1 is door hulp van den bisschop van ChartresGa naar voetnoot2, sijne broeder, met peryckel de Bastille geësschappeert; sal niet weder gaen nae Hollant. In sijne plaetsen werden gedestineert monsieur de la TuillerieGa naar voetnoot3, voor desen ambassadeur van den coninc te Venetië, ofte monsieur de BerliseGa naar voetnoot4, swaeger van de heer BulionGa naar voetnoot5 ende nu conducteur van de heeren ambassadeurs. Den 26 maert 1639. | |
Adres: Mijnheer Mijnheer van Reigersberg, raed in den Hoogen Raide in Hollant. In dorso schreef Van Reigersberch: broeder de Groot den 28e (sic) Maert 1639 uyt Paris. |
|