Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 9

3820. 1638 oktober 30. Aan L. Camerarius¹.

Illustrissime Domine,

Magna sunt, quae a Geneva nobis nuntiata certiorem autoritatem exspectant ducem Carolum², cum Brisaci necessitatibus iterum subvenire vellet, ivisse eo cum alis equitum 8, peditum millibus duobus. Sed a duce Vinariensi³, ad quem profectionis istius fama manarat, missas 7⁴ equitum alas et musquetarios sexcentos obvium habuisse hostem ad Sennhemum⁵ Mulhusio non procul die mensis hujus 5/15. Disjectum facile equitatum hostilem: peditum egregiam apparuisse virtutem non sine equitatus Vinariensis damno, sed machinarum Vinariensis vi disjectos illos receptum sibi quaesivisse in silvam propinquam. Ibi ab equite Vinariensi circumventos postero die venisse ad deditionem. Captas hostium machinas omnes, id est quinque cum impedimentis. Ipsum ducem Carolum cum iis, quos afferebat, commeatibus subductum periculo. Mortuum ex primoribus Lotharingici exercitus Mercium⁶, ex altera parte Vittershenium⁷. Addebant literae Gotzium⁸ nihilominus appropinquare habentem secum decem ferme millia. Partem eorum Rhenum transgressam prope Lauffenburgum. Aliae a Basilea literae significant 11/21 mensis hujus die captum a duce Vinariensi castellum, quod extra Brisacum est contra Libenspergam, Vettenum nomine. Id viam facere duci ad pontem Brisaci oppugnandum.

1 Copie Uppsala, UB., cod, 388a, ep. 153. Totaan ‘Eam formulam’ praktisch gelijkluidend aan no. 3821 aan Oxenstierna (tot ‘Mitto acceptam’); vanaf ‘Eam formulam’ gedrukt Epist., p. 475. Ludwig Camerarius was Zweeds gezant in Den Haag.

2 Karel IV, hertog van Lotharingen.

3 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

4 Volgens no. 3821 aan Oxenstierna; de copie te Uppsala heeft: 9.

5 Copie te Uppsala en Epist. hebben Ginhemum; de uitgave der Oxenst. Skrifter heeft (dit verbeterd in): Sennhemum.

6 Wellicht Franz, vrijheer van Mercy, en niet diens broer Caspar.

7 Ludwig Witersheim, officier in het leger van Bernhard van Saksen-Weimar.

8 Johann, graaf van Götz.

[p. 654]

Vidi apud me Lautmarium¹, qui ab electore Palatino² missus est. Roganti, ut negotia sibi commissa commendarem, prompte id pollicitus sum, sed monui Gallos pecuniam non daturos, nisi norint, quid quantumque Anglus³ promittat ad juvandum consanguineum principem. Idem ut faciat, in Suedia exspectari.

Initia ejus male procedunt; nam redditae ipsi sunt per D. Chavigniacum⁴, quas attulerat ab electore, fidem ipsi facturas literas, quia more Germanico regiam non Majestatem, sed Dignitatem nominaverant. Post calendas Januarias anni, quem exspectamus, iis, qui sine legationis nomine a principibus ad regem⁵ mittentur, carruca regis non dabitur.

A Constantinopoli habemus vati illi⁶, qui res novare coeperat, pellem detractam. Ipsum Turcarum imperatorem⁷ Aleppi esse et multas ad eum e Graecia atque aliunde ire copias. Neque tamen hoc paratu territum Persam⁸, quin ultro de bello inferendo cogitare. Fruges ab eo aquasque corrumpi.

Redierat e Polonia Constantinopolim Ch[i]ausius quidam⁹ Polono¹⁰ a rege¹¹ misso comitatus, qui Polonus late jactabat de Cosaccis partam victoriam. Sed gloriationi ejus multum detrahebat is Chiausius narrans nobilitatis Polonae cum civitatibus dissidia, paupertatem publicam et per totum biennium absque stipendio milites.

Strangulatus et in mare abjectus fuit Cyrillus patriarcha Constantinopolitanus¹² ex mandato, quod ab imperatore ex itinere venerat jesuitis, ut creditur, suasoribus emtisque in id bassis. Qui patriarchatum aulae gratia alterum nunc adeptus est, Caraferiae antistes¹³, pontifici¹⁴ quam protestantibus propior esse creditur. Hagae¹⁵ interpres¹⁶ captus est; ipsi crimini datur, quod homo externus nimium se immiscuerit aulae Graecorumque factionibus. Periculum eum, nisi forte pecuniae, si quam adipisci poterunt Turcae juris gentium satis incuriosi, adire non puto. Sed Venetis ob violatum Dalmatico in solo Turcicum territorium, praeter quod injuriose bajulum¹⁷ tractavere, etiam bellum Turcae minantur. Creduntur hanc procellam Veneti sparsis in bassas pecuniis redemturi.

1 Gerhard Romelian von Kalcheim, genaamd von Leuchtmar.

2 Karl Ludwig van de Palts.

3 Karel I, koning van Engeland.

4 Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny.

5 Lodewijk XIII van Frankrijk.

6 Deze fanatieke derwisj uit Anatolië had met enige duizenden volgelingen gewapend verzet gepleegd tegen de troepen van de sultan.

7 Murád (Amurath IV), sultan der Ottomanen.

8 Safī (Sam Mirza).

9 Niet geïdentificeerd.

10 Niet geïdentificeerd.

11 Wladislas VII (IV) van Polen.

12 Cyrillus Lukaris, vermoord op 7 juli 1638.

13 Cyrillus II Kontaris.

14 Urbanus VIII.

15 Cornelis Haga, Staats orator te Konstantinopel.

16 Abraham Cormano.

17 Alvise Contarini.

[p. 655]

Reginae matri¹ in Anglia audio dari ducentos in diem sterlingos.

In Italia nihil agitur, plane quasi induciae essent. Ad bellum jampridem nihil confert Mantuana². Hispani Romae de delphino nato³ non minus quam Galli ipsi gaudium solitis in id signis ostentarunt reddideruntque etiam eandem ob causam captivos, quos Fontarabiae habebant, trecentos.

Eam formulam pro Batavis, quarum Excellentia vestra literis 8/18 mensis hujus⁴ meminit, mitto. Gallis ea non displicet, sed puto verum dicere vestras literas non contentos hac generalitate Batavos fore. Neque vero ego causam comminisci possum, cur non tale det diploma cardinalis Hispanus⁵, quale Albertus et Isabella⁶ dedere, cum Antverpiam ituri essent Batavorum legati⁷ ad finem imponendum induciarum negotio.

Rex Daniae⁸, ut video, vellet disputationem de diplomate, quod nos pro Germanis postulamus, differri, usquedum legati bellantium Lubecam venissent ibi et de hoc scrupulo et de re principali pariter acturi. Nostri vero certi esse cupiunt de tali, quale postulant, diplomate, antequam conveniant legati aut dies statuatur conventui. An imperator⁹ et Hispanus¹⁰ pacem cupiant, ut cuncta principum, obscurum arbitror. Laeti quidem successus contra Gallos et Batavos ferociores eos facere queant, sed et dux Vinariensis et Bannerius¹¹ in penetralia Austriacae domus viam sibi ferro patefacere possunt et Anglus ad fortiora se vertere et Hungari sensu injuriarum atque ope vicinorum in arma accendi et Turca oriente omisso in occidentem se convertere.

Praeter haec alia multa mihi in mentem veniunt, cur non imprudenter facturos putem, si belli incerta vitaverint. Italiam et Germaniam non appeti tantum, sed et teneri ab ipsis prope omnem aut armis aut terrore video. Haec si eripi illis bello possunt, pergendum est. Sin id frustra jam diu Suedi Gallique tentamus, exspectanda nimirum alia sunt tempora, dum ipsis sua magnitudo aegre quaesita continens obstet et inimicos sibi novos reperiat superba dominatio.

Polono quid suasuri sint Austriaci, si bellum maneat, facile conjectu est; neque tamen id nimium metuendum arbitror. Polonia in externum bellum, si infelix sit, damnum ipsi, si felix, nihil civibus boni, regi vires adversus libertatem allaturum, non facile commovebitur, ut jam dissidia inter ipsos taceam et incertam Cosaccorum fidem, metumque a Turca, Tartaro, Moscovita. Externis viribus

1 Maria de Medici.

2 Maria Gonzaga, hertogin van Mantua.

3 Lodewijk XIV, geboren op 5 september 1638.

4 Ontbreekt.

5 De kardinaal-infant don Fernando.

6 Aartshertog Albert van Oostenrijk en Isabella, dochter van Philips II.

7 Willem Lodewijk van Nassau, Walraven van Brederode, Johan van Oldenbarnevelt, Cornelis van Gent, heer van Loenen, Jacob van Malderee, Nicolaes Berck, Gellius Hillema, Johan Sloet, Abel Coenders van Helpen.

8 Christiaan IV.

9 Ferdinand III.

10 Philips IV.

11 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

[p. 656]

si fidat rex Vladislaus, etiam hoc Poloniae intutum suspectumque; et facile exarescunt tales fontes.

Literae D. magni cancellarii¹ ad D. Roum² sunt sane quales esse Excellentia vestra judicat dignae prudentia scribentis.

Palatini rebus et ipse pessime metuo, nisi Angli et loquantur apertius et agant liberalius. At dux Vinariensis, si Brisacum, quod fore confido, capiet, magna erit in gloria, in ampla possessione et in spe justa rerum majorum.

Gratulationis officium jam apud reginam³, etiam et ad infantis cunas peregit D. Oosterwyckius⁴.

In Angliam dicitur jam se conferre et dux Valetta⁵ rerum ad Fontarabiam reus et judicium declinans. Ea post ducis Chevreusii uxorem⁶ et reginam matrem tertia jam erit Gallis causa, cur limis oculis Anglos intueantur. Regina mater, ni fallor, apud Hispanos tessera hospitali jam fracta aegre fidem inveniet. Tamen omnia circumspectare non abs re erit.

De Scoticis rebus meliora jam sperare legatos Anglos⁷ video. Et videtur mihi prudens esse, quod postremo captum est super, illis negotiis a rege Magnae Brittanniae consilium.

De Transilvanicis nihil hic intelligo.

Deus Excellentiam vestram sospitet pacemque det christiano orbi.

Excellentiae vestrae cultu perpetuo devinctus
H. Grotius.

1 Axel Oxenstierna.

2 De Engelse diplomaat Thomas Roe.

3 Anna van Oostenrijk, koningin van Frankrijk.

4 Willem van Liere, heer van Oosterwijk, Staats gezant in Parijs.

5 Bernard de Nogaret d'Epernon, hertog van La Valette.

6 Marie de Rohan, vrouw van Claude de Lorraine, hertog van Chevreuse.

7 John Scudamore en Robert Sidney, graaf van Leicester, resp. ordinarius en extra-ordinarius Engels gezant te Parijs.

Lutetiae 20/30 Octobris 1638.

Pontem e navibus, qui ad Neoburgum erat, dux Vinariensis, ne quid in eum hostibus liceret, sustulit. Quas jam nunc a duce et alias e castris accepimus literas, eae nos docent de peditatu dedito nihil esse, caetera vera. Signa capta hostium 19, equestria omnia, captum inter multos Bassompetram⁸, qui hostilibus machinis praeerat. Commeatus, quos advexerat hostis, Thanum pervenere.

Sunt aliae literae, quas non vidi; nuntiant praeter id, de quo scripsi, castellum captum a Vinariensibus et alterum, quod pontem tegebat; pontis arcus quatuor incensos. Id hostibus ad commeatus ab Alsatica parte, nam praeclusa est altera, invehendos impedimento fore. Id factum nocte intra 19 et 20 hujus mensis. Eo tempore una erant Gotzius et Lamboius⁹ aut castrorum aut Friburgi oppugnationem, ut dicitur, molientes. Nos hic pro duce Vinariensi omnia moliri non desinemus.

8 Anne-François, markies van Bassompierre (1612-1646). Hij was op 15 oktober door Bernhard, hertog van Saksen-Weimar gevangen genomen.

9 Wilhelm, baron van Lamboy.

[p. 657]

Adres: Ludovico Camerario, Reginae Regnique Sueciae Consiliario et Legato apud Praepot. Ord. Foeder. Belgii.

Boven aan de brief in de copie te Uppsala: R.A. 1638, 8 Novemb. st. n.